Prospekt Litiejny
Prospekt Litiejny[1] (ros. Литейный проспект, Litiejnyj prospiekt) – jedna z głównych ulic w rejonie centralnym Petersburga, biegnąca od Mostu Litiejnego do Newskiego Prospektu. Jego kontynuacją po przeciwległej stronie Newskiego Prospektu jest prospekt Włodzimierski[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Początek rozwojowi ulicy dało wzniesienie w 1711 r. na lewym brzegu Newy Litiejnego Dworu - kompleksu zakładów, gdzie odlewano działa i produkowano broń, działały kuźnie, pracownie tokarzy i ślusarzy. W sąsiedztwie pracowni zbudowano domy dla pracujących w nich ludzi. W tej części rozwijającego się miasta usytuowano także koszary Pułku Prieobrażeńskiego oraz pałace carewicza Aleksego i księżniczki Natalii, siostry Piotra I[3]. W związku z wzniesieniem tych obiektów konieczne stało się wytyczenie drogi prowadzącej od brzegu Newy do głównego miejskiego traktu, nazwanego potem Newskim Prospektem. Natomiast nazwę Prospektu Litiejnego droga ta przybrała ok. 1738-1739 r.[3]. Do I poł. XIX w. nazwa ta dotyczyła drogi biegnącej aż do Prospektu Zagorodnego; następnie odcinek prospektu na południe od Newskiego Prospektu zaczęła funkcjonować jako Prospekt Włodzimierski[2].
Od 1740 r. przy prospekcie wznoszono już tylko murowane domy[3].
Zabudowa ulicy ukształtowała się ostatecznie między II poł. XIX w. a latami 30. XX w. W 1879 r. oddano do użytku Most Litiejny, łączący lewy brzeg Newy i Prospekt Litiejny z Dzielnicą Wyborską[3]. W czasie tzw. krwawej niedzieli w 1905 r. ulicą szedł jeden z robotniczych pochodów zmierzających do Pałacu Zimowego. Na Prospekcie Litiejnym demonstrowano również w czasie rewolucji lutowej i kryzysu lipcowego w 1917 r.[3] Podczas tego ostatniego wydarzenia na rogu Prospektu Litiejnego i Prospektu Newskiego doszło do strzelaniny między wojskami lojalnymi wobec Rządu Tymczasowego a marynarzami z Kronsztadu, popierającymi bolszewików[4].
W latach 1918-1944 nosił nazwę Prospektu Wołodarskiego na cześć rewolucjonisty W. Wołodarskiego[3]. Część budynków przy ulicy została uszkodzona wskutek ostrzału Leningradu w czasie blokady[3].
Znaczące i historyczne obiekty[3][edytuj | edytuj kod]
- cerkiew Świętych Symeona i Anny (1731-1734), położona między Prospektem Litiejnym a ul. Mochową,
- Szpital Maryjski (1803-1805)
- willa Zinaidy Jusupowej[5] (1852-1858) pod nr 42
- dom Szeremetjewa (1870) pod nr 51
- Dom Oficerów (1895-1898) pod nr 20, róg ul. Kirocznej
- Nowy Pasaż (1911-1913) pod nr 57
- "Wielki Dom" (lata 30. XX wieku) - siedziba najpierw leningradzkiego oddziału NKWD[6], następnie KGB i FSB obwodu leningradzkiego
- dom-muzeum Nikołaja Niekrasowa, dawna redakcja pism Sowriemiennik i Otieczestwiennyje zapiski pod nr 36/2
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ E. Małek, O "petersburskim tekście" literatury polskiej, "Tygiel Kultury" 2002, nr 10-12.
- ↑ a b Владимирский проспект в Санкт-Петербурге [online], peterburg.center [dostęp 2021-10-07] (ros.).
- ↑ a b c d e f g h red. B. Piotrowski, O. Czekanowa i inni, Pietierburg..., s. 348-349.
- ↑ J. Miles, Petersburg, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2020, ISBN 978-83-11-15862-7, s. 399-400.
- ↑ Энциклопедия Санкт-Петербурга [online], encspb.ru [dostęp 2021-05-21].
- ↑ J. Miles, Petersburg, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2020, ISBN 978-83-11-15862-7, s. 450-451.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- red. B. Piotrowski, O. Czekanowa i in., Sankt-Pietierburg. Pietrograd. Leningrad. Encikłopiediczeskij sprawocznik, Naucznoje Izdatiel'stwo Bol'szaja Rossijskaja Encikłopiedija, ISBN 5-85270-037-1