Marmur salzburski
Marmur salzburski (czerwony marmur salcburski, marmur z Adnet) – kamień wapienny pochodzący z okolic Salzburga; nie jest kamieniem w pełni wykrystalizowanym, stąd nazwa „marmur” jest nazwą potoczną.
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Czerwone „marmury” z okolic Salzburga wykorzystywane były do rzeźb kościelnych[1]. W Polsce wykonany z tego kamienia jest m.in. nagrobek Kazimierza Jagiellończyka na Wawelu[2]. W Wiedniu wykonane są z niego nagrobki cesarza Fryderyka III i jego żony Eleonory Portugalskiej[3]. Z czerwonego marmuru salzburskiego wykonane są prace Riemenschneidera w Würzburgu.
Po drugiej wojnie Światowej "marmur" węgierski oraz "marmur" salzburski zaczęto nazywać[4] w Polsce „marmurami królewskimi” ze względu na to, że były one wykorzystane przy konstrukcji m.in. nagrobków osób znamienitych oraz za względu na to, że intensywny czerwony kolor utożsamiany jest z purpurą królewską. W Polsce wykorzystywano marmury salzburskie[1] m.in. wtedy kiedy węgierskie łomy nie były aktywne w czasie tureckiej okupacji Węgier (1526–1686).
W Kamieniarskich wycieczkach Szajnocha pisze w 1898 roku[5], że od kilkunastu lat wszystkie większe łomy tych marmurów, leżące w okolicy Hallein są w posiadaniu wielkiego akcyjnego Towarzystwa dla przemysłu marmurowego: „Kiefer", które skoncentrowało wyrób i warsztaty w małej wiosce Oberalm o pół godziny drogi od Hallein.
Dostępność i rodzaje[edytuj | edytuj kod]
Według Sokołowskiego[3] marmur salzburski dzieli się na trzy odmiany: (1) płowy, czerwono-plamisty, (1) ciemnowiśniowy, (2) czerwony, zbliżony do czerwonego marmuru węgierskiego. W pracy Kamienie budowlane i dekoracyjne z Salzburga — tradycja i teraźniejszość autorzy[6] twierdzą, że marmury Adnet mają dwa zasadnicze typy — masywne oraz nodularno-warstwowane, które są znacznie mniej odporne na wietrzenie niż odmiany masywne. Okazuje się, że istnieje prosty sposób[6] na odróżnienie nodularnych marmurów Adnet od włoskich Rosso Verona i węgierskich marmurów Tardosz — w marmurach Adnet powszechnie występują owalne strefy odbarwień o szerokości 1–3 cm wokół ciemnoszarych, wewnętrznych partii nodul."
Obecnie czerwony marmur z okolic Salzburga jest wydobywany w pięciu łomach koło Adnet. Firma Marmor Kiefer[5], wspominana przez polskiego podróżnika[5], powstała w 1887 roku kiedy łomy zostały odkupione od poprzedniego właściciela; w latach 1930 przeżywała kryzys i spadek wydobycia, ale działa do tej pory (2019)[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Ryszard Kryza i inni, Wapienie Salzburga – „królewskie marmury” w Polsce i na Litwie, „Przegląd Geologiczny”, 59 (2), 2011, s. 137--145 [dostęp 2019-06-12] (pol.).
- ↑ Michał Wardzyński: Import i zastosowanie „czerwonych marmurów” w małej architekturze i rzeźbie w Rzeczypospolitej od XIV do 1 połowy XVII w.. s. 1-12. [dostęp 2019-06-15]. (pol.).
- ↑ a b Maryan Sokołowski. Z Akademii Umiejetności (posiedzenie komisji sztuki). „Czas”. 50 (296), s. 3, 28 grudnia 1897. [dostęp 2019-06-12]. (pol.).
- ↑ Wiesław Procyk. Marmury królewskie - problematyka badań i metod konserwacji. „Ochrona Zabytków”. 54 (3), s. 252-264, 2001. (pol.).
- ↑ a b c Władysław Szajnocha: Z kamieniarskich wycieczek : Oberalm, Friedeberg, Saubsdorf. Kraków: Uniwersytet Jagielloński). Cytat: Dzisiaj, już one [marmury salzburskie] do Polski nie wchodzą, dążąc tam tylko, gdzie monumentalne gmachy stawiane są przez monarchów lub najbogatsze stolice i zasobne skarby państwowe. Przy ułatwionej komunikacyi mają one teraz zbyt daleki w całych Niemczech i w zachodniej Austryi i w Wiedniu jedną lub drugą ich odmianę można widzieć w każdym prawie nowszym pałacu lub gmachu publicznym.. (pol.).
- ↑ a b Christian Uhlir, Ryszard Kryza, Höck Volker. Kamienie budowlane i dekoracyjne z Salzburga — tradycja i teraźniejszość. „Przegląd Geologiczny”. 58 (6), s. 471--479, 2010. (pol.).
- ↑ Firmengeschichte – Marmor-Industrie Kiefer [online], marmor-kiefer.at [dostęp 2024-04-24] (niem.).