Portal:Geografia/Artykuły/5
Niwelator automatyczny (samopoziomujący) – instrument geodezyjny mocowany na trójnożnym statywie, umożliwiający pomiar różnicy wysokości (niwelacji) pomiędzy punktami terenowymi. W przeciwieństwie do niwelatorów libellowych poziomowanie osi celowej lunety odbywa się samoczynnie najczęściej za pomocą urządzenia, zwanego kompensatorem, korygującego nieznaczne odchylenia osi celowej lunety od ustawienia poziomego.
Wyróżnia się dwa rodzaje niwelatorów automatycznych – optyczne i kodowe.
Niwelatory to instrumenty geodezyjne umożliwiające pomiar różnicy wysokości pomiędzy punktami terenowymi. Są wykorzystywane w niwelacji geometrycznej, która polega na wyznaczeniu różnicy wysokości między dwoma punktami przez celowanie wzdłuż poziomej linii celowej (tzw. osi celowej) do pionowo ustawionych łat niwelacyjnych.
Ze względu na technikę wykonania pomiaru rozróżnia się dwie metody niwelacji geometrycznej: niwelację w przód i niwelację ze środka.
Przy pomiarze metodą niwelacji geometrycznej ze środka stanowiska instrumentu sytuuje się w przybliżeniu w połowie odległości między mierzonymi punktami, z zachowaniem warunku, że odległość między instrumentem a mierzonym punktem, zwana długością celowej, nie przekracza 50 metrów. Pomiar wykonuje się na każdym stanowisku dwukrotnie ze zmianą wysokości osi celowej według schematu: wstecz, w przód – zmiana wysokości – w przód, wstecz. Różnica między wynikami tych pomiarów nie może przekroczyć 0,004 m. Różnica między sumą przewyższeń w kierunku głównym a sumą przewyższeń w kierunku powrotnym (δ) jest wyrażana w metrach i nie może być większa niż wartość określona według wzoru: δ ≤ 0,04√L, w którym L oznacza długość ciągu osnowy pomiarowej w km.