Kościół Znalezienia Krzyża Świętego w Grodnie

Kościół Znalezienia Krzyża Świętego
w Grodnie

Касцёл Адшукання Святога Крыжа, Гродна

kościół parafialny
Kościół Znalezienia Krzyża Świętego
Państwo	Białoruś
Miejscowość	Grodno
Adres	{{{adres}}}
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Wezwanie	Znalezienie Krzyża Świętego
Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne wizerunki	obraz Matki Boskiej Messyńskiej
Historia Data rozpoczęcia budowy 1602 Data zakończenia budowy 1618 Data poświęcenia 1618 Aktualne przeznaczenie kościół parafialny przy seminarium
Dane świątyni Styl barok wileński Świątynia • materiał bud. • cegła Wieża kościelna • liczba wież 1 Ołtarz • liczba ołtarzy 14 Liczba naw 3
Położenie na mapie Białorusi Kościół Znalezienia Krzyża Świętego w Grodnie
53°40′30,0000″N 23°49′49,0800″E

{{Świątynia chrześcijańska infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | adres = Nieznane pola: "data rejestracji", "rejestr", "sekundN", "kod języka", "nr rej. zabytku", "sekundE", "minutE", "minutN", "stopniN" oraz "stopniE".

Kościół Znalezienia Krzyża Świętego w Grodnie – kościół bernardynów, wybudowany w latach 1595-1617. Jest to trójnawowa bazylika z półkoliście zamkniętym prezbiterium.

Historia

Najstarszą częścią kościoła jest gotyckie prezbiterium z lat 1595-1600, które wzorowane było na grodzieńskiej Farze Witoldowej. W 1601 roku fundację bernardyńską zatwierdził król Zygmunt III Waza, który przekazał na budowę 3200 florenów. Kolejnym etapem, było wzniesienie w latach 1602-1617 nowej nawy głównej przez muratorów z Lublina, przez co świątynia ta jest najstarszym przykładem przerzutu architektury lubelskiej na ziemie Wielkiego Księstwa Litewskiego. Legenda głosi, że przebudowę tę sfinansowano z datków żołnierzy wracających po zdobyciu Smoleńska w 1611 roku podczas wojny polsko-rosyjskiej, którzy ofiarowali po talarze od końskiego kopyta. Na pamiątkę tego zdarzenia herby fundatorów umieszczono w głównej nawie. Kościół konsekrował biskup wileński Eustachy Wołłowicz w dniu 13 maja 1618 roku.

Budynek został częściowo zniszczony w 1656 podczas najazdu moskiewskiego. Zespół kościoła i klasztoru wyremontowano i rozbudowano w latach 1679-1686. Prace częściowo sfinansował wojewoda wileński Michał Pac, który po uzyskaniu zgody na budowę na gruntach klasztoru drewnianego pałacu zobowiązał się zbudować domek loretański przy kościele. W 1680 roku zbudowano nowy ołtarz główny. W 1685 roku powstała obecnie istniejąca parawanowa fasada. Kolejną rozbudowę przeprowadzono w 1736 roku. Po 1753 roku dokonano przebudowy dwóch górnych pięter wieży w stylu wileńskiego baroku. W latach 1780-1790 wybudowano przed fasadą czworoboczną kruchtę. W 1794 roku konwent grodzieński przekazał na potrzeby obrony Rzeczpospolitej 26,4 kg srebra. W poł. XIX w., po kasacie klasztoru bernardynów przez władze carskie, przy kościele utworzono parafię. Sam kościół - pod wezwaniem Znalezienia Krzyża Świętego - był nieprzerwanie czynny.

Architektura

Kościół ten wykazuje cechy stylistyczne łączące go z kolegiatą w Zamościu m.in. wskazują na to pilastry wnętrza, filar na osi chóru, bliźniacze okna, układ chóru, arkadowo-pilastrowy system elewacji. Wieża została nadbudowana w XVIII wieku w stylu baroku wileńskiego, jednak sam kościół prezentuje wcześniejsze barokowe cechy stylistyczne.

Dwukondygnacyjny klasztor tworzy wraz z kościołem zamkniętą całość. W XVII i XVIII w. w klasztorze tym odbywały się sejmiki powiatu grodzieńskiego. Po II wojnie światowej w budynku klasztornym mieściły się laboratoria, biura sądowe i stacja sanitarno-epidemiologiczna. Od sierpnia 1990 roku obiekt jest siedzibą miejscowego Wyższego Seminarium Duchownego.

Wnętrze

• zespół 14 ołtarzy z XVIII wieku
• Ołtarz główny z 1680 roku
• w prawej nawie znajduje się słynący cudami obraz Matki Boskiej Messyńskiej z połowy XVII wieku, który pochodzi z kościoła brygidek w Grodnie
• stiukowe dekoracje w kaplicy Matki Boskiej Loretańskiej
• ambona w stylu klasycystycznym
• cenne kute kraty
• tablica na cześć pisarki Elizy Orzeszkowej, która w 1894 roku zawarła tutaj związek małżeński

• 
  Fasada frontowa
• 
  Prezbiterium
• 
  Kościół wg N. Ordy
• 
  Widok na klasztor i kościół
• 
  Wnętrze świątyni
• 
  Ołtarz główny
• 
  Ołtarz
• 
  Ołtarze boczne
• 
  Ołtarz boczny
• 
  Tablica Eysmontowska

Bibliografia

• Kościół Znalezienia Krzyża Św. i klasztor Bernardynów w Grodnie - Zdjęcia i opis na stronie Radzima.org
• Parafie diecezji grodzieńskiej
• Seminarium Maius Grodniense - Historia
• Dorota Piramidowicz, Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, cz. IV, Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa trockiego, t. 1, Kościoły i klasztory Grodna, opr. Maria Kałamajska-Saeed, Dorota Piramidowicz, Kraków 2012, ss. 267, il. 378 (rozdział: Kościół p.w. Znalezienia Krzyża Św. i klasztor pobernardyński w Grodnie, s. 19-88, il. 1-278).
• Dorota Piramidowicz, Etapy budowy pobernardyńskiego kościoła w Grodnie, w: Sztuka ziem wschodnich Rzeczypospolitej XVI-XVIII w., Lublin 2000, s. 393-426, il. 1-12
• Dorota Piramidowicz, Wpływ wileńskiego baroku na architekturę i wyposażenie kościoła bernardynów w Grodnie, „Biuletyn Historii Sztuki”, nr 3-4, R. LXXIII, 2011, s. 439-452, il. 1-13