Katarzyna Telniczanka: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
WP:SK, infobox
uzupenienie informacji o pochodzeniu, podział na sekcje
Linia 42: Linia 42:
'''Katarzyna z Ochstatów Kościelecka, Katarzyna Telniczanka''' (ur. zap. krótko po [[1480]], zm. między [[25 sierpnia]] a [[10 września]] [[1528]] w [[Wilno|Wilnie]]) – kochanka [[Zygmunt I Stary|Zygmunta I Starego]], następnie żona [[Podskarbi wielki koronny|podskarbiego koronnego]] [[Andrzej Kościelecki (podskarbi wielki koronny)|Andrzeja Kościeleckiego]].
'''Katarzyna z Ochstatów Kościelecka, Katarzyna Telniczanka''' (ur. zap. krótko po [[1480]], zm. między [[25 sierpnia]] a [[10 września]] [[1528]] w [[Wilno|Wilnie]]) – kochanka [[Zygmunt I Stary|Zygmunta I Starego]], następnie żona [[Podskarbi wielki koronny|podskarbiego koronnego]] [[Andrzej Kościelecki (podskarbi wielki koronny)|Andrzeja Kościeleckiego]].


== Życiorys ==
== Pochodzenie ==
W żródłach z epoki Katarzyna nazywana była ''fraw Katrina Tilliczerin'', ''fraw Katharina von Stelnycz'' albo ''Catarina de Elschtyn''. Wymienione formy nazwiska traktuje się jako zniekształcenia pierwotnej postaci nazwiska ''de Telnitz''. W dokumentach kancelarii królewskiej, która uchodzi za najlepiej poinformowaną, Katarzyna występuje pod nazwiskiem ''de Thelnycz'' bądź ''de Telnycz''. Należy też zaznaczyć, że syn Katarzyny, póżniejszy biskup wileński, w dokumentach z lat 1510-1512 występował jako Jan de Ochstat. Musiało być to nazwisko matki, a nie ojca, którym był [[Zygmunt I Stary]], pochodzący z rodu Jagiellonów<ref>Z. Wdowiszewski, ''Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce'', Kraków 2005, s. 183.</ref>.
⚫
Pochodziła z [[Morawy|morawskiej]] rodziny Ochstat, jednak w źródłach występuje najczęściej jako Katarzyna Telniczanka, od morawskiej wsi Telnitz ([[język czeski|czes.]] [[:cz:Telnice (okres Brno-venkov)|Telnice]])<ref>Z. Wdowiszewski, ''Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce'', Kraków 2005, s. 182, 184.</ref>. Wiadomo, że miała siostrę Małgorzatę, która poślubiła [[Mieszczaństwo|mieszczanina]] [[Ołomuniec|ołumunieckiego]], Lenhardta Hohesteigera. Po śmierci Małgorzaty w 1517, Katarzyna przekazała wszystkie jej klejnoty szwagrowi, zaś wszelkie nieruchomości pozostawiła sobie<ref>A. Przeździecki, ''Jagiellonki polskie w XVI wieku. T. 1'', Kraków 1868, s. 5.</ref>. Zapewne na początku 1498<ref name="Wdowiszewski">Z. Wdowiszewski, ''Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce'', Kraków 2005, s. 184.</ref> nawiązała romans z księciem Zygmuntem, późniejszym [[Władcy Polski|królem polskim]], któremu urodziła troje dzieci<ref>Z. Wdowiszewski, ''Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce'', Kraków 2005, s. 186.</ref>:

⚫
Katarzyna pochodziła zapewne z [[Morawy|morawskiej]] rodziny Ochstatów (von Ochsstadt), jednak w źródłach występuje najczęściej jako Katarzyna Telniczanka, od morawskiej wsi Telnitz ([[język czeski|czes.]] [[:cz:Telnice (okres Brno-venkov)|Telnice]])<ref>Z. Wdowiszewski, ''Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce'', Kraków 2005, s. 182, 184.</ref>. Wiadomo, że miała siostrę Małgorzatę, która poślubiła [[Mieszczaństwo|mieszczanina]] [[Ołomuniec|ołumunieckiego]], Lenhardta Hohesteigera. Po śmierci Małgorzaty w 1517, Katarzyna przekazała wszystkie jej klejnoty szwagrowi, zaś wszelkie nieruchomości pozostawiła sobie<ref>A. Przeździecki, ''Jagiellonki polskie w XVI wieku. T. 1'', Kraków 1868, s. 5.</ref>.

Pochodzenie stanowe Katarzyny Telniczanki nie zostało bezpośrednio poświadczone w żródłach z epoki, jednak teorię wiążącą ją z czeskim rodem rycerskim można wykluczyć. Wieś Telnice (Telnitz) nie była nigdy siedzibą rodu rycerskiego, który wywodziłby swoje nazwisko od jej nazwy. Dopiero w roku 1501 wieś została zakupiona przez ród szlachecki von Perstein, który był w jej posiadaniu aż do roku 1560<ref>Z. Wdowiszewski, ''Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce'', Kraków 2005, s. 182.</ref>. Mimo, że w dyspensie papieskiej z roku 1510 Katarzyna Telniczanka została nazwana ''soluta de nobili genere procreata''<ref>A. Theiner, ''Vetera monumenta Poloniae et Lithuaniae gentiumque finitimarum historiam illustrantia'', t. II:''Ab Ioanne PP. XXIII. usque ad Pium PP. V. 1410-1572'', Romae 1861, s. 366</ref>, należy przyjąć, że była to jedynie forma grzecznościowa, ponieważ rodzina szlachecka tego miana nie występuje w żródłach morawskich<ref>Z. Wdowiszewski, ''Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce'', Kraków 2005, s. 183.</ref>.

== Związek z królewiczem Zygmuntem ==
Zapewne na początku 1498<ref name="Wdowiszewski">Z. Wdowiszewski, ''Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce'', Kraków 2005, s. 184.</ref> nawiązała romans z księciem Zygmuntem, późniejszym [[Władcy Polski|królem polskim]], któremu urodziła troje dzieci<ref>Z. Wdowiszewski, ''Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce'', Kraków 2005, s. 186.</ref>:
* [[Jan z Książąt Litewskich|Jana]] – biskupa wileńskiego i poznańskiego,
* [[Jan z Książąt Litewskich|Jana]] – biskupa wileńskiego i poznańskiego,
* [[Regina Szafraniec|Reginę]] – żonę [[Hieronim Szafraniec|Hieronima Szafrańca]] z [[Pieskowa Skała|Pieskowej Skały]],
* [[Regina Szafraniec|Reginę]] – żonę [[Hieronim Szafraniec|Hieronima Szafrańca]] z [[Pieskowa Skała|Pieskowej Skały]],
* [[Katarzyna (hrabina Montfort)|Katarzynę]] – żonę [[Jerzy II de Montfort|Jerzego II]], hrabiego Montfortu.
* [[Katarzyna (hrabina Montfort)|Katarzynę]] – żonę [[Jerzy II de Montfort|Jerzego II]], hrabiego Montfortu.


== Małżeństwo z podskarbim Kościeleckim ==
⚫
Zapewne pod koniec 1509<ref name="Wdowiszewski" /> Katarzyna wyszła za mąż za podskarbiego wielkiego koronnego Andrzeja Kościeleckiego. Mąż Katarzyny zmarł 6 września 1515, po sześciu latach małżeństwa. Krótko po śmierci męża, Katarzyna urodziła pogrobową córkę [[Beata Łaska z Kościeleckich|Beatę]], matkę znanej z przygód [[Elżbieta Ostrogska|Halszki Ostrogskiej]]<ref name="Wdowiszewski" />. Ostatnie lata życia, Katarzyna spędziła u boku syna Jana w [[Wilno|Wilnie]], na którego wywierała znaczny wpływ. Uczestniczyła w dworskich zabawach, trudniła się znachorstwem i czarami. Próbowała wejść w głębsze relacje z [[Biskupi przemyscy|biskupem przemyskim]] [[Piotr Tomicki|Piotrem Tomickim]] oraz [[kanclerz wielki koronny|kanclerzem wielkim koronnym]] [[Krzysztof Szydłowiecki|Krzysztofem Szydłowieckim]]<ref name="Zagórska">S. Zagórska, ''Halszka Ostrogska. Między faktami a mitami'', Warszawa 2006, s. 14.</ref>. Katarzyna Kościelecka zmarła w Wilnie i została pochowana 11 grudnia 1528 w kościele na Kleparzu w [[Kraków|Krakowie]]<ref name="Zagórska" />.
Katarzyna została oficjalnie odsunięta około [[1509]] r., gdy król zaczął zastanawiać się poważnie nad zawarciem małżeństwa. Zapewnił jej jednak zabezpieczenie w postaci rocznej pensji oraz doprowadził do małżeństwa ze swoim współpracownikiem, dyplomatą i działaczem gospodarczym, [[podskarbi wielki koronny|podskarbim]] [[Andrzej Kościelecki (podskarbi wielki koronny)|Andrzejem Kościeleckim]]. Wywołało to wielkie oburzenie krewnych, demonstrowane np. wychodzeniem z [[senat (I Rzeczpospolita)|senatu]] gdy pojawiał się tam podskarbi.

Zapewne pod koniec 1509 roku Katarzyna wyszła za mąż za podskarbiego wielkiego koronnego Andrzeja Kościeleckiego. Mąż Katarzyny zmarł 6 września 1515, po sześciu latach małżeństwa. Krótko po śmierci męża, Katarzyna urodziła pogrobową córkę [[Beata Łaska z Kościeleckich|Beatę]], matkę znanej z przygód [[Elżbieta Ostrogska|Halszki Ostrogskiej]].

== Pobyt w Wilnie ==
⚫
Ostatnie lata życia, Katarzyna spędziła u boku syna Jana w [[Wilno|Wilnie]], na którego wywierała znaczny wpływ. Uczestniczyła w dworskich zabawach, trudniła się znachorstwem i czarami. Próbowała wejść w głębsze relacje z [[Biskupi przemyscy|biskupem przemyskim]] [[Piotr Tomicki|Piotrem Tomickim]] oraz [[kanclerz wielki koronny|kanclerzem wielkim koronnym]] [[Krzysztof Szydłowiecki|Krzysztofem Szydłowieckim]]<ref name="Zagórska">S. Zagórska, ''Halszka Ostrogska. Między faktami a mitami'', Warszawa 2006, s. 14.</ref>. Katarzyna Kościelecka zmarła w Wilnie i została pochowana 11 grudnia 1528 w kościele na Kleparzu w [[Kraków|Krakowie]]<ref name="Zagórska" />.


{{Przypisy}}
{{Przypisy}}

Wersja z 00:44, 5 sty 2012

Katarzyna Telniczanka
Data urodzenia

po 1480

Data i miejsce śmierci

25 sierpnia – 10 września 1528
Wilno

Małżeństwo

Andrzej Kościelecki

Partner

Zygmunt I Stary

Dzieci

Jan z Książąt Litewskich, Regina Szafraniec, Katarzyna, Beata Łaska z Kościeleckich

Katarzyna z Ochstatów Kościelecka, Katarzyna Telniczanka (ur. zap. krótko po 1480, zm. między 25 sierpnia a 10 września 1528 w Wilnie) – kochanka Zygmunta I Starego, następnie żona podskarbiego koronnego Andrzeja Kościeleckiego.

Pochodzenie

W żródłach z epoki Katarzyna nazywana była fraw Katrina Tilliczerin, fraw Katharina von Stelnycz albo Catarina de Elschtyn. Wymienione formy nazwiska traktuje się jako zniekształcenia pierwotnej postaci nazwiska de Telnitz. W dokumentach kancelarii królewskiej, która uchodzi za najlepiej poinformowaną, Katarzyna występuje pod nazwiskiem de Thelnycz bądź de Telnycz. Należy też zaznaczyć, że syn Katarzyny, póżniejszy biskup wileński, w dokumentach z lat 1510-1512 występował jako Jan de Ochstat. Musiało być to nazwisko matki, a nie ojca, którym był Zygmunt I Stary, pochodzący z rodu Jagiellonów[1].

Katarzyna pochodziła zapewne z morawskiej rodziny Ochstatów (von Ochsstadt), jednak w źródłach występuje najczęściej jako Katarzyna Telniczanka, od morawskiej wsi Telnitz (czes. Telnice)[2]. Wiadomo, że miała siostrę Małgorzatę, która poślubiła mieszczanina ołumunieckiego, Lenhardta Hohesteigera. Po śmierci Małgorzaty w 1517, Katarzyna przekazała wszystkie jej klejnoty szwagrowi, zaś wszelkie nieruchomości pozostawiła sobie[3].

Pochodzenie stanowe Katarzyny Telniczanki nie zostało bezpośrednio poświadczone w żródłach z epoki, jednak teorię wiążącą ją z czeskim rodem rycerskim można wykluczyć. Wieś Telnice (Telnitz) nie była nigdy siedzibą rodu rycerskiego, który wywodziłby swoje nazwisko od jej nazwy. Dopiero w roku 1501 wieś została zakupiona przez ród szlachecki von Perstein, który był w jej posiadaniu aż do roku 1560[4]. Mimo, że w dyspensie papieskiej z roku 1510 Katarzyna Telniczanka została nazwana soluta de nobili genere procreata[5], należy przyjąć, że była to jedynie forma grzecznościowa, ponieważ rodzina szlachecka tego miana nie występuje w żródłach morawskich[6].

Związek z królewiczem Zygmuntem

Zapewne na początku 1498[7] nawiązała romans z księciem Zygmuntem, późniejszym królem polskim, któremu urodziła troje dzieci[8]:

Małżeństwo z podskarbim Kościeleckim

Katarzyna została oficjalnie odsunięta około 1509 r., gdy król zaczął zastanawiać się poważnie nad zawarciem małżeństwa. Zapewnił jej jednak zabezpieczenie w postaci rocznej pensji oraz doprowadził do małżeństwa ze swoim współpracownikiem, dyplomatą i działaczem gospodarczym, podskarbim Andrzejem Kościeleckim. Wywołało to wielkie oburzenie krewnych, demonstrowane np. wychodzeniem z senatu gdy pojawiał się tam podskarbi.

Zapewne pod koniec 1509 roku Katarzyna wyszła za mąż za podskarbiego wielkiego koronnego Andrzeja Kościeleckiego. Mąż Katarzyny zmarł 6 września 1515, po sześciu latach małżeństwa. Krótko po śmierci męża, Katarzyna urodziła pogrobową córkę Beatę, matkę znanej z przygód Halszki Ostrogskiej.

Pobyt w Wilnie

Ostatnie lata życia, Katarzyna spędziła u boku syna Jana w Wilnie, na którego wywierała znaczny wpływ. Uczestniczyła w dworskich zabawach, trudniła się znachorstwem i czarami. Próbowała wejść w głębsze relacje z biskupem przemyskim Piotrem Tomickim oraz kanclerzem wielkim koronnym Krzysztofem Szydłowieckim[9]. Katarzyna Kościelecka zmarła w Wilnie i została pochowana 11 grudnia 1528 w kościele na Kleparzu w Krakowie[9].

  1. ↑ Z. Wdowiszewski, Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005, s. 183.
  2. ↑ Z. Wdowiszewski, Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005, s. 182, 184.
  3. ↑ A. Przeździecki, Jagiellonki polskie w XVI wieku. T. 1, Kraków 1868, s. 5.
  4. ↑ Z. Wdowiszewski, Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005, s. 182.
  5. ↑ A. Theiner, Vetera monumenta Poloniae et Lithuaniae gentiumque finitimarum historiam illustrantia, t. II:Ab Ioanne PP. XXIII. usque ad Pium PP. V. 1410-1572, Romae 1861, s. 366
  6. ↑ Z. Wdowiszewski, Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005, s. 183.
  7. ↑ Z. Wdowiszewski, Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005, s. 184.
  8. ↑ Z. Wdowiszewski, Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005, s. 186.
  9. ↑ a b S. Zagórska, Halszka Ostrogska. Między faktami a mitami, Warszawa 2006, s. 14.

Bibliografia

  • Przeździecki A., Jagiellonki polskie w XVI wieku. T. 1, Kraków 1868, s. 3–8.
  • Wdowiszewski Z., Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005, s. 182–186.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Katarzyna_Telniczanka&oldid=29313421”