Niesprawiedliwość epistemiczna

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Miranda Fricker w instytucie badawczym Edmond & Lily Safra Center for Ethics

Niesprawiedliwość epistemiczna to niesprawiedliwość związana z wiedzą. Obejmuje wykluczanie i wyciszanie, systematyczne zniekształcanie lub przeinaczanie znaczeń lub wkładu danych osób lub grup w życie społeczne i naukę[1], umniejszanie statusu lub pozycji osób lub grup w praktykach komunikacyjnych, niesprawiedliwe rozróżnienia w kwestii sprawowania i bycia obiektem władzy i nieuzasadniona nieufność[2].

Najbardziej aktualną, wpływową teorią epistemicznej niesprawiedliwości jest koncepcja brytyjskiej filozofki Mirandy Fricker(inne języki), która ukuła ten termin[3]. Według Fricker istnieją dwa rodzaje niesprawiedliwości epistemicznej: niesprawiedliwość świadectw i niesprawiedliwość hermeneutyczna[4]. Fricker, która w 2007 roku opublikowała książkę Epistemic Injustice: Power and the Ethics of Knowing, która porusza temat niesprawiedliwego traktowania podmiotów poznających i podmiotów poznania ze względu na ich rasę, płeć, wiek, status społeczny.

Niesprawiedliwość świadectw[edytuj | edytuj kod]

Niesprawiedliwość świadectw to niesprawiedliwość związana z zaufaniem do czyjegoś słowa. Tego rodzaju niesprawiedliwość może wystąpić, gdy ktoś jest ignorowany lub nie wierzy się mu z powodu jego płci, seksualności, prezentacji płciowej, rasy, niepełnosprawności lub ogólnie ze względu na jego tożsamość[4]. Przykładem walki z niesprawiedliwością świadectw jest ruch Me Too, który zwraca uwagę na dysproporcję między przyjmowanymi przez władze zgłoszeniami aktów przemocy seksualnej[5] (zwłaszcza wobec kobiet i osób, którym przy urodzeniu przypisano płeć kobiecą) a realną skalą ich występowania i idącymi za tym konsekwencjami: niską prewencją dalszych czynów zabronionych popełnianych przez przestępców pozostających na wolności, ponieważ zgłoszenia na ich temat są podawane w wątpliwość lub traktowane jako forma manipulacji[6].

Niesprawiedliwość hermeneutyczna[edytuj | edytuj kod]

Niesprawiedliwość hermeneutyczna to niesprawiedliwość związana z tym, jak ludzie interpretują swoje życie i egzystencję; słowo "hermeneutyczny" pochodzi od greckiego słowa oznaczającego "tłumacza".

Niesprawiedliwość hermeneutyczna występuje, gdy czyjeś doświadczenia nie są dobrze rozumiane — przez siebie lub przez innych — ponieważ te doświadczenia nie pasują do żadnych znanych im (lub znanych innym) pojęć, ze względu na historyczne wykluczenie niektórych grup ludzi ze zjawisk, które kształtują język używany przez ludzi, aby nadać sens ich doświadczeniom[4]. Przykładem może być zjawisko cenzury edukacji seksualnej, która nie przewiduje informowania uczniów o istnieniu osób transpłciowych, wskutek czego uczniowie trans nie mają możliwości nazwania swojego doświadczenia, a tym samym zasięgnięcia pomocy ani porady, ponieważ nie mają potrzebnego do opisu swoich doświadczeń słownictwa[7].

Przykłady niesprawiedliwości epistemicznej[edytuj | edytuj kod]

  • Dziecko zgłaszające problem z widzeniem, który to problem jest ignorowany przez lekarzy, ponieważ opis nie przystaje do wyników badania[8]
  • Pacjent psychiatryczny, którego opinie lub skargi są ignorowane lub składane na karb zaburzenia psychicznego, które może w ogóle nie mieć wpływu na prawdomówność lub powodować konfabulacji[9]
  • Kobiety, które do ok. lat 70' nie miały możliwości zgłaszać molestowania seksualnego z braku terminu, który byłby jasny, klarowny i umożliwiał nie tylko zbiorowe działanie, ale i prowadzenie statystyk[10]
  • Dziecko zgłaszające molestowanie seksualne w formie skarg na ból brzucha, ponieważ nie ma słownika pozwalającego na opisanie tego, czego doświadczyło[8]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ JACK M.C. KWONG, Epistemic Injustice and Open-Mindedness, „Hypatia”, 30 (2), 2015, s. 337–351, ISSN 0887-5367, JSTOR: 24542159 [dostęp 2022-03-21].
  2. ↑ Ian James Kidd, José Medina, Gaile Pohlhaus jr., The Routledge Handbook of Epistemic Injustice, wyd. 1, Routledge, s. 1, DOI: 10.4324/9781315212043, ISBN 978-1-138-82825-4. "Epistemic injustice refers to those forms of unfair treatment that relate to issues of knowledge, understanding, and participation in communicative practices. These issues include a wide range of topics concerning wrongful treatment and unjust structures in meaning-making and knowledge producing practices, such as the following: exclusion and silencing; invisibility and inaudibility (or distorted presence or representation); having one’s meanings or contributions systematically distorted, misheard, or misrepresented; having diminished status or standing in communicative practices; unfair differentials in authority and/or epistemic agency; being unfairly distrusted; receiving no or minimal uptake; being coopted or instrumentalized; being marginalized as a result of dysfunctional dynamics; etc."
  3. ↑ Mike Michael, Ignorance and the epistemic choreography of method, Routledge, 2015, DOI: 10.4324/9781315867762-11/ignorance-epistemic-choreography-method-mike-michael, ISBN 978-1-315-86776-2 [dostęp 2022-03-21].
  4. ↑ a b c Miranda Fricker, Epistemic injustice: power and the ethics of knowing, Oxford: Oxford University Press, 2011, ISBN 978-0-19-957052-2, OCLC 729949179 [dostęp 2022-03-21] (ang.).
  5. ↑ The Criminal Justice System: Statistics | RAINN [online], www.rainn.org [dostęp 2022-03-21].
  6. ↑ John Launer, Sexual harassment of women in medicine: a problem for men to address, „Postgraduate Medical Journal”, 94 (1108), 2018, s. 129–130, DOI: 10.1136/postgradmedj-2018-135554, ISSN 0032-5473, PMID: 29378917 [dostęp 2022-03-21] (ang.).
  7. ↑ Magdalena Mikulak, For whom is ignorance bliss? Ignorance, its functions and transformative potential in trans health, „Journal of Gender Studies”, 30 (7), 2021, s. 819–829, DOI: 10.1080/09589236.2021.1880884, ISSN 0958-9236 [dostęp 2022-03-21].
  8. ↑ a b Havi Carel, Gita Györffy, Seen but not heard: children and epistemic injustice, „The Lancet”, 384 (9950), 2014, s. 1256–1257, DOI: 10.1016/S0140-6736(14)61759-1, ISSN 0140-6736, PMID: 25289422 [dostęp 2022-03-21] (ang.).
  9. ↑ Paul Crichton, Havi Carel, Ian James Kidd, Epistemic injustice in psychiatry, „BJPsych Bulletin”, 41 (2), 2017, s. 65–70, DOI: 10.1192/pb.bp.115.050682, ISSN 2056-4694, PMID: 28400962, PMCID: PMC5376720 [dostęp 2022-03-21].
  10. ↑ Miranda Fricker’s Epistemic Injustice: Wouldn’t You Like to Know! [online], Academy 4SC, 9 listopada 2020 [dostęp 2022-03-21] (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Niesprawiedliwość_epistemiczna&oldid=70320342”