María del Rosario Fernández, La Tirana (1794)
| |
| Autor | |
|---|---|
| Data powstania |
1794 |
| Medium |
olej na płótnie |
| Wymiary |
112 × 79 cm |
| Miejsce przechowywania | |
| Lokalizacja | |
Aktorka „La Tirana”[1] (hiszp. Retrato de María del Rosario Fernández, La Tirana) – obraz olejny hiszpańskiego malarza Francisca Goi (1746–1828) przedstawiający popularną aktorkę Maríę del Rosario Fernández (1755–1803) nazywaną La Tirana[2].
Okoliczności powstania[edytuj | edytuj kod]
Lata 90. XVIII wieku były dla Goi okresem transformacji stylistycznej i intensywnej aktywności malarskiej. Obraz powstał w 1794 roku, zaledwie dwa lata po ataku ciężkiej choroby, w wyniku której Goya prawie rok walczył ze śmiercią, paraliżem i ślepotą. Doszedł do zdrowia tylko częściowo, pozostał jednak głuchy do końca życia[2]. Szybko wrócił do pracy, mimo że nadal odczuwał następstwa choroby. Starał się przekonać kręgi artystyczne, że choroba nie osłabiła jego zdolności malarskich, gdyż plotki o jego ułomności mogły poważnie zaszkodzić dalszej karierze. Zaczął pracować nad obrazami gabinetowymi niewielkich rozmiarów, które nie nadwerężały jego fizycznej kondycji[3]. Choroba przerwała także jego cieszącą się powodzeniem pracę portrecisty, do której powrócił z zaostrzonym zmysłem obserwacji, być może spotęgowanym przez utratę słuchu. Goya malował członków rodziny królewskiej, arystokracji, burżuazji, duchownych, polityków, bankierów, wojskowych oraz ludzi związanych z kulturą. Często portretował też swoich przyjaciół z kręgu liberałów i ilustrados[4].
Rosario Fernández urodziła się w 1755 roku w Sewillii, występowała w teatrach w Madrycie, Barcelonie i w królewskich rezydencjach. Zawdzięczała swój przydomek mężowi Francisco Castellanosowi, który również będąc aktorem często grywał czarne charaktery, a w szczególności tyranów[5][6]. Z tego powodu, a także ze względu na swój autorytarny charakter, partnerująca mu na scenie aktorka zyskała przezwisko La Tirana, czyli Tyranka[7]. Małżeństwo nie było udane, a po rozstaniu z mężem i powrocie do Madrytu musiała szukać protekcji u księżnej Alby, aby móc dalej występować[5]. Księżnę Albę i Goyę łączyła przyjaźń, zapewne dzięki tym koneksjom powstały dwa portrety Tyranki – pierwszy całopostaciowy ok. 1792 (La Tirana), a drugi w 1794. W czasie kiedy portretował ją Goya, aktorka podupadła na zdrowiu i wycofała się z życia artystycznego[8]. Malarz przyjaźnił się z wieloma aktorami i aktorkami, których portretował. Oprócz Tyranki do jego kręgu należeli m.in. Rita Luna, Lorenza Correa, Isidoro Maiquez i Antonia Zárate[9].
Opis obrazu[edytuj | edytuj kod]
Portret (półpostać) przedstawia aktorkę w pozycji stojącej. Ma na sobie elegancką białą suknię ozdobioną koronkami oraz szal, który okrywa ramiona i pierś. W rozpuszczonych włosach widoczna jest ozdoba z kwiatów. W prawej dłoni trzyma kartkę papieru na której widoczne jest imię portretowanej i malarza (María / Del Rosario / La Tirana / Por Goya / 1794)[10].
Proweniencja[edytuj | edytuj kod]
Z kolekcji hrabiego Villagonzalo w Madrycie obraz przeszedł do innej prywatnej kolekcji[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Maurice Serullaz: Goya – portrety. Warszawa: Arkady, 1982. ISBN 83-7023-344-9.
- ↑ a b Nigel Glendinning: Goya. La década de los Caprichos. Central Hispano, 1992, s. 133–134, 148–149. ISBN 84-87181-10-4.
- ↑ Robert Hughes: Goya. Artysta i jego czas. Warszawa: W.A.B., 2006, s. 128–130. ISBN 83-7414-248-0. OCLC 569990350.
- ↑ Pablo J. Rico: Juan Meléndez Valdés. W: Praca zbiorowa: Goya (Catálogo Exposición Ayuntamiento de Zaragoza). Zaragoza: Electa España, 1992, s. 80–81. ISBN 84-88045-37-9.
- ↑ a b Clara Janés: Goya. Madryt: SARPE, 1983, s. 88–89, seria: Los genios de la pintura española. ISBN 84-7700-100-6.
- ↑ Mercedes Águeda: «La Tirana» de Francisco de Goya. Madrid: Museo de la Real Academia de Bellas Artes de San Fernando, 2001. ISBN 84-87181-77-5.
- ↑ Alfonso E. Pérez Sánchez: Goya. Warszawa: Oficyna Imbir, 2009, s. 70. ISBN 978-83-60334-71-3.
- ↑ María Ángeles Blanca Piquero López, Mercedes Gonzáles de Amezúa y del Pino: Los Goyas de la Academia. Madrid: Królewska Akademia Sztuk Pięknych św. Ferdynanda, 2016, s. 16–17. ISBN 978-84-96406-41-4.
- ↑ a b Enrique Valdivieso González, Jesús Urrea, Julián Gállego: Tesoros de las colecciones particulares madrileñas: Pintura desde el siglo XV a Goya. Madrid: Królewska Akademia Sztuk Pięknych św. Ferdynanda, 1987, s. 104–105. ISBN 84-505-5698-8.
- ↑ María del Rosario Fernández, “La Tirana”. Fundación Goya en Aragón. [dostęp 2021-07-31]. (hiszp. • ang.).