Krzyżownica gorzka

Krzyżownica gorzka
	; Krzyżownica gorzka górska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	krzyżownicowate
Rodzaj	krzyżownica
Gatunek	krzyżownica gorzka
	Nazwa systematyczna
	Polygala amara L.; Syst. Nat., ed. 10. 2: 1154. 1759
Synonimy
	Polygala brachyptera (Chodat) Hayek;
	Polygala brachyptera (Chodat) Hayek;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Krzyżownica gorzka, krzyżownica górska (Polygala amara L.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny krzyżownicowatych. Występuje w Karpatach i na Wyżynie Małopolskiej. Na obszarze swojego występowania jest dość pospolita.

Morfologia

Pokrój: Niska roślina darniowa tworząca luźne darnie o wysokości 6-20 cm. Darń składa się z licznych różyczek liściowych i niezbyt licznych pędów kwiatowych. Cała roślina ma gorzki smak.

Liście: Liście różyczkowe o odwrotnie jajowatym kształcie, zaokrąglonych końcach i zwężających się klinowato nasadach. Mają szerokość od 1.5-2 razy większą od szerokości liści łodygowych. Wyrastające skrętolegle liście łodygowe mają lancetowaty kształt i są bezogonkowe, wyższe liście mają zaostrzone końce.

Kwiaty: Zebrane w grono w górnej, bezlistnej części łodygi. Wyrastają na krótkich szypułkach i są intensywnie niebieskie lub ciemnoniebieskie. Korona składająca się z 5 prawie wolnych płatków, o rurce dużo krótszej od wolnej części płatków. Skrzydełka z 3 podłużnymi nierozgałęzionymi nerwami i mocno postrzępionych czółenkach. Nitki pręcików są całkowicie zrośnięte. Jeden słupek z pojedynczą szyjką. Dolne znamię tej szyjki znajduje się na krótkiej łatce.

Bylina. Kwitnie od maja do września. Kwiaty równoczesne, zapylane przez błonkówki.
Siedlisko: suche zbocza, hale górskie, naskalne murawy, szczeliny skalne. Preferuje podłoże wapienne i miejsca suche i słoneczne. W Tatrach górski podgatunek – krzyżownica gorzka górska występuje od regla dolnego po piętro halne. Chamefit. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Phyteumo-Trifolietum.^[3]
Liczba chromosomów 2n= 28^[4]

W górach występuje podgatunek krzyżownica gorzka górska (syn. krzyżownica górska) Polygala amara L. subsp. brachyptera (Chodat) Hayek, syn. P. brachyptera (Chodat) Hayek)^[5].

Zobacz też: Rośliny tatrzańskie.

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-03-02] (ang.).
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski 1988

Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.