Płytka wotywna Dudu

Płytka wotywna Dudu

Płytka wotywna Dudu – kamienna płytka wotywna sumeryjskiego kapłana o imieniu Dudu, żyjącego za rządów Enmeteny (ok. 2450 p.n.e.), władcy miasta-państwa Lagasz. Na płytce znajdują się przedstawienia reliefowe z motywami religijnymi i mitologicznymi, a także inskrypcja samego Dudu poświęcająca ten przedmiot bogu Ningirsu. Zabytek odnaleziony został pod koniec XIX wieku na stanowisku Tall Luh (Tello), kryjącym pozostałości sumeryjskiego miasta Girsu, a obecnie znajduje się w muzeum w Luwrze.

Odnalezienie i późniejsze losy

Płytkę odnalazł w 1881 roku francuski archeolog Ernest de Sarzec prowadzący wykopaliska w Tall Luh (Tello), miejscu kryjącym pozostałości sumeryjskiego miasta Girsu^[1]. Po odnalezieniu zabytek trafił do Luwru (nr inwent. AO 2354), gdzie wystawiany jest do dziś (skrzydło Richelieu, sala 1a)^[1].

Opis

Czworokątna, niemal kwadratowa w kształcie płytka ma wysokość 25 cm, szerokość 23 cm i grubość 8 cm^[1]. Wykonana została z bitumenu, a przez jej środek przewiercony został otwór^[1]. Całą przednią stronę płytki pokrywają przedstawienia reliefowe, które podzielone zostały na cztery odrębne sceny^[1]. Scena w prawym górnym rogu przedstawia stojącą, skierowaną w prawą stronę postać, ubraną w kaunakes (rodzaj wełnianej spódniczki) i trzymającą w ręku rodzaj długiej laski^[1]. Umieszczona obok postaci inskrypcja klinowa wyjaśnia, iź chodzi tu o „[D]udu, wysokiego [zarz]ądcę świątynnego boga Ningirsu” (sum. [d]u.du [sa]ĝa.maḫ ^dnin.ĝír.sú.ka)^[2]. Ten sam Dudu wzmiankowany jest również w niektórych inskrypcjach Enmeteny (ok. 2450 p.n.e.), władcy miasta Lagasz (np. w inskrypcji na srebrnej wazie Enmeteny)^[3]. W lewym górnym rogu płytki umieszczono inną scenę, na której przedstawiony został mityczny ptak Anzu symbolizujący boga Ningirsu^[1]. Ptaka tego ukazano pod postacią orła o lwiej głowie stojącego na dwóch lwach^[1]. Podobny wizerunek znaleźć można też na innych sumeryjskich zabytkach, np. na głowicy maczugi Mesilima czy na srebrnej wazie Enmeteny^[1]. Ciekawym elementem charakterystycznym tylko dla tej sceny jest to, że oba lwy, pełniące zazwyczaj rolę pasywną, tutaj zdają się wyciągać w górę swe głowy by ugryźć skrzydła stojącego na nich ptaka Anzu^[1]. Pod sceną z ptakiem Anzu umieszczona została mała scena, na której przedstawione zostało leżące cielę^[1]. Co ciekawe cielę to ukazano w ten sam sposób, w jaki ukazano cielęta na jednym z pasów z przedstawieniami na srebrnej wazie Enmeteny^[1]. Dolną część przedniej strony płytki zajmuje ostatnia scena z motywem przypominającym plecionkę^[1]. Zdaniem niektórych uczonych chodzić tu może o symboliczne wyobrażenie płynącej wody^[1]. Wszystkie sceny jako całość interpretowane są najczęściej następująco: kapłan (przedstawiony w jednej ze scen) ofiarowuje płytkę swemu bogu (reprezentowanemu w drugiej scenie przez jego symbol - ptaka Anzu), składając przy tym zwierzę w ofierze (leżące cielę w trzeciej scenie) i czyniąc rytualną libację z wody (czwarta scena)^[1]. W scenę z ptakiem Anzu, z leżącym cielęciem i z „plecionką” wkomponowana została główna część inskrypcji dedykacyjnej Dudu, która brzmi następująco: „Dla boga Ningirsu z E-ninnu, Dudu, zarządca świątynny boga Ningirsu, kazał (ten kamień) sprowadzić z (miasta) URUxA^[a] i tak go obrobić (aby można go było przymocować) kołkiem do belek”^[2].

Dokładna funkcja tej i dziesiątek innych podobnych płytek odnalezionych na wielu stanowiskach w Mezopotamii (szczególnie w dorzeczu rzeki Dijali), a także w Syrii (Mari) i Iranie (Suza), pozostaje zagadką^[1]. Wszystkie one mają ten sam kształt, otwór w środku i dekorację reliefową, a ich największe rozpowszechnienie przypada na okres wczesnodynastyczny I i II (ok. 2800-2340 p.n.e.)^[1]. Jak dotychczas odnaleziono ok. 120 takich płytek, z czego ok. 50 w budowlach o charakterze religijnym^[1]. Przypuszcza się, że otwór w ich środku służył do tego, by za pomocą drewnianych kołków lub metalowych gwoździ móc je przymocować do ścian lub drzwi^[1].

Uwagi

↑ Zapis URUxA oznacza, że nazwę miasta zapisywano za pomocą znaku A wpisanego w znak URU. Odczyt tego znaku nie jest pewny, aczkolwiek istnieją pewne przesłanki, że nazwa tego miasta brzmieć mogła Arawa. Wskazówki zawarte w innych tekstach sumeryjskich wskazują, że miasto URUxA leżało w Elamie; En-metena E1.9.5 (inskrypcja 28); w: Frayne D., Pre-Sargonic Period: Early Periods, Volume 1 (2700-2350 BC), University of Toronto Press, 2008.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s Perforated plaque of Dudu - opis zabytku na oficjalnej stronie Luwru
↑ ^a ^b En-metena E1.9.5 (inskrypcja 28); w: Frayne D., Pre-Sargonic Period: Early Periods, Volume 1 (2700-2350 BC), University of Toronto Press, 2008.
↑ En-metena E1.9.5 (inskrypcje 7 i 27); w: Frayne D., Pre-Sargonic Period: Early Periods, Volume 1 (2700-2350 BC), University of Toronto Press, 2008.

[4] Zapis URUxA oznacza, że nazwę miasta zapisywano za pomocą znaku A wpisanego w znak URU. Odczyt tego znaku nie jest pewny, aczkolwiek istnieją pewne przesłanki, że nazwa tego miasta brzmieć mogła Arawa. Wskazówki zawarte w innych tekstach sumeryjskich wskazują, że miasto URUxA leżało w Elamie; En-metena E1.9.5 (inskrypcja 28); w: Frayne D., Pre-Sargonic Period: Early Periods, Volume 1 (2700-2350 BC), University of Toronto Press, 2008.

[Luwr-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s Perforated plaque of Dudu - opis zabytku na oficjalnej stronie Luwru

[Frayne-2] En-metena E1.9.5 (inskrypcja 28); w: Frayne D., Pre-Sargonic Period: Early Periods, Volume 1 (2700-2350 BC), University of Toronto Press, 2008.

[3] En-metena E1.9.5 (inskrypcje 7 i 27); w: Frayne D., Pre-Sargonic Period: Early Periods, Volume 1 (2700-2350 BC), University of Toronto Press, 2008.

[1]

[2]

[3]

[a]