Wincenty Styś

Wincenty Styś (ur. 30 lipca 1903 r. we wsi Husów k. Łańcuta, zm. 21 kwietnia 1960 r. we Wrocławiu - pioniere ekonomii we wrocławskim ośrodku nauki po II wojnie światowej, badacz ekonomicznych i społecznych problemów wsi i rolnictwa, oraz działacz społeczny w okresie zagospodarowania ziem zachodnich po II wojnie światowej.

Działalność naukowo-badawcza Stysia obejmuje blisko 30-letni okres, licząc od ukazania się pierwszej jego publikacji w 1931 r. do ostatnich chwil jego życia w 1960 r. W tym przedziale czasowym , z wyłączenie lat II wojny światowej, napisał i opublikował 68 prac naukowych, referatów i wypowiedzi w dyskusjach.

W pierwszy okresie aktywności naukowej, obejmującym 7 lat dwudziestolecia międzywojennego. Styś napisał 3 obszerne, oparte na rozległych badaniach źródłowych rozprawy monograficzne oraz 11 publikacji w czasopismach. W drugim okresie to jest w ciągu powojennego, dorobek ten powiększył o jedną wielką monografię i 54 przyczynki naukowe. Zainteresowania badawcze Stysia w obu okresach koncentrowały się na zagadnieniach strukturalnych wsi i rolnictwa. Tę problematykę podejmował nie tylko w swoich rozprawach monograficznych, ale także licznych artykułach naukowych.

Prof. Styś jako badacz wyróżniał się unikatowym warsztatem badawczym, który został uformowany pod wpływem dwóch, wielkich osobowości ówczesnego Uniwersytetu im. Jana Kazimierza we Lwowie. Uczonymi tymi byli: prof. Stanisław Grabski, kierownik katedry ekonomii społecznej, zaliczany przez historyków ekonomii do głównych przedstawicieli szkoły historycznej w ekonomii i prof. Franciszek Bujak, kierownik katedry Historii Gospodarczej, twórca "szkoły bujakowskiej", słynnej z nowego ujmowania badań ekonomiczno-socjologicznych wsi i rolnictwa.

Do wyjątkowych cech osobowości Stysia zalicza się także i to, że należał do nielicznego grona profesorów uniwersyteckich, o chłopskim rodowodzie, którzy za swoją powinność uważali podejmowanie uczynków na rzecz środowiska z którego pochodzili. Dlatego podobnie jak jego mistrz - prof. Franciszek Bujak napisał monografię naukową swojej wsi rodzinnej, wsi Husów, której nadał tytuł: Drogi postępu gospodarczego wsi. Studium szczegółowe na przykładzie zbiorowości próbnej wsi Husowa (wyd. WTN, Wrocław 1947 r). W tej wielowątkowej książce autor przedstawił historię 153 gospodarstw wsi Husów, które istniały w 1787 r, a następnie na podstawie materiałów źródłowych odtworzył genealogię rodzin chłopskich i ewolucję ustroju rolnego tej wsi do 1937 r, a więc w ciągu 150 lat. We wstępie do tej książki Styś zamieścił wielce znamienne wyznanie, że do jej napisania skłoniło go nieodparte dążenie, by Husów mógł się poszczycić własną naukową monografią, a przez to by móc spłacić w jakiejś części dług wdzięczności wobec rodziny i wsi które go ukształtowały jako człowieka. Pracę zadedykował młodzieży wiejskiej, zwracając się do niej z następującymi słowami: "Prace tę poświęcam Młodzieży Wiejskiej z gorącym życzeniem, by szlaki dotychczasowego rozwoju wsi poznawszy, odważnie wstępowała na drogi prowadzące do lepszej przyszłości" (Drogi postępu..s.5) O tej monografii P. Kapuściński (na łamach Życia Gospodarczego nr 29 z 1980 r) napisał: "..monografia Husowa stanowi najwspanialszy pomnik jaki autor wystawił swej rodzinnej wiosce, jakim może poszczycić się mało która wieś w Polsce. Ta unikalna praca zawiera wszystko na temat Husowa i jego mieszkańców. Wszystko o gospodarce, o produkcji, o tym jak husowianie żyli przed wojną, w jakich domach mieszkali, jak się odżywiali, ile wydawali - rocznie na jedno gospodarstwo. Kopalnia bardzo szczegółowych wiadomości na temat bytu chłopów i stosunków społecznych tej wsi. Frapująca możliwość konfrontowania ich ze współczesnością".

Bibliografia

1. Rozdrabnianie gruntów chłopskich w byłym zaborze austriackim od roku 1787 do 1931 Towarzystwo Naukowe we Lwowie, 1934 r
2. Wpływ uprzemysłowienia na ustrój rolny, Towarzystwo Naukowe we Lwowie, 1936
3. Drogi postępu gospodarczego wsi. Studium szczegółowe na przykładzie zbiorowości próbnej wsi Husowa, Towarzystwo Naukowe we Lwowie, 1938
4. Współzależność rozwoju rodziny chłopskiej i jej gospodarstwa, Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, Wrocław, 1959 r
5. Jako członek Rady Naukowej dla Zagadnień Ziem Odzyskanych w latach 1945- 1948 Styś zaprezentował koncepcję ustroju rolnego na ziemiach zachodnich i północnych , która wyszła zwycięsko z konfrontacji z innymi wariantami rozwiązań w tym zakresie, gdyż Rada Naukowa uchwaliła wniosek całkowicie zbieżny z jego wizją przeobrażeń strukturalnych wsi.

Źródła:

1. Z Husowa po berła rektorskie. Wincenty Styś - człowiek, uczony, działacz społeczny, redakcja S. Urban, LSW, Warszawa 1986
2. Wincenty Styś, rektor WSE w latach 1956- 1959, w: Poczet Rektorów WSH, WSE,i AE we Wrocławiu 1947- 2007, J. Jasiński, praca pod red. J.M. Soroki, wyd. AE im.O. Langego, [[Wrocław], s.79- 120