Patellidae
| Patellidae[1] | |
| Rafinesque, 1815 | |
 Grupa osobników czaszołki pospolitej (Patella vulgata) na skałach w strefie pływów | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Rząd | |
| Nadrodzina | |
| Rodzina |
Patellidae |
| Typ nomenklatoryczny | |
Patellidae – jedyna rodzina w rzędzie Patellogastropoda, grupująca niewielkie i średniej wielkości ślimaki morskie o charakterystycznych czapeczkowatych (czareczkowatych) muszlach, występujące głównie w strefie pływów. Szeroko rozprzestrzeniona w wodach w strefie klimatu umiarkowanego i tropikalnego.
Etymologia nazwy[edytuj | edytuj kod]
Nazwa rodzaju wynika z podobieństwa muszli do czarki (patella łac. – czara ofiarna, misa[3]).
Cechy morfologiczne[edytuj | edytuj kod]
Wielkość muszli waha się od małej do średniej (2–11 cm). Muszla ma kształt stożkowaty, czapeczkowaty, czareczkowaty. Wierzchołek położony pośrodku, muszla w części wierzchołkowej wewnętrznej pogrubiona przez kallus, o perłowej, iryzującej lekko barwie. Zewnętrzna powierzchnia muszli gładka lub promieniście żeberkowana, z delikatnymi liniami wzrostowymi. Wieczka brak. Na kształt muszli wpływa siedlisko, w którym żyją osobniki – osobniki żyjące na skałach narażonych na uderzenia fal mają muszle płaskie, bardziej masywne, natomiast te żyjące na roślinach i w siedliskach osłoniętych mają muszle wyższe, bardziej ornamentowane[4]. Noga silnie umięśniona, przy jej pomocy ślimak przytwierdza się silnie do podłoża (potrzeba dużej siły, nawet kilkunastokilogramowej, żeby go oderwać)[4].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Przedstawiciele rodziny występują pospolicie w morzach stref klimatu umiarkowanego i tropikalnego[4].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Zajmowane siedliska[edytuj | edytuj kod]
Żyją w litoralu, w strefie pływów, a także w strefie oprysku. Najliczniej spotykane na podłożach skalistych. Podczas odpływu nie cofają się z wodą, lecz silnie przywierają do skał, gromadząc pomiędzy muszlą i płaszczem a podłożem zapas wody, który umożliwia im doczekanie przypływu[5][6].
Odżywianie[edytuj | edytuj kod]
Roślinożercy, zdrapywacze, rozdrabniacze – żywią się trawami morskimi, glonami, peryfitonem (w tym drobnymi gąbkami i larwami sesylnych skorupiaków). Żerują w czasie przypływu[4].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Rozdzielnopłciowe, okres rozrodu od kwietnia do września. Jaja przytwierdzane są do skał i otaczane cienką warstwą śluzu. Młode dojrzałość płciową uzyskują po roku[4].
Podział taksonomiczny[edytuj | edytuj kod]
Rodzina Patellidae obejmuje następujące występujące współcześnie rodzaje[2][7][8]:
- Cymbula H. Adams & A. Adams, 1854, synonimy: Patellona Thiele, 1891 Laevipatella Pallary, 1920
- Helcion Montfort, 1810
- czaszołka Patella Linnaeus, 1758; rodzaj typowy; synonimy: Ansates G.B. Sowerby II [ex Klein], 1839, Patina Gray, 1840
- Scutellastra H. Adams & A. Adams, 1854; synonim: Ancistromesus Dall, 1871
oraz rodzaje wymarłe[2]:
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- Muszle Patellidae są bardzo podobne do muszli ślimaków rodzaju Patelloida (rodzina Lottiidae) i często z nimi mylone.
- Planuje się zastosowanie ślimaków z tej rodziny do czyszczenia zanurzonych części budowli hydrotechnicznych i kadłubów statków z obrastających ich glonów i osiedlających się na nich pąkli[9]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Patellidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Patellidae Rafinesque, 1815, [w:] MolluscaBase [online] [dostęp 2024-03-09] (ang.).
- ↑ Kumaniecki K. 1975. Słownik łacińsko-polski. PWN Warszawa, s. 546.
- ↑ a b c d e Wąsowski 2000 ↓, s. 66.
- ↑ T. Umiński, Zwierzęta i oceany, Warszawa: WSziP, 1986, s. 62–63 i 70, ISBN 83-02-02680-8.
- ↑ L. Tomanek, B. Helmuth, Physiological Ecology of Rocky Intertidal Organisms: A Synergy of Concepts, „Integrative and Comparative Biology”, 42 (4), 2002, s. 771–775, DOI: 10.1093/icb/42.4.771.
- ↑ A.W.B. Powell, New Zealand Mollusca, Auckland, Nowa Zelandia: William Collins Publishers Ltd, 1979, ISBN 0-00-216906-1.
- ↑ T. Nakano, T. Ozawa, Worldwide phylogeography of limpets of the order Patellogastropoda: Molecular, morphological and palaeontological evidence, „Journal of Molluscan Studies”, 73 (1), 2007, s. 79–99, DOI: 10.1093/mollus/eym001.
- ↑ U.N. Safriel, N. Erez, Effect of limpets on the fouling of ships in the Mediterranean, „Marine Biology”, 95 (4), 1987, s. 531–537, DOI: 10.1007/BF00393096, ISSN 0025-3162 (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- R. Wąsowski, Przewodnik: Muszle, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza Sp. z o.o., 2000, ISBN 83-7073-250-X.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Patellidae w bazie AnimalBase Uniwersytet w Getyndze, dostęp: 5 kwietnia 2014.
- Patellidae w bazie NCBI dostęp: 5 kwietnia 2014