Episteme

Personifikacja Episteme. Rzeźba w Bibliotece Celsusa w Efezie w Turcji.

Episteme (ἐπιστήμη) - w filozofii starożytnej Grecji pojęcie oznaczające wiedzę. Używane jest w dwóch zasadniczych kontekstach:

• episteme oznaczająca wiedzę pewną, niepodważalną, uzasadnioną i przeciwstawianą opinii (doksa) czy wiedzy niepewnej,
• episteme oznaczające wiedzę teoretyczną, przeciwstawianą umiejętnościom praktycznym (techne) .

W starożytnej Grecji funkcjonowały także inne słowa bliskoznaczne. Presokratycy używali raczej takich słów jak sofia (tłumaczona często jako mądrość), gnome czy gnosis.

W filozofii Platona episteme oznaczała wiedzę dotyczącą prawdziwego świata idei, poznawana rozumowo, w przeciwieństwie do doksy, która dotyczy świata zmysłowego, złudnego. U Arystotelesa wiedza ma postać systemu sylogizmów, w którym wychodząc od przesłanek, wyprowadza się kolejne twierdzenia za pomocą dedukcji. Episteme była ogólna i pewna. Dzieliła się na wiedzę teoretyczną (spekulatywną), praktyczną (związaną z działaniem etycznym czy politycznym) i wytwórczą (pojetyczną - techne).

Od słowa episteme pochodzi nazwa działu filozofii: epistemologia, czyli teoria poznania.

Bibliografia

• Richard Parry: Episteme and Techne. W: The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Edward N. Zalta (ed.). 2003.
• Anthony Preus: Historical Dictionary of Ancient Greek Philosophy. Lanham, Maryland - Toronto - Oxford: The Scarecrow Press, Inc, 2007. ISBN 0-8108-5487-2.