Donżon

Donżon na zamku w Loches

Donżon (fr. donjon, ang. keep) – wieża łącząca w sobie główne funkcje mieszkalne i obronne, przez co zamieszkiwana była w czasie pokoju. Często mylona z wieżą ostatecznej obrony typu Stołp (zwanej też Bergried), która służyła jedynie funkcji militarnej. Istnieje także sporo form pośrednich między donżonami a typowymi stołpami, przy czym zazwyczaj dominują cechy jednego z tych obiektów. Donżon to zarazem wieża ostatecznej obrony, jak i stałe, główne mieszkanie feudała. Z donżonu wykrystalizowały się dwa obiekty - prawie czysto obronny stołp/bergfried i prawie czysto mieszkalny pałac/dom.

Wieże mieszkalne typu donjon zaczęły najwcześniej powstawać w stylu romańskim we Francji w wieku X i XI (np. Langeais około 994 r., Fréteval z 1040 r., Zamek w Loches, Bressuire, Beaugency, Provins, Arques-la-Bataille, Caen, Château Gaillard, Zamek w Falaise), a następnie po najeździe Normanów rozpowszechniły się w Anglii (gdzie określa się je jako Keep). Jedną z najstarszych i najbardziej znanych wież tego typu w Anglii jest mieszkalna wieża Tower w Londynie z 1077 roku zbudowana na wzór francuskiego Rouen. Inne przykłady to Hedingham Castle, Rochester z 1128 r., Conisbrough z 1190 r., Bamburgh, Zamek w Dover. Na terenie dzisiejszych Niemiec architektura tego typu rozwijała się później i jako przykład donżonu można wymienić Frauenburg z XIII w. i Trifels z XII w.

Z okresu gotyku jako przykład donżonu można wymienić wieżę w Coucy-le-Château-Auffrique z 1225 r., Zamek Vincennes z 1360 r., w Hiszpanii Fuensaldaña i Medina del Campo, w Portugalii wieżę w Beja.

Na terenie Europy Środkowej przykładami są z terenu Węgier: Zamek Kost, wieża na zamku Karlštejn, na terenie Słowacji: Zamek w Trenczynie, Zamek Szaryski, na Węgrzech: zamek w Nagyvázsony (Kinizsi-vár) na Węgrzech. Wieże tego typu były budowane też na terenie królestw łacińskich na Bliskim Wschodzie w okresie Krucjat. W Polsce przykładami donżonów są wieża w Żmigrodzie, wieża w Siedlęcinie i wieża w Szamotułach.

• 
  Beaugency
• 
  Arques
• 
  Gaillard
• 
  Donżon w Provins
• 
  Rochester
• 
  Conisbrough
• 
  Hedingham
• 
  Model wnętrza donżonu w Coucy
• 
  Plan donżonu w Falaise
• 
  Donżon w Falaise
• 
  Medina del Campo
• 
  Vincennes
• 
  Penafiel
• 
  Żmigród
• 
  Siedlęcin

Patrz także

• Stołp