Mohammad Rejszachri
.jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia |
29 października 1946 |
|---|---|
| Data śmierci |
21 marca 2022 |
| minister wywiadu i bezpieczeństwa Iranu | |
| Okres |
od 1984 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
Mohammad Rejszachri (ur. 29 października 1946 w Reju, zm. 21 marca 2022[1]) – irański duchowny szyicki i polityk, w latach 1984-1989 minister wywiadu i bezpieczeństwa Iranu.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Był szyickim duchownym, posiadał tytuł hodżdżatoeslama[2].
Po rewolucji islamskiej został wyznaczony na przewodniczącego trybunału rewolucyjnego, którego zadaniem miało być sądzenie osób wiernych obalonemu rządowi szacha Mohammada Rezy Pahlawiego i uznanych za organizatorów działalności kontrrewolucyjnej w wojsku. W czerwcu 1980 ogłosił wykrycie spisku antyrządowego zorganizowanego przez żołnierzy z bazy w Piranszahrze, powiązanej z trwającym powstaniem kurdyjskim[2]. Również w 1980 kierował śledztwem w sprawie planu zamachu stanu opracowanego przez oficerów z bazy lotnictwa w Noże, którego celem miało być restytuowanie rządu Szapura Bachtijara, zabójstwo Ruhollaha Chomejniego i aresztowanie jego współpracowników. Organizatorzy niedoszłego zamachu stanu otrzymali wsparcie finansowe z Iraku[3][4].
Rejszachri prowadził śledztwo i doprowadził do egzekucji Mehdiego Haszemiego, w 1982 osobiście przesłuchiwał również oskarżonych o organizację kolejnego spisku przeciwko Chomejniemu Sadegha Ghotbzadego i ajatollaha Mohammada Kazema Szari'atmadariego; ostatni "spisek" został sfingowany na żądanie Chomejniego, który miał Szari'atmadariemu za złe jego sprzeciw wobec ustanowienia w porewolucyjnym Iranie rządów duchowieństwa szyickiego (rząd uczonego prawnika, welajat-e faghih, według koncepcji Chomejniego)[5][6].
Rejszachri związany był z lewym skrzydłem porewolucyjnej elity władzy[4]. Od 1982 należał do stronnictwa tzw. nowej lewicy, która domagała się polityki gospodarczej ukierunkowanej na likwidowanie nierówności społecznych, równocześnie wzywając do całkowitego posłuszeństwa Najwyższemu Przywódcy i zwalczania dysydentów[4]. W 1984 premier Mir Hosejn Musawi mianował go pierwszym ministrem wywiadu i bezpieczeństwa (WEWAK), które to ministerstwo w znacznej mierze Rejszachri tworzył od podstaw[4]. W 1987 Rejszachri stanął na czele sądu specjalnego dla duchowieństwa, który sądził szyickich duchownych głoszących poglądy uznane za antyrządowe[4]. Ministerstwem wywiadu i bezpieczeństwa kierował do 1989, gdy nowym prezydentem Iranu został Ali Akbar Haszemi Rafsandżani[4].
Rejszachri z czasem porzucił lewicowe poglądy gospodarcze; podczas gdy dawni działacze lewicy na czele z Musawim i Mohammadem Chatamim zaczęli tworzyć ruch reformatorski, Rejszachri w 1996 utworzył konserwatywne Stowarzyszenie Obrony Wartości Rewolucji Islamskiej. Nie odniosło ono jednak politycznego sukcesu i zostało rozwiązane dwa lata później. W 1997 Rejszachri wystartował w wyborach prezydenckich w Iranie, uzyskując śladowe poparcie; wybory w pierwszej turze wygrał Mohammad Chatami[7][4].
Był przedstawicielem Najwyższego Przywódcy ds. hadżdżu[8]. Jest twórcą i dziekanem instytutu teologicznego i kulturalnego Dar al-Hadis[9].
Autor wspomnień[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Senior Iranian Cleric Ayatollah Reyshahri Passes Away
- ↑ a b Axworthy 2014 ↓, s. 184.
- ↑ Axworthy 2014 ↓, s. 184-185.
- ↑ a b c d e f g Axworthy 2014 ↓, s. 342-343.
- ↑ a b Axworthy 2014 ↓, s. 256-257.
- ↑ Axworthy 2014 ↓, s. 226.
- ↑ Axworthy 2014 ↓, s. 327-328.
- ↑ Iran Saudi Arabia ties growing ties: Reyshahri [online], mathaba.net [dostęp 2016-03-21].
- ↑ A Brief Introduction to the Dar al-Hadith Scientific-Cultural Institute [online], Hadith Net, 17 lipca 2013 [dostęp 2016-03-21] (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- M. Axworthy: Revolutionary Iran. A History of the Islamic Republic. London: Penguin Books, 2014. ISBN 978-0-14-104623-5. OCLC 868077507. (ang.).