Molops
| Molops | |||
| Bonelli, 1810 | |||
.png) Szykoń madej | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Nadplemię | |||
| Plemię | |||
| Podplemię | |||
| Rodzaj |
Molops | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Carabus terricola Herbst sensu Fabricius, 1792 | |||
| Synonimy | |||
| |||
.png)
Molops – rodzaj chrząszczy z rodziny biegaczowatych i podrodziny dzierowatych. Obejmuje 41 opisanych gatunków.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcze o ubarwieniu błyszcząco czarnym lub czarnobrązowym, czasem z brązowawymi przydatkami[1].
Głowa ma po dwa chetopory (punkty szczecinkowe) przy wewnętrznych krawędziach oczu[2], które to z kolei są dobrze rozwinięte[3]. Czułki są stosunkowo krótkie[1]; począwszy od trzeciego członu porośnięte są włoskami o odstających końcówkach i przylegających częściach pozostałych[2][3][1]; drugi człon czułków osadzony jest pośrodkowo[3]. Żuwaczki są wyraźnie krótsze od głowy, niezmodyfikowane u wierzchołka, pozbawione cheotoporu w bruździe zewnętrznej. Głaszczki szczękowe mają człon ostatni osadzony na przedostatnim przyśrodkowo. Głaszczki wargowe mają na członie przedostatnim dwie szczecinki[2], a kształt członu ostatniego mniej lub bardziej wrzecionowaty[3].
Przedplecze typowo ma dwie pary szczecinek bocznych, w tym jedną w kątach tylnych, a jeśli już obecnych jest więcej szczecinek bocznych, to te poza kątami tylnymi leżą blisko siebie i w oddaleniu od kątów przednich[3]. Pokrywy są nieowłosione[3] i mają pozbawiony chetoporów (punktów szczecinkowych) międzyrząd trzeci, rozszerzony u szczytu rząd dziewiąty[1], zaokrąglony wierzchołek oraz przecięte przed wierzchołkiem epipleury[2]. Odnóża mają owłosione grzbietowe powierzchnie stóp[2][1]. Golenie przedniej pary mają po dwie ostrogi i wycięte części przednie wewnętrznych krawędzi[2], a między wycięciem i wierzchołkiem są mocno rozszerzone[3].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Owady te zasiedlają cieniste lasy, głównie na pogórzach i w górach, ale dochodzą także do nizin. Bytują w ściółce, pod kamieniami, kłodami oraz w butwiejących pniakach[2][4]. Zarówno larwy, jak i postacie dorosłe są drapieżnikami. Samice przynajmniej niektórych gatunków wykazują troskę rodzicielską o potomstwo[3].
Rodzaj palearktyczny, głównie europejski, aczkolwiek sięgający też zachodniej Anatolii. Centrum różnorodności osiąga na Półwyspie Bałkańskim[2]. W Polsce stwierdzono dwa gatunki (zobacz dzierowate Polski)[5][4].
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Takson ten wprowadzony został po raz pierwszy w 1810 roku przez Franca Andreę Bonelliego na łamach „Mémoires de l’Academie des Sciences de Turin”[6]. Jego gatunkiem typowym wyznaczono Carabus terricola[7].
Zalicza się do niego 41 opisanych gatunków, sklasyfikowanych w czterech podrodzajach[8][9]:
- podrodzaj: Molops (Henrotiochromus) Busulini, 1958
- Molops winkleri Breit, 1914
- podrodzaj: Molops (Molops) Bonelli, 1810
- Molops albanicus Apfelbeck, 1904
- Molops alpestris (Dejean, 1828)
- Molops apfelbecki Ganglbauer, 1891
- Molops biokovensis Müller, 1916
- Molops bosnicus Ganglbauer, 1889
- Molops bucephalus (Dejean, 1828)
- Molops curtulus Ganglbauer, 1891
- Molops dalmatinus (Dejean, 1828)
- Molops dilatatus Chaudoir, 1868
- Molops dinaricus Apfelbeck, 1904
- Molops doderoi Schatzmayr, 1909
- Molops elatus (Fabricius, 1801) – szykoń czarnonogi
- Molops longipennis (Dejean, 1828)
- Molops maderi Müller, 1933
- Molops matchai Roubal, 1917
- Molops merditanus Apfelbeck, 1906
- Molops obtusangulus Ganglbauer, 1889
- Molops osmanilis Apfelbeck, 1904
- Molops ovipennis Chaudoir, 1847
- Molops parreyssi Kraatz, 1875
- Molops pentheri Apfelbeck, 1904
- Molops peristericus Apfelbeck, 1901
- Molops piceus (Panzer, 1793) – szykoń madej
- Molops plurisetosus Müller, 1918
- Molops prenjus Apfelbeck, 1902
- Molops promissus Heyden, 1875
- Molops reiseri Apfelbeck, 1904
- Molops rhodopensis Apfelbeck, 1904
- Molops robustus (Dejean, 1828)
- Molops rufipes Chaudoir, 1843
- Molops rufus Matits, 1911
- Molops simplex Chaudoir, 1868
- Molops spartanus (Schaum, 1862)
- Molops striolatus (Fabricius, 1801)
- Molops weiratheri Müller, 1930
- podrodzaj: Molops (Stenochoromus) Miller, 1866
- Molops montenegrinus Miller, 1866
- podrodzaj: Molops (Typhlochoromus) Moczarski, 1913
- Molops marcelloi (Busulini, 1957)
- Molops stolzi (Moczarski, 1913)
- podrodzaj: incertae sedis
- Molops wiedemanni (Chaudoir, 1850)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Von Arved Lompe: Gattung Molops Bonelli, 1810 - mitteleuropäische Arten. [w:] Käfer Europas [on-line]. 2021. [dostęp 2024-02-18].
- ↑ a b c d e f g h Karel Hůrka: Carabidae of the Czech and Slovak Republics. Zlin: Kabourek, 1996, s. 36-44, 248, 290.
- ↑ a b c d e f g h Jürgen Trautner, Kartin Geigenmüller: Tiger Beetles, Ground Beetles. Ilustrated Key to the Cicindellidae and Carabidae of Europe. Josef Margraf, 1987, s. 40-47, 61-69, 273-275.
- ↑ a b Bolesław Burakowski, Maciej Mroczkowski, Janina Stefańska, Chrząszcze – Coleoptera. Biegaczowate – Carabidae, część 2, „Katalog Fauny Polski”, 3, 13, Warszawa: Instytut Zoologiczny Polskiej Akademii Nauk, 1974.
- ↑ O. Aleksandrowicz: rodzaj: Molops F.A. Bonelli, 1810. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2024-02-18].
- ↑ F.A. Bonelli. Observations Entomologiques, Première partie. „Mémoires de l’Academie des Sciences de Turin”. 18, s. 21–78, 1810.
- ↑ Y. Bousquet, Pterostichini, [w:] Ivan Löbl, Aleš Smetana (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume I. Archostemata - Myxophaga - Adephaga, Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2003, s. 469-470, ISBN 87-88757-73-0.
- ↑ Wolfgang Lorenz, Molops Bonelli, 1810, O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-13].
- ↑ genus Molops Bonelli, 1810. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2024-02-18].