Rondel (budowla): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
→Rondle w Polsce: drobne redakcyjne |
drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik:Museum Quintana - Unternberg 1.jpg|mały|300px|Rekonstrukcja neolitycznego rondla z Künzing-Unternberg w Niemczech]] |
[[Plik:Museum Quintana - Unternberg 1.jpg|mały|300px|Rekonstrukcja neolitycznego rondla z Künzing-Unternberg w Niemczech]] |
||
'''Rondel''' – założenie przestrzenne z czasów [[neolit]]u czyli ok. 5200-1900 r. p.n.e. (końcowego okresu [[Epoka kamienia|epoki kamienia]], poprzedzającego [[Epoka brązu|epokę brązu]]), mające zazwyczaj formę kręgu lub owalu otoczonego co najmniej jednym rowem, a czasami także [[Palisada|palisadą]]. W Europie zlokalizowano około |
'''Rondel''' – założenie przestrzenne z czasów [[neolit]]u czyli ok. 5200-1900 r. p.n.e. (końcowego okresu [[Epoka kamienia|epoki kamienia]], poprzedzającego [[Epoka brązu|epokę brązu]]), mające zazwyczaj formę kręgu lub owalu otoczonego co najmniej jednym rowem, a czasami także [[Palisada|palisadą]]. W Europie zlokalizowano około 130 tego typu obiektów<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Telewizja Polska S.A |tytuł = Niezwykłe rondele. Nowe skarby toruńskich archeologów! |data dostępu = 2020-04-23 |opublikowany = bydgoszcz.tvp.pl |url = https://bydgoszcz.tvp.pl/47708525/niezwykle-rondele-nowe-skarby-torunskich-archeologow |język = pl}}</ref>. Najwięcej tego typu założeń odkryto jak dotąd w Austrii, około 1/3<ref name=":1">{{Cytuj |tytuł = Kujawsko-Pomorskie/ Dwie olbrzymie konstrukcje sprzed 7 tys. lat odkryto pod Łysomicami |data dostępu = 2020-04-23 |opublikowany = Nauka w Polsce |url = http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C79567%2Ckujawsko-pomorskie-dwie-olbrzymie-konstrukcje-sprzed-7-tys-lat-odkryto-pod |język = pl}}</ref>. Rondele są najstarszymi przykładami monumentalnej architektury w Europie<ref name=":1" />. |
||
== Funkcje == |
== Funkcje == |
||
| Linia 13: | Linia 13: | ||
*W 2008 roku prof. [[Włodzimierz Rączkowski]] również z powietrza odkrył w [[Wenecja (województwo kujawsko-pomorskie)|Wenecji]] koło [[Biskupin (stanowisko archeologiczne)|Biskupina]] trzeci na terenie Polski rondel neolityczny. Ma on średnicę ok. 100 metrów. Rondel w Wenecji składał się z dwóch wałów ziemnych i był użytkowany 5-6 tysięcy lat temu. W obrębie wałów zlokalizowano pozostałości po drewnianym obiekcie o prostokątnym planie<ref>{{cytuj stronę|url=http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C364174%2Crondel-neolityczny-pod-biskupinem-ponownie-badany.html|tytuł=Rondel neolityczny pod Biskupinem ponownie badany|nazwisko=Zdziebłowski|imię=Szymon|data=2009-08-13|opublikowany=PAP – Nauka w Polsce|język=pl|data dostępu=2019-08-11}}</ref>. |
*W 2008 roku prof. [[Włodzimierz Rączkowski]] również z powietrza odkrył w [[Wenecja (województwo kujawsko-pomorskie)|Wenecji]] koło [[Biskupin (stanowisko archeologiczne)|Biskupina]] trzeci na terenie Polski rondel neolityczny. Ma on średnicę ok. 100 metrów. Rondel w Wenecji składał się z dwóch wałów ziemnych i był użytkowany 5-6 tysięcy lat temu. W obrębie wałów zlokalizowano pozostałości po drewnianym obiekcie o prostokątnym planie<ref>{{cytuj stronę|url=http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C364174%2Crondel-neolityczny-pod-biskupinem-ponownie-badany.html|tytuł=Rondel neolityczny pod Biskupinem ponownie badany|nazwisko=Zdziebłowski|imię=Szymon|data=2009-08-13|opublikowany=PAP – Nauka w Polsce|język=pl|data dostępu=2019-08-11}}</ref>. |
||
*W 2011 roku odkryto obiekt (rondeloid) w [[Pietrowice Wielkie|Pietrowicach Wielkich]] koło Raciborza[1], jednak przeprowadzone badania wykopaliskowe wskazują, że należy go datować na wczesną epokę brązu. |
*W 2011 roku odkryto obiekt (rondeloid) w [[Pietrowice Wielkie|Pietrowicach Wielkich]] koło Raciborza[1], jednak przeprowadzone badania wykopaliskowe wskazują, że należy go datować na wczesną epokę brązu. |
||
*W 2017 roku motolotniarze odkryli na polu w [[Nowe Objezierze|Nowym Objezierzu]] (gmina Moryń) takież kręgi<ref>{{Cytuj | url=http://www.planeta.fm/Newsy/Ciekawostki/W-Polsce-odkryto-tajemnicze-kregi-w-zbozu-To-archeologiczna-sensacja | tytuł=W Żelichowie niedaleko Cedyni znaleziono rondele wzniesione w neolicie - Planeta.fm<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.planeta.fm | język=pl | data dostępu=2017-11-26}}</ref>, datowane przez dr Agnieszkę Matuszewską (Uniwersytet Szczeciński) tuż po odkryciu na ca 4900-4600 r. p.n.e. W |
*W 2017 roku motolotniarze odkryli na polu w [[Nowe Objezierze|Nowym Objezierzu]] (gmina Moryń) takież kręgi<ref>{{Cytuj | url=http://www.planeta.fm/Newsy/Ciekawostki/W-Polsce-odkryto-tajemnicze-kregi-w-zbozu-To-archeologiczna-sensacja | tytuł=W Żelichowie niedaleko Cedyni znaleziono rondele wzniesione w neolicie - Planeta.fm<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.planeta.fm | język=pl | data dostępu=2017-11-26}}</ref>, datowane przez dr Agnieszkę Matuszewską (Uniwersytet Szczeciński) tuż po odkryciu na ca 4900-4600 r. p.n.e. |
||
*W 2017 roku w ramach badań Uniwersytetu Wrocławskiego Piotr Wroniecki i [[Krzysztof Wieczorek]] rozpoznali z powietrza rondel w [[Drzemlikowice|Drzemlikowicach]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Ślady potężnej konstrukcji sprzed 7 tys. lat odkryto pod Oławą |data dostępu = 2019-04-03 |opublikowany = Nauka w Polsce |url = http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C460099%2Cslady-poteznej-konstrukcji-sprzed-7-tys-lat-odkryto-pod-olawa.html |język = pl}}</ref> (gmina Oława). W 2018 roku obiekt był badany metodami geofizycznymi przez zespół dra Mirosława Furmanka. |
|||
*W listopadzie 2019 dzięki analizie map Google |
*W listopadzie 2019 dzięki analizie map Google Mateusz Sosnowski z Instytutu Archeologii UMK i Jerzy Czerniec z [[Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk|Instytutu Archeologii i Etnologii PAN]] odkryli dwa rondele na północ od Torunia koło miejscowości [[Łysomice (województwo kujawsko-pomorskie)|Łysomice]] oraz koło miejscowości [[Tylice (powiat toruński)|Tylice]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Kujawsko-Pomorskie/ Dwie olbrzymie konstrukcje sprzed 7 tys. lat odkryto pod Łysomicami |data dostępu = 2019-11-27 |opublikowany = Nauka w Polsce |url = http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C79567%2Ckujawsko-pomorskie-dwie-olbrzymie-konstrukcje-sprzed-7-tys-lat-odkryto-pod |język = pl}}</ref>. Oba powstały około 7 tys. lat temu i miały wejścia dokładnie naprzeciwko siebie, na osi północny zachód – południowy wschód<ref name=":1" />. Badania na tych obiektach przeprowadzono wiosną 2020 roku<ref name=":0" />. |
||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
Wersja z 19:55, 23 kwi 2020
Rondel – założenie przestrzenne z czasów neolitu czyli ok. 5200-1900 r. p.n.e. (końcowego okresu epoki kamienia, poprzedzającego epokę brązu), mające zazwyczaj formę kręgu lub owalu otoczonego co najmniej jednym rowem, a czasami także palisadą. W Europie zlokalizowano około 130 tego typu obiektów[1]. Najwięcej tego typu założeń odkryto jak dotąd w Austrii, około 1/3[2]. Rondele są najstarszymi przykładami monumentalnej architektury w Europie[2].
Funkcje
Przypuszcza się, że rondle mogły mieć charakter kultowy, astronomiczny, być może obronny. Mogły też być wykorzystywane jako miejsce spotkań.
Opis typowej konstrukcji
Konstrukcja drewniano-ziemna złożona z jednej lub wielu palisad otoczonych jednym lub wieloma rowami o przekroju w kształcie litery V. Najczęściej posiadała 4 bramy. Wnętrze zwykle było niezabudowane, ślady osadnictwa zazwyczaj znajdowane są na zewnątrz. Średnica odnalezionych rondeli waha się od 35 do 150 metrów.
Rondle w Polsce
- W roku 1997 Otto Braasch odkrył z powietrza pierwsze dwa rondle neolityczne na terenie Polski: w Bodzowie i Rąpicach w woj. lubuskim[3].
- W 2008 roku prof. Włodzimierz Rączkowski również z powietrza odkrył w Wenecji koło Biskupina trzeci na terenie Polski rondel neolityczny. Ma on średnicę ok. 100 metrów. Rondel w Wenecji składał się z dwóch wałów ziemnych i był użytkowany 5-6 tysięcy lat temu. W obrębie wałów zlokalizowano pozostałości po drewnianym obiekcie o prostokątnym planie[4].
- W 2011 roku odkryto obiekt (rondeloid) w Pietrowicach Wielkich koło Raciborza[1], jednak przeprowadzone badania wykopaliskowe wskazują, że należy go datować na wczesną epokę brązu.
- W 2017 roku motolotniarze odkryli na polu w Nowym Objezierzu (gmina Moryń) takież kręgi[5], datowane przez dr Agnieszkę Matuszewską (Uniwersytet Szczeciński) tuż po odkryciu na ca 4900-4600 r. p.n.e.
- W 2017 roku w ramach badań Uniwersytetu Wrocławskiego Piotr Wroniecki i Krzysztof Wieczorek rozpoznali z powietrza rondel w Drzemlikowicach[6] (gmina Oława). W 2018 roku obiekt był badany metodami geofizycznymi przez zespół dra Mirosława Furmanka.
- W listopadzie 2019 dzięki analizie map Google Mateusz Sosnowski z Instytutu Archeologii UMK i Jerzy Czerniec z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN odkryli dwa rondele na północ od Torunia koło miejscowości Łysomice oraz koło miejscowości Tylice[7]. Oba powstały około 7 tys. lat temu i miały wejścia dokładnie naprzeciwko siebie, na osi północny zachód – południowy wschód[2]. Badania na tych obiektach przeprowadzono wiosną 2020 roku[1].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b Telewizja Polska S.A, Niezwykłe rondele. Nowe skarby toruńskich archeologów! [online], bydgoszcz.tvp.pl [dostęp 2020-04-23] (pol.).
- ↑ a b c Kujawsko-Pomorskie/ Dwie olbrzymie konstrukcje sprzed 7 tys. lat odkryto pod Łysomicami [online], Nauka w Polsce [dostęp 2020-04-23] (pol.).
- ↑ Archeologia niedestrukcyjna [online], www.iaepan.edu.pl [dostęp 2017-11-26].
- ↑ Szymon Zdziebłowski: Rondel neolityczny pod Biskupinem ponownie badany. PAP – Nauka w Polsce, 2009-08-13. [dostęp 2019-08-11]. (pol.).
- ↑ W Żelichowie niedaleko Cedyni znaleziono rondele wzniesione w neolicie - Planeta.fm [online], www.planeta.fm [dostęp 2017-11-26] (pol.).
- ↑ Ślady potężnej konstrukcji sprzed 7 tys. lat odkryto pod Oławą [online], Nauka w Polsce [dostęp 2019-04-03] (pol.).
- ↑ Kujawsko-Pomorskie/ Dwie olbrzymie konstrukcje sprzed 7 tys. lat odkryto pod Łysomicami [online], Nauka w Polsce [dostęp 2019-11-27] (pol.).