Tekst źródłowy strony Quito

{{Miejscowość infobox
 |nazwa                        = Quito
 |nazwa oryginalna             = San Francisco de Quito
 |zdjęcie                      = Quito as from panecillo Basilica.jpg
 |opis zdjęcia                 = Historyczne centrum miasta
 |herb                         = Coat of Arms of Quito.svg
 |flaga                        = Flag of Quito.svg
 |dopełniacz nazwy             = Quito
 |państwo                      = ECU
 |1. jednostka administracyjna = {{państwo grafika|Bandera Provincia Pichincha.svg|Prowincja Pichincha|Pichincha}}
 |2. jednostka administracyjna = [[Kanton Quito|Quito]]
 |data założenia               = 6 grudnia 1534
 |stanowisko zarządzającego    = burmistrz
 |zarządzający                 = Pabel Muñoz
 |powierzchnia                 = 372,39
 |wysokość                     = 2850
 |rok                          = 2019
 |liczba ludności              = 1 978 376
 |gęstość zaludnienia          = 7,173
 |numer kierunkowy             = (0)2
 |kod pocztowy                 = EC1701
 |tablice rejestracyjne        = 
 |współrzędne                  = 0°15′S 78°35′W
 |commons                      = Category:Quito
 |wikisłownik                  = Quito
 |www                          = https://www.quito.gob.ec/
}}
{{UNESCO infobox
 |nazwa           = Miasto Quito
 |grafika         = Quito Centro Histórico.JPG
 |opis grafiki    = 
 |państwo         = 
 |typ             = kulturowy
 |kryterium       = II, IV
 |ID              = 2
 |region          = Ameryka Łacińska i Karaiby
 |data wpisu      = 1978
 |sesja wpisu     = 2
 |dokonane zmiany = 
 |zagrożenie      = 
 |kod mapy        = osobna
 |współrzędne     = 
 |commons         = 
}}
'''San Francisco de Quito''' ('''Quito''') – [[stolica]] [[Ekwador]]u, drugie co do wielkości miasto kraju (po [[Guayaquil]]). Położone w północnej części Ekwadoru w [[Andy|Andach]] na wysokości ok. 2700–2850 m n.p.m. (druga najwyżej położona stolica państwowa) na wschodnich stokach czynnego [[wulkan]]u [[Pichincha (stratowulkan)|Pichincha]]. Miasto położone jest ok. 40 km na południe od [[równik]]a. Nazwa Quito pojawiła się w 1533 od wymarłego dzisiaj plemienia Kwitu.

Zachowało się tutaj wiele zabytków architektury kolonialnej, a zabudowa staromiejska została w 1978 wpisana na [[Lista światowego dziedzictwa UNESCO|listę światowego dziedzictwa UNESCO]]

== Historia ==
Strategiczne położenie Quito stwarzało znakomite warunki do założenia miasta. W 1534 r. zdał sobie z tego sprawę hiszpański [[konkwista]]dor [[Sebastián de Belalcázar]]. Strome ściany skalne po obu stronach doliny były naturalnymi, potężnymi murami obronnymi, a lodowiec [[Pichincha (stratowulkan)|Pichincha]] gwarantował dostatek wody. Ponadto teren był dobrze nasłoneczniony i osłonięty przed wiatrami. W krótkim czasie Quito stało się jedną z najwspanialszych metropolii hiszpańskich w Ameryce Południowej.

W XIX wieku Quito zaczęło w szybkim tempie rosnąć: od 1780 r. obszar miasta zwiększył się 50-krotnie.

W latach 50. i 60. budowano szerokie ulice łączące nowe dzielnice z zabytkowym centrum.
[[Plik:Vista de Quito desde El Panecillo, Ecuador, 2015-07-22, DD 25-29 PAN.JPG|Panorama miasta|thumb|center|700px]]
[[Plik:Plaza de San Francisco en Centro histórico de Quito, Ecuador.JPG|San Francisco Plaza w Quito|thumb|center|700px]]

== Geografia ==
[[Plik:Quito, Ecuador Astronaut Image.jpg|thumb|300px|Widok Quito z [[Międzynarodowa Stacja Kosmiczna|International Space Station]]. Quito znajduje się na wschodniej ścianie wulkanu [[Pichincha (stratowulkan)|Pichincha]], którego krater jest widoczny na zdjęciu.]]
Quito jest położone na północnych wyżynach Ekwadoru, w dorzeczu rzeki [[Guayllabamba]]. Miasto zbudowane jest na długim płaskowyżu, leżącym na wschodnich zboczach wulkanu [[Pichincha (stratowulkan)|Pichincha]]. Dolina rzeki Guayllabamba, gdzie leży Quito, otoczona jest przez wulkany. Niektóre z nich, pokryte śniegiem widoczne są z miasta przy dobrej widoczności. Quito jest najbliższą równikowi stolicą na świecie.

=== Sąsiedztwo wulkanów ===
Najbliżej Quito jest wulkan Pichinicha, grożący zachodniej stronie miasta. Quito jest jedyną stolicą na świecie, która bezpośrednio zagrożona jest przez czynny wulkan<ref>{{cytuj stronę |url= https://www.lonelyplanet.com/articles/ecuador-e2-80-99s-top-10-volcanic-experiences |tytuł=Ecuador’s top 10 volcanic experiences |opublikowany= |data= |data dostępu= 2016-09-11 |język= en}}</ref>.

Pichincha ma kilka szczytów, wśród nich Ruku Pichincha wysokości 4700 m [[n.p.m.]] i Wawa Pichincha – 4794 m. Wawa Pichincha jest aktywny i monitorowany przez wulkanologów instytutu geofizycznego Narodowej Politechniki. Największy wybuch nastąpił w 1660 roku, gdy więcej niż 25 cm popiołu pokryło miasto<ref name="ReferenceA">{{Cytuj książkę|tytuł = Guagua Pichincha|url =  |wydawca = National Environmental Satellite, Data, and Information Service|data = 2011-11-22|data dostępu = 2015-10-24|isbn = |język = en|imię = En|nazwisko = Naumova|imię2 = H|nazwisko2 = Yepes|strony = 21}}</ref>. Trzy niewielkie wybuchy miały miejsce jeszcze w XIX wieku. Najnowszy wybuch odnotowano w dniu 5 października 1999 roku, kiedy kilka kłębów dymu i duża ilość popiołu pokryły miasto<ref name="ReferenceA"/>.

Aktywność innych pobliskich wulkanów może mieć również wpływ na miasto. W listopadzie 2002 roku, po erupcji wulkanu w [[Reventador]], miasto obsypane zostało warstwą drobnych cząstek popiołu o grubości do kilku centymetrów.

Wulkany na Cordillera Central (Królewskim Cordillera), na wschód od Quito, otaczające dolinę Guayllabamba, obejmują [[Cotopaxi]], [[Sincholagua]], [[Antisana]] i [[Cayambe (wulkan)|Cayambe]]. Niektóre z wulkanów zachodniego Cordillera, na zachodzie doliny Guayllabamba to [[Illiniza]], [[Atacazo]] i [[Pululahua]]<ref>{{cytuj stronę |url= http://www.quito.com/v/geography/ |tytuł=Ecuador’s Geography |opublikowany= |data= |data dostępu= 2016-09-11 |język= en}}</ref>.

=== Klimat ===
Zgodnie z [[Klasyfikacja klimatów Köppena|klasyfikacją klimatów Köppena]], Quito ma klimat oceaniczny (Cfb)<ref>{{cytuj stronę |url= http://www.hydrol-earth-syst-sci.net/11/1633/2007/hess-11-1633-2007.pdf |tytuł=Updated world map of the Koppen-Geiger climate classification |opublikowany= |data= |data dostępu= 2016-09-11 |język= en}}</ref>. Ze względu na swoją wysokość oraz bliskość równika, Quito ma dość stały klimat. Średnia temperatura w południe wynosi 18,7°C (65,7°F) przy niskiej nocnej 9,3°C (48,7°F). Średnia roczna temperatura wynosi 14°C (57°F). Miasto ma tylko dwie pory roku: suchą i mokrą. Pora sucha, od czerwca do września (4 miesiące), jest określana jako lato; [[pora deszczowa]], od października do maja (8 miesięcy), jest określany jako zima. Roczna suma opadów, w zależności od lokalizacji, wynosi około 1000 mm.

== Demografia ==
Jest to liczba ludności miasta określona przez ostatni spis powszechny, przeprowadzony w 2001 roku. Liczba ta nie odzwierciedla populacji całego [[Kanton (Ekwador)|kantonu]], która obejmuje również okoliczne parafie wiejskie, które są oddzielone od miasta.

* Populacja: 1 397 698
* Liczba gospodarstw domowych: 419 845
* Wskaźnik analfabetyzmu: 3,6%
* Stopa bezrobocia: 9%

== Obszary topograficzne ==
[[Plik:Vista de Quito desde El Panecillo, Ecuador, 2015-07-22, DD 41.JPG|thumbnail|Przedmieścia na wzgórzach Quito.]]
[[Plik:Calle de la Ronda, Quito, Ecuador, 2015-07-22, DD 215.JPG|thumbnail|Ulica La Ronda, jedno z popularniejszych miejsc spotkań.]]
Quito składa się z trzech części, oddzielonych wzgórzami:

* centralna: kolonialne stare miasto
* południowa: jest głównie przemysłowa i mieszkalna
* północna: to nowoczesne Quito, złożone z wieżowców, centrów handlowych, dzielnicy finansowej i wyższej klasy dzielnic mieszkaniowych oraz niektórych osiedli robotniczych.

=== Guápulo, Quito ===
<gallery>

Plik:(Guápulo) Buena Vista black and white.JPG
Plik:(Guápulo) Calle pic. z.JPG
Plik:(Guápulo) Calle pic. e.JPG
Plik:(Iglesia de Guápulo) vista to gonzalez suarez quito.JPG
Plik:(Iglesia de Guápulo) pic. b.JPG
Plik:(Guápulo) Calle pic. b.JPG
Plik:(Guápulo) Calle pic. a.JPG
</gallery>

== Miasta partnerskie ==
* {{Flaga|USA}} [[Louisville]], [[Stany Zjednoczone]]
* {{Flaga|USA}} [[Saint Paul|St. Paul]], [[Stany Zjednoczone]]
* {{Flaga|USA}} [[Coral Gables]], [[Stany Zjednoczone]]
* {{Flaga|USA}} [[Portland (Oregon)|Portland]], [[Stany Zjednoczone]]
* {{Flaga|ESP}} [[Madryt]], [[Hiszpania]]
* {{Flaga|ARG}} [[Buenos Aires]], [[Argentyna]]
* {{Flaga|NIC}} [[Managua]], [[Nikaragua]]
* {{Flaga|CAN}} [[Toronto]], [[Kanada]]
* {{Flaga|POL}} [[Kraków]], [[Polska]]
* {{Flaga|BRA}} [[Brasília]], [[Brazylia]]
* {{Flaga|BRA}} [[Porto Alegre]], [[Brazylia]]
* {{Flaga|CAN}} [[Vancouver]], [[Kanada]]
* {{Flaga|CHL}} [[Santiago]], [[Chile]]
* {{Flaga|ARE}} [[Dubaj]], [[Zjednoczone Emiraty Arabskie]]
* {{Flaga|CHL}} [[Valparaíso]], [[Chile]]
* {{Flaga|COL}} [[Bogota]], [[Kolumbia]]
* {{Flaga|COL}} [[Cali]], [[Kolumbia]]
* {{Flaga|MEX}} [[Meksyk (miasto)|Meksyk]], [[Meksyk]]
* {{Flaga|ISR}} [[Jerozolima]], [[Izrael]]
* {{Flaga|PRI}} [[San Juan]], [[Portoryko]]
* {{Flaga|GBR}} [[Londyn]], [[Wielka Brytania]]
* {{Flaga|DOM}} [[Santo Domingo]], [[Dominikana]]
* {{Flaga|URY}} [[Montevideo]], [[Urugwaj]]
* {{Flaga|VEN}} [[Caracas]], [[Wenezuela]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.wyprawy.info.pl/kraje/ekwador/27-kraje/ekwador/100-quito-stolica-ekwadoru Quito – stolica Ekwadoru] {{lang|pl}} www.wyprawy.info.pl
* [http://www.ecuadors.org/quito/ Quito Ekwador] www.ecuadors.org {{lang|es}}

{{Stolice Ameryki Południowej}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Quito|*]]
[[Kategoria:Stolice państw w Ameryce Południowej]]
[[Kategoria:Obiekty z listy dziedzictwa UNESCO w Ekwadorze]]
[[Kategoria:Miasta w Ekwadorze]]