Jeżowce: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
(Pokaż wszystkie zmiany oczekujące na przejrzenie)
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Steifer (dyskusja | edycje)
12 159 edycji
kat.
Poprostu ktoś zapomniał dopisać 1 słowo i to mnie zgubiło
Linia 15: Linia 15:
[[Plik:Woda-5 ubt.jpeg|240px|thumb|Jeżowiec]]
[[Plik:Woda-5 ubt.jpeg|240px|thumb|Jeżowiec]]
[[Plik:Toxopneustes pileolus (Sea urchin).jpg|240px|thumb|Kolce ''[[Toxopneustes pileolus]]'' zawierają niebezpieczne dla człowieka toksyny]]
[[Plik:Toxopneustes pileolus (Sea urchin).jpg|240px|thumb|Kolce ''[[Toxopneustes pileolus]]'' zawierają niebezpieczne dla człowieka toksyny]]
'''Jeżowce''' (Echinoidea, z [[język grecki|gr.]] ''echinos'' – jeż + ''eidos'' – rodzaj) – [[gromada (biologia)|gromada]] morskich [[zwierzęta|zwierząt]] zaliczanych do typu [[szkarłupnie|szkarłupni]] (Echinodermata), charakteryzujących się kulistym, mniej lub bardziej spłaszczonym, różnorodnie ubarwionym ciałem gęsto pokrytym wapiennymi, ruchomo osadzonymi kolcami. Zamieszkują strefę denną wód słonych o zasoleniu powyżej 20‰ wszystkich stref geograficznych kuli ziemskiej.
'''Jeżowce''' (Echinoidea, z [[język grecki|gr.]] ''echinos'' – jeż + ''eidos'' – rodzaj) – [[gromada (biologia)|gromada]] morskich [[zwierzęta|zwierząt]] zaliczanych do typu [[szkarłupnie|szkarłupni]] (Echinodermata), charakteryzujących się kulistym, mniej lub bardziej spłaszczonym ciałem, różnorodnie ubarwionym ciałem gęsto pokrytym wapiennymi, ruchomo osadzonymi kolcami. Zamieszkują strefę denną wód słonych o zasoleniu powyżej 20‰ wszystkich stref geograficznych kuli ziemskiej.


Większość gatunków występuje w strefie tropikalnej i subtropikalnej. Przeciętnie osiągają 6–12 cm średnicy. Niektóre gatunki są wyposażone w jadowy narząd raniący (tzw. [[pedicellaria]]), będące w istocie zmodyfikowanymi, nieco krótszymi kolcami zakończone kleszczykami w postaci trzech twardych ruchomych szponów, przebijających skórę i wprowadzających jad. Gruczoły jadowe znajdują się u nasady kolca. Produkują one [[toksyny]] niebezpieczne dla zdrowia człowieka. Do szczególnie niebezpiecznych można zaliczyć ''[[Toxopneustes pileolus]]'' oraz inne jeżowce należące do rodzaju ''[[Tripneustes]]'' oraz rodzin [[Echinothuridae]] i [[Diadematidae]], których ukłucia wywołują oprócz bólu trudności oddechowe, drgawki i utratę przytomności, a w skrajnych przypadkach śmierć przez uduszenie. U gatunków występujących w strefie tropikalnej niebezpieczne bywają również same kolce, również połączone z gruczołami jadowymi. Jadowitość zachowują nawet wysuszone igły jadowe i pedicellaria. Ukłucia nawet niejadowitych jeżowców mogą wywoływać infekcje bakteryjne<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko= Pigulewski | imię=S.| tytuł= Jadowite zwierzęta bezkręgowe | data=1982| wydawca=[[Państwowe Wydawnictwo Naukowe]]| miejsce=Warszawa | isbn=83-01-02687}}</ref>. W zapisie kopalnym jeżowce znane są od [[paleozoik]]u.
Większość gatunków występuje w strefie tropikalnej i subtropikalnej. Przeciętnie osiągają 6–12 cm średnicy. Niektóre gatunki są wyposażone w jadowy narząd raniący (tzw. [[pedicellaria]]), będące w istocie zmodyfikowanymi, nieco krótszymi kolcami zakończone kleszczykami w postaci trzech twardych ruchomych szponów, przebijających skórę i wprowadzających jad. Gruczoły jadowe znajdują się u nasady kolca. Produkują one [[toksyny]] niebezpieczne dla zdrowia człowieka. Do szczególnie niebezpiecznych można zaliczyć ''[[Toxopneustes pileolus]]'' oraz inne jeżowce należące do rodzaju ''[[Tripneustes]]'' oraz rodzin [[Echinothuridae]] i [[Diadematidae]], których ukłucia wywołują oprócz bólu trudności oddechowe, drgawki i utratę przytomności, a w skrajnych przypadkach śmierć przez uduszenie. U gatunków występujących w strefie tropikalnej niebezpieczne bywają również same kolce, również połączone z gruczołami jadowymi. Jadowitość zachowują nawet wysuszone igły jadowe i pedicellaria. Ukłucia nawet niejadowitych jeżowców mogą wywoływać infekcje bakteryjne<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko= Pigulewski | imię=S.| tytuł= Jadowite zwierzęta bezkręgowe | data=1982| wydawca=[[Państwowe Wydawnictwo Naukowe]]| miejsce=Warszawa | isbn=83-01-02687}}</ref>. W zapisie kopalnym jeżowce znane są od [[paleozoik]]u.

Wersja z 23:19, 14 maj 2016

Jeżowce
Echinoidea[1]
Leske, 1778
Ilustracja
Przedstawiciel jeżowców
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

szkarłupnie

Gromada

jeżowce

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Jeżowiec
Kolce Toxopneustes pileolus zawierają niebezpieczne dla człowieka toksyny

Jeżowce (Echinoidea, z gr. echinos – jeż + eidos – rodzaj) – gromada morskich zwierząt zaliczanych do typu szkarłupni (Echinodermata), charakteryzujących się kulistym, mniej lub bardziej spłaszczonym ciałem, różnorodnie ubarwionym ciałem gęsto pokrytym wapiennymi, ruchomo osadzonymi kolcami. Zamieszkują strefę denną wód słonych o zasoleniu powyżej 20‰ wszystkich stref geograficznych kuli ziemskiej.

Większość gatunków występuje w strefie tropikalnej i subtropikalnej. Przeciętnie osiągają 6–12 cm średnicy. Niektóre gatunki są wyposażone w jadowy narząd raniący (tzw. pedicellaria), będące w istocie zmodyfikowanymi, nieco krótszymi kolcami zakończone kleszczykami w postaci trzech twardych ruchomych szponów, przebijających skórę i wprowadzających jad. Gruczoły jadowe znajdują się u nasady kolca. Produkują one toksyny niebezpieczne dla zdrowia człowieka. Do szczególnie niebezpiecznych można zaliczyć Toxopneustes pileolus oraz inne jeżowce należące do rodzaju Tripneustes oraz rodzin Echinothuridae i Diadematidae, których ukłucia wywołują oprócz bólu trudności oddechowe, drgawki i utratę przytomności, a w skrajnych przypadkach śmierć przez uduszenie. U gatunków występujących w strefie tropikalnej niebezpieczne bywają również same kolce, również połączone z gruczołami jadowymi. Jadowitość zachowują nawet wysuszone igły jadowe i pedicellaria. Ukłucia nawet niejadowitych jeżowców mogą wywoływać infekcje bakteryjne[2]. W zapisie kopalnym jeżowce znane są od paleozoiku.

Systematyka

Wśród typu jeżowców wyróżniono następujące podtypy i rzędy[3]:

Rodziny o nieustalonej przynależności:

Rodzaje o nieustalonej przynależności:

Anatomia i morfologia

Jeżowce wyposażone są w układ ambulakralny i wapienny pancerz pokryty miękkimi tkankami. Składa się on zazwyczaj z dwudziestu rzędów pięciokątnych płytek zgrupowanych w podwójne, naprzemianległe pasy. Otwór gębowy znajduje się na spodniej części ciała (w grupie jeżowców regularnych, otwór ten jest wyposażony w aparat szczękowy zwany latarnią Arystotelesa – z pomocą tych zębów zbierają one pokarm z podłoża i żują go). Odbyt znajduje się nad otworem gębowym, na wierzchniej części ciała. Tarcza szczytowa jeżowców składa się z dziesięciu płytek, przy czym pięć z nich to płytki oczne z otworkami na światłoczułe zakończenia kanałów promienistych tworzących oczy jeżowca.

Dzielą się na dwie grupy morfologiczne:

  • jeżowce regularne o pięciopromiennej (wtórnie) symetrii ciała i kulistym kształcie,
  • jeżowce nieregularne o symetrii dwubocznej i ciele spłaszczonym, zwykle owalnym w zarysie.

Tryb życia

Ciało jeżowca chronią kolce, między którymi schronienie znajdują drobne ryby, mięczaki i skorupiaki. Kolce wraz z nóżkami ambulakralnymi pełnią funkcje lokomotoryczne. Jeżowce regularne kroczą z ich pomocą po dnie lub drążą jamy. Inne używają ich do zakotwiczenia się na dnie.

Jeżowce są zwierzętami wszystkożernymi. Zjadają głównie drobne bezkręgowce, rośliny oraz detrytus. Są też wśród nich oczyszczające morza gatunki mułożerne.

Znaczenie dla człowieka

Na wybrzeżach skalistych i na kamiennych plażach zalecana jest kąpiel z butami, które mają twarde gumowe podeszwy, gdyż nadepnięcie na jeżowca może być bolesne a nawet niebezpieczne dla zdrowia.

Jeżowce są wykorzystywane w biologii rozwoju i w embriologii jako organizmy modelowe. Na jajach i plemnikach jeżowców zbadano po raz pierwszy procesy dojrzewania jaj, zapłodnienia i bruzdkowania. Zsekwencjonowano cały genom Strongylocentrotus purpuratus nazywanego jeżowcem purpurowym.

  1. ↑ Echinoidea, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ S. Pigulewski: Jadowite zwierzęta bezkręgowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982. ISBN 83-01-02687.
  3. ↑ WoRMS taxon details: Echinoidea. WoRMS. [dostęp 8 lutego 2014].

Bibliografia

  1. Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. pwn.pl Sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.
  2. Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.
  3. Mały słownik zoologiczny. Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984. ISBN 83-214-0428-6.
  4. S. Pigulewski: Jadowite zwierzęta bezkręgowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982. ISBN 83-01-02687.

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jeżowce&oldid=45774254”