Przetacznik pagórkowy

Przetacznik pagórkowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	babkowate
Rodzaj	przetacznik
Gatunek	przetacznik pagórkowy
	Nazwa systematyczna
	Veronica teucrium L.; Sp. pl. 1:13. 1753
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przetacznik pagórkowy (Veronica teucrium L.) – gatunek rośliny należący do rodziny babkowatych (Plantaginaceae), w systemach XX-wiecznych klasyfikowany zwykle do trędownikowatych (Scrophulariaceae).

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w Europie głównie na obszarach o klimacie oceanicznym, od niżu po położenia górskie, w górach po regiel górny, oraz w Azji na obszarach o umiarkowanym klimacie ^[3]. Rozprzestrzenia się także gdzieniegdzie poza tym obszarem, np. w Ameryce Północnej^[4]. W Polsce roślina pospolita występuje na całym obszarze, w górach nieco rzadsza występuje w niższych partiach górskich.

Morfologia

Pokrój: odwrotno stożkowy, roślina wieloletnia, tworząca kępy, umiarkowanie rosnąca, rodzima, zielna, miododajna, nektar wytwarzany jest u podstawy słupka. Strefa klimatyczna kórnicka IV,V. Zielona od kwietnia do października, liście zaczynają schnąć na przełomie października, listopada.
Łodyga: wyprostowana, podnosząca się, owłosiona, w górnej części odgałęziają się od niej łodygi kwiatowe. Wysokość od 30 do 60 cm. Wykształca kłącze z rozłogami.
Liście: siedzące, wąskie podłużnojajowate lub lancetowate o klinowatych nasadach o długości od 3 do 7 cm, brzegi tępo ząbkowane (grubo karbowane), owłosione zwłaszcza spodem na nerwach. Ulistnienie naprzeciwległe. Dolne liście na krótkich ogonkach, środkowe i górne bezogonkowe.
Kwiaty: koloru ciemnoniebieskiego lub szafirowo-niebieskie z ciemniejszymi żyłkami o średnicy 1-1,5 cm, z białym oczkiem przypominają niezapominajki. Kwiaty zebrane w nie rozgałęzione, wąskie, wydłużone kłosowate grona kwiatowe, wyrastające parami z kątów górnych liści, górne pąki w gronach nie rozwijają się w kwiaty. Kwitnie czerwiec sierpień. Kwiaty wiatropylne.
Owoc: Torebka dwukomorowa o klinowatej nasadzie, mocno spłaszczona, odwrotnie sercowata o długości do 6 mm., cała owłosiona, pękająca wzdłuż krawędzi szczytowej. Owocuje w lipcu. Nasiona bardzo drobne.

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit, autotrof, roślina mrozoodporna. Występuje na wilgotnych nasłonecznionych zboczach, skrajach lasów, w zaroślach i widnych lasach, toleruje również półcień. Preferuje gleby wilgotne, przeciętnie żyzne o odczynie zasadowo-obojętnym. Występuje często w murawach kserotermicznych. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny (Ch.) dla zbiorowisk okrajkowych ze związku (All.) Geranion sanguinei^[5].

Inne

Roślina żywicielska dla motyla przeplatka britomartis. Motyl jaja składa po kilkadziesiąt sztuk na spodniej stronie liścia rośliny.
Nazwa rodzaju pochodzi od znanej z Ewangelii św. Weroniki. W Średniowieczu istniał pogląd, że w drobnych kwiatach przetaczników można dostrzec twarz św. Weroniki^[4].

Zastosowanie

Roślina zadarniająca, ozdobna, wykorzystywana na rabaty do ogródków skalnych, na kwiat cięty oraz jako roślina okrywowa. Roślina miododajna. W Polsce jest całkowicie mrozoodporna, 4-6strefa mrozoodporności. Łatwa w uprawie, nie ma specjalnych wymagań co do podłoża. Rozmnaża się przez wysiew nasion jesienią lub wiosną, przez sadzonki lub przez podział rozrośniętych kęp jesienią lub wczesną wiosną. Może rosnąć zarówno na stanowiskach słonecznych, jak i półcienistych ^[4].

Systematyka

W niektórych ujęciach traktowany jako podgatunek przetacznika ząbkowanego:

Veronica austriacum L. ssp. teucrium D. A. Webb

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-26] (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN).
↑ ^a ^b ^c GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

Bibliografia

F. Činčura, V. Feráková, J. Májovský, L. Šomšák, J. Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. J. Krejča, M. Záborská (ilustracje). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990. ISBN 83-09-01473-2.
L. Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
W. Szafer, S. Kulczyński, B. Pawłowski: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1986. ISBN 83-01-05287-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-26] (ang.).

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN).

[E-4] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[5] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]