Sarkofagi z kościoła Świętych Piotra i Pawła w Tworkowie

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
sarkofagi z kościoła Świętych Piotra i Pawła w Tworkowie
Ilustracja
Ekspozycja sarkofagów w pomieszczeniu dawnej marowni
Rodzaj

sarkofag

Data powstania

1644–1683

Medium

blacha miedziana,
blacha cynkowo-ołowiowa

Miejsce przechowywania
Miejscowość

Tworków

Lokalizacja

Kościół Świętych Piotra i Pawła

Multimedia w Wikimedia Commons

Sarkofagi z kościoła Świętych Piotra i Pawła w Tworkowie – zespół zabytkowych XVII-wiecznych metalowych sarkofagów rodziny von Reisswietz, odkryty podczas prac konserwatorskich prowadzonych w latach 90. XX wieku w kościele Świętych Piotra i Pawła w Tworkowie. W skład zespołu wchodzi dziesięć sarkofagów miedzianych (w tym dziewięć dziecięcych) i jeden ze stopu cynkwo-ołowianego[1].

Sarkofagi tworkowskie tworzą jednolity zespół pod względem formy, dekoracji i treści ideowych. Ubranka znalezione w sarkofagach (kontusik z pasem, koszulka niemowlęca, sukienka dziecięca) są, obok bucików koronacyjnych królewicza Zygmunta Augusta, jedynymi zachowanymi dziecięcymi strojami na terenie Polski sprzed końca XVII wieku[2].

Rodzina von Reisswietz[edytuj | edytuj kod]

W 1637 roku właścicielem Tworkowa poprzez jego zakup stał się starosta ziemski Wilhelm Borek. Wilhelm zmarł cztery lata później, a Tworków przejęli jego krewni Kaspar i Johann[3]. W roku 1651 majątek w Tworkowie nabyła od nich za 23 tysiące talarów wdowa po Wilhelmie Borku, Ewa z Wilczków von Guttenland und Hultschin, która wówczas była już żoną Wacława von Reisswietza[4]. 1 marca 1664 roku Wacław von Reisswietz napisał testament, w którym zalecił, aby jego ciało po śmierci pochowano w krypcie kościoła w Tworkowie, w drewnianej trumnie umieszczonej w miedzianym sarkofagu[5]. W 1655 zmarła żona Wacława i została pochowana w krypcie kościoła. Wacław von Reisswietz zmarł w 1669 i zgodnie ze swoją wolą również spoczął w kościelnej krypcie[4].

Historia odkrycia i prace konserwatorskie[edytuj | edytuj kod]

Ekspozycja w dawnej marowni

Podczas prowadzonych w kościele kompleksowych prac konserwatorskich, we wrześniu 1993 roku odkryto wejście do krypty. Krypta znajdująca się pod ławkami, w południowej części nawy była zamurowana od 1839 roku, od śmierci hrabianki Filipiny Cappy[6].

W wypełnionej piaskiem i gruzem krypcie znaleziono metalowe sarkofagi, drewniane trumny oraz ludzkie szczątki. Wartość artystyczna odkrycia spowodowała, że podjęto decyzję o konserwacji sarkofagów. W 1994 roku zespół sarkofagów został wpisany do rejestru zabytków, co umożliwiło starania się o środki na ich ratowanie[1].

Żupanik z sarkofagu Jerzego Wilhelma Reisswietza

Prace rozpoczęły badania mikrobiologiczne i odgrzybianie krypty wykonane w 1995 roku przez Bolesława Smyka i Wiesława Barabasza. W tym samym roku wykonano również dokumentację historyczno-konserwatorską oraz badania korozji i nawarstwień[1][7].

W krypcie kościoła w Tworkowie znajdowało się 11 metalowych sarkofagów, zdobionych polichromiami[5]. Wszystkie w bardzo złym stanie[1]. Powierzchnie pokryte były grubą warstwą korozji, a także nawarstwieniami organicznymi, blachy były uszkodzone, pogięte i z ubytkami, warstwa malarska bardzo słabo czytelna[1]. W sarkofagach znajdowały się drewniane trumny, a w nich rozłożone szczątki ludzkie[8]. W sarkofagach znaleziono ubiory (tzw. stroje pośmiertne) zachowane w różnym stanie[8], pozostałości poduszek, wianuszki i resztki prawdopodobnie laleczki lub pacynki[9].

Sarkofagi, trumny i wybrane elementy zostały poddane pracom konserwatorskim w latach 1996–1998[10]. Fragmenty niewytypowane do konserwacji oraz szczątki ludzkie zostały złożone do nowych trumien i zamknięte w krypcie[11]. Z przedmiotów po konserwacji utworzono ekspozycję w kościele, w pomieszczeniu dawnej marowni[12].

Sarkofagi[edytuj | edytuj kod]

1.
Sarkofag Ewy Reisswietz z domu Wilczek (1613–1655) Sarkofag o bogatej dekoracji, spoczywający na nogach w kształcie lwich łap. Na dłuższych polach skrzyni znajdują się złocone napisy (cytaty z Biblii)[13].
2.
Sarkofag Jerzego Wilhelma Reisswietza (1680–1683) Jasnozielony, zdobiony napisami memoratywnymi, cytatami biblijnymi oraz motywami roślinnymi i główkami uskrzydlonych aniołków[14]. Z sarkofagu pochodzi żupanik poddany konserwacji i pokazywany na ekspozycji w kościele.
3. Sarkofag córki Wilhelma Borka i Ewy z Wilczków (zm. 1643) Sarkofag o skromnej dekoracji z białym krzyżem na wieku. Boczne ściany ozdobione inskrypcjami[15].
4.
Sarkofag Leopolda Reisswietza (ur. 1659) Czerwony sarkofag ozdobiony na wieku dużym, białym krzyżem. Ściany ozdabiają inskrypcje i kwiatowa dekoracja malarska[16].
5.
Sarkofag Eleonory Reisswietz Sarkofag o złoconych narożach z dużym krzyżem na wieku. Zdobiony napisami w owalnych obramieniach, kartuszami herbowymi, aniołami i stylizowanymi kwiatami[17].
6.
Sarkofag Joanny Henryki Reisswietz (1669–1670) Sarkofag ozdobiony na wieku złoconym krzyżem wspartym na czaszce ze skrzyżowanymi piszczelami. Na dłuższych ścianach znajdują się inskrypcje, krótsze ozdobione są aniołkami i kwiatami[18]
7.
Sarkofag Jana Bernarda Reisswietza Sarkofag w kolorze czarnym, z wiekiem ozdobionym krzyżem i inskrypcjami, w dolnej części dekorację stanowią głowy aniołków i spiralne wici roślinne[19]
8. Sarkofag Klary Ludwiki Reisswietz (1658–1659) Czerwony sarkofag z wiekiem ozdobionym białym krzyżem. Udekorowany różnokolorowymi, malowanymi kwiatami[20]
9. Sarkofag Marii Eleonory Reisswietz (1651–1652) Czarny sarkofag z wiekiem ozdobionym białym krzyżem. Wieko ozdobione inskrypcjami, część dolna – dekoracją roślinną[21]
10.
Sarkofag dziecka Wacława Reisswietza i Ewy z domu Wilczek (zm. 1654) Ciemnoczerwony sarkofag z białym krzyżem na wieku. Ścianki boczne wieka z inskrypcjami. W dekoracji wyróżniają się przedstawienia śpiącego dziecka z klepsydrą oraz z klepsydrą i trupią czaszką[22]
11.
Sarkofag Wacława Reisswietza (1616–1669) Zachowany we fragmentach, bogato polichromowany, złocony z nakładaną, odlewaną dekoracją[23].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e Kontny ↓, s. 326.
  2. ↑ Kontny ↓, s. 353–354.
  3. ↑ Kontny ↓, s. 324.
  4. ↑ a b Kontny ↓, s. 325.
  5. ↑ a b Kontny ↓, s. 323.
  6. ↑ Irena Kontny, Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa: kościół parafialny pod wezwaniem Świętych Piotra i Pawła w Tworkowie [online], zabytek.pl, 1998 [dostęp 2023-09-26].
  7. ↑ Lesiak ↓, s. 28.
  8. ↑ a b Kontny ↓, s. 328.
  9. ↑ Kontny ↓, s. 330.
  10. ↑ Kontny ↓, s. 331.
  11. ↑ Lesiak ↓, s. 29.
  12. ↑ Historia Parafii. Parafia w Tworkowie [online] [dostęp 2023-09-26] (pol.).
  13. ↑ Kontny ↓, s. 334.
  14. ↑ Kontny ↓, s. 335.
  15. ↑ Kontny ↓, s. 336.
  16. ↑ Kontny ↓, s. 337.
  17. ↑ Kontny ↓, s. 338.
  18. ↑ Kontny ↓, s. 349–340.
  19. ↑ Kontny ↓, s. 341.
  20. ↑ Kontny ↓, s. 343.
  21. ↑ Kontny ↓, s. 343–344.
  22. ↑ Kontny ↓, s. 344.
  23. ↑ Kontny ↓, s. 345.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Irena Kontny, Sarkofagi tworkowskie, [w:] Ewa Chojecka (red.), Sztuka Górnego Śląska na przecięciu dróg europejskich i regionalnych, Katowice: Muzeum Śląskie, 1999, ISBN 83-47455-11-3.
  • Krzysztof Lesiak, Janusz Mróz, Sarkofagi w Tworkowie, [w:] Cenne, bezcenne, utracone, 2000, ISSN 1428-6467 (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sarkofagi_z_kościoła_Świętych_Piotra_i_Pawła_w_Tworkowie&oldid=71520106”