Metoda wielokrotnych złowień

Metoda wielokrotnych złowień, metoda CMR – sposób określania liczebności populacji metodą kolejnych złowień (ang. Capture), oznakowań złowionych osobników (ang. Mark) i ich uwolnień, a następnie ponownych złowień (ang. Recapture). Od poszukiwanej liczby osobników w siedlisku jest zależne prawdopodobieństwo ponownego złowienia osobników już oznakowanych, co wyraża tzw. indeks Lincolna. Wyniki wielu serii pomiarów są opracowywane z użyciem różnych modeli matematycznych. W najprostszym przypadku układów zamkniętych liczebność oblicza się na podstawie prostego równania Lincolna-Petersena (równanie LP). W sytuacjach bardziej złożonych są stosowane inne modele i programy komputerowe (np. MARK).

Metody złowień i znakowania

Terenowe badania liczebności rozpoczyna się od wyznaczenia obszaru, który zajmuje badana populacja, wybrania techniki złowień i opracowania szczegółowego harmonogramu (dostosowanego do cech badanej populacji).

Techniki muszą być dobrane tak, aby złowienie nie spowodowało okaleczenia schwytanego osobnika i spowodowało jak najmniejszy stres, co ma wpływ na wyniki badań w kolejnych dniach. W przypadku ptaków i owadów stosuje się odpowiedniej wielkości siatki lub sieci, umieszczane na odpowiedniej wysokości, odtwarzalnej w kolejnych dniach. Do odławiania organizmów wodnych stosuje się analogiczne siatki planktonowe lub czerpaki o odpowiedniej wielkości oczek, albo niewody-skrobaki do pobierania organizmów dennych. Złowione osobniki są znakowane w sposób niezmieniający – w miarę możliwości – ich zachowań po uwolnieniu, tak aby nie zmieniło się prawdopodobieństwo ponownego złowienia. Popularną metodą znakowania ptaków jest obrączkowanie, gryzoniom przymocowuje się klamerki na końcach uszu, a rybom – małe plastikowe tabliczki do płetw. Do znakowania owadów lub skorupiaków są stosowane odpowiednie farby, np. na grzbietach pszczół lub na muszlach ślimaków umieszcza się pędzelkiem małe kropeczki.

Wykonanie badań metodą Lincolna-Petersena (LP)

Podstawą metody jest założenie, że wszystkie organizmy populacji (liczebność N_T) są jednakowe (prawdopodobieństwo schwytania każdego z nich jest takie samo). Po schwytaniu w pierwszym dniu pomiarów pierwszej części zwierząt (N_c) dokonuje się ich trwałego oznakowania i uwalnia (liczba zwierząt uwolnionych nie zawsze musi oznaczać liczbie schwytanych). Przyjmuje się, że po określonym czasie – charakterystycznym dla badanego gatunku – udział osobników oznakowanych będzie podobny w każdym punkcie obszaru (indeks Lincolna, I_L), a w związku z tym w kolejnej pobranej próbie (w następnym dniu złowień) stosunek liczby oznakowanych (N_mr) do schwytanych (drugie N_c) będzie zbliżony do występującego na całym obszarze, co umożliwia oszacowanie wartości N_T:

$I_{L}={\frac {N_{mr}}{N_{c}}}={\frac {N_{m}}{N_{T}}}$

$N_{T}={\frac {N_{m}N_{c}}{N_{mr}}}$

W celu zmniejszenia przedziału ufności dla oszacowanego N_T, oznakowania i uwolnienia są powtarzane wielokrotnie. Do rejestracji wyników badań wykorzystuje się m.in. trójkąt schwytań i oznakowań, umożliwiający zapisywanie liczby osobników złowionych i wypuszczonych, a w tym – złowionych dwa lub więcej razy.

Inne metody obliczeń liczebności populacji

Poza metodą Lincolna-Petersena stosowane są inne metody wielokrotnych złowień, np.:

• modele otwartej populacji, których przykładem jest model Jolly'ego–Sebera,
• model robust design.

Obliczenia wykonuje się z użyciem specjalistycznych programów komputerowych, m.in. MARK, obejmującego zastosowania modeli Cormack-Jolly-Seber Model, Band Recovery Model, Joint Live and Dead Encounters, Known Fate Model, Closed Captures Models, Robust Design Models i innych. Programy umożliwiają interpretację wyników długoterminowych badań populacji otwartych (istniejąca emigracja i imigracja) oraz pozwalają oszacować – poza liczebnością N_T – inne parametry (np. przeżywalność, reprodukcja, imigracja i emigracja).

Poza metodami wielokrotnych złowień wielkość populacji może być oszacowywana również innymi metodami, nienależącymi do grupy metod wielokrotnych złowień, np. wykorzystujących wskaźniki liczebności populacji lub metody szacowania dystansowego (np. metody transektowe).

Zobacz też

• Problem niemieckich czołgów