Skały okruchowe

gruz (skalny) - otoczaki

piaszczyste wydmy w Słowińskim PN

mułowiec

Skały okruchowe = (skały klastyczne) są odmianą skał osadowych. W ich składzie dominuje materiał allogeniczny.
Nagromadzenie materiału okruchowego (okruchów skalnych,ziarn) prowadzi do powstania skały okruchowej lużnej.
Jeśli materiał ten w wyniku działania diagenezy i lityfikacji zostanie scementowany, to powstaje skała okruchowa zwięzła.

Własności skał okruchowych:

Skała okruchowa zwięzła składa się z 2 składników: z ziarn i spoiwa (lepiszcza). Spoiwo może mieć charakter:

• "spoiwa właściwego", strąconego chemicznie w przestrzeniach między ziarnowych,
• "spoiwa detrytycznego", mającego charakter masy wypełniające, która jest złożona z drobnoziarnistego materiału,
• "spoiwa chemiczno-detrytycznego", kiedy w chemicznym spoiwie znajduje się pewna ilość materiału detrytycznego, nazywanego matriks.
• W skałach okruchowych struktura oznacza rozmiary (frakcję) materiału okruchowego. Struktury skał okruchowych (klastycznych):
  
  • psefitowa (żwirowa) – ziarna powyżej 2 mm;
  • psamitowa (piaskowa) – ziarna od 2 do 01 mm;
  • aleurytowa (mułowa) – ziarna od 0,1 do 0,01 mm;
  • pelitowa (iłowa) – ziarna poniżej 0,01 mm
• Mówimy, że skała jest dobrze wyselekcjonowana pod względem frakcji, gdy składa się z okruchów lub ziarn jednej wielkości.
• Stopień obtoczenia okruchów określa się zazwyczaj w skali czterostopniowej przez porównanie badanych ziarn i okruchów do ziarn wzorcowych. Stopnie obtoczenia:
  

a) okruchy kanciaste, b) okruchy słabo obtoczone, c) okruchy obtoczone, d) okruchy dobrze obtoczone

• Powierzchnia skał może być: gładka, chropowata, matowa lub błyszcząca. Większe okruchy mogą być podziurawione przez skałotocze (małż Gastrochaena sp.)
• Tekstura – w skale okruchowej to sposób rozmieszczenia i ułożenia składników
  • oraz w skałach zwięzłych: wzajemny stosunek ilościowy składników okruchowych i spoiwa oraz stopień wypełnienia przez nie przestrzeni w skale.
  • rozmieszczenie składników może być: a) bezładne, b) uporządkowane

Przegląd skał okruchowych:

Klasyfikacja skał osadowych opiera się na ich strukturze, w związku z tym wydziela się cztery kategorie tych skał odpowiadające kolejnym frakcjom:

• PSEFITY - (struktura psefitowa = żwirowa); gruz (skalny), brekcja , żwir, zlepieniec = konglomerat.
• PSAMITY – (struktura psamitowa = piaskowa); piaski, piaskowce, kwarcyty.
• ALEURYTY – (struktura aleurytowa = mułowa); muły, mułowce, less.
• PELITY – (struktura pelitowa = iłowa); lateryt, boksyt, terra rosa, glinki ogniotrwałe, bentonit, iły, ił pstry, ił warwowy, iłowiec, iłołupek = łupek ilasty, glina lodowcowa.