Wiersz toniczny

Wiersz toniczny – wiersz, w którym występuje jednakowa liczba zestrojów akcentowych w każdym wersie, a równocześnie ich rozkład nie jest stały.

Na przykład w Księdze ubogich Jana Kasprowicza, w strofie:

Umiłowanie ty moje! (dwa zestroje akcentowe)

Kształty nieomal dziecięce! (trzy zestroje akcentowe)

Skroń dotąd nie pomarszczona (trzy zestroje akcentowe)

Białe, wąziutkie ręce (trzy zestroje akcentowe)

Dzięki regularnemu układowi zestrojów akcentowych w poszczególnych wersach wybija się rytm, tempo muzyczne strofy. Najpopularniejszymi formatami wiersza tonicznego są w literaturze polskiej trójakcentowiec i sześcioakcentowiec.

Poeci, którzy stosowali wiersz toniczny, to m.in. Władysław Broniewski, Julian Tuwim, Kazimiera Iłłakowiczówna, Tadeusz Gajcy.

Wiersz toniczny był charakterystyczny dla wersyfikacji staroangielskiej i po części średnioangielskiej. Występuje on również w metryce nowoangielskiej, zwłaszcza w poezji Gerarda Manleya Hopkinsa. Robert Browning wierszem tonicznym czteroakcentowym napisał długi wiersz The Statue and the Bust:

There’s a palace in Florence, the world knows well,

And a statue watches it from the square,

And this story of both do the townsmen tell.

Ages ago, a lady there,

At the furthest window facing the east,

Asked, “Who rides by with the royal air?”

The bridesmaids’ prattle around her ceased:

She leaned forth, one on either hand;

They saw how the blush of the bride increased.