Kompania Katalońska

Kompania Katalońska– armia zaciężna utworzona przez Rogera z Flor do walk na Sycylii, najęta w 1303 roku przez cesarza bizantyńskiego. Po zdradzieckim zamordowaniu dowódcy przez Bizantyńczyków w odwecie spustoszyła w latach 1305 - 1309 Trację, Macedonię i Tesalię. Wynajęta przez księcia Aten opanowała Księstwo i rządziła nim w latach 1311 – 1388.

Epopeja wojenna

Początki

Kompania Katalońska została utworzona przez Rogera z Flor, byłego templariusz, który zbił fortunę na ewakuacji zamożnych mieszkańców Akki w 1291 roku. Armia wsławiła się walcząc w służbie Fryderyka Aragońskiego króla Sycylii przeciw starającym się odzyskać utraconą wyspę Andegawenom. Po zawarciu pokoju w Cattabelotta Roger z Flor zaofiarował swe usługi cesarzowi bizantyńskiemu Andronikowi II.

W służbie cesarza Andronika II

W końcu 1303 roku przybył na czele 6500 żołnierzy do Konstantynopola. Cesarz mianował Rogera megaduksem i dał mu za żonę swą siostrzenicę Marię Asen (córkę Iwana Asena III i Ireny Paleologiny, siostry Andronika). Na początku 1304 roku Katalończycy przeprawili się do Azji, po czym zaatakowali i rozbili oblegających Filadelfię Turków. Po zwycięstwie zabrali się do rabunku nie oszczędzając ani Turków ani Bizantyńczyków, w końcu zaatakowali nawet bizantyńskie miasto Magnezję.Na zimowe leża rozlokowali się w Galipolis, skąd wiosną znowu mieli przeprawić się na brzeg azjatycki. Stosunki z dworem w Konstantynopolu stawały się coraz bardziej napięte. W dodatku poczynania wodza niedwuznacznie wskazywały na zamiar uzyskania statusu niezależnego władcy. W kwietniu 1305 roku w pałacu cesarskim Roger z Flor został zamordowany.

W walce z cesarzem Andronikiem II

Rachuby na to, że pozbawieni wodza żołnierze dadzą się łatwiej opanować okazały się jednak zupełnie chybione. Oburzeni Katalończycy mszcząc śmierć wodza rozpoczęli wyprawę karną. Armia Michała IX, wzmocniona oddziałami Alanów i Turków poniosła dotkliwą porażkę pod Apros. Cesarz ranny w bitwie ocalił życie ucieczką. Odtąd ograniczył się tylko do obrony głównych twierdz. Przez dwa lata Katalończycy, których armia wyrównywała straty przyjmując w swe szeregi Turków, grabili i pustoszyli Trację. W 1307 roku zajęli Kasandreję, skąd prowadzili łupieżcze rajdy. Jesienią zaatakowali Tesalonikę. W 1308 roku przygotowujący wyprawę na Konstantynopol Karol Walezjusz, prowadził przez swojego pełnomocnika i przyjął hołd lenny w Kasandrei. Katalończycy niewiele jednak robili sobie z przysiąg lennych.

Podbój Księstwa Aten

Na początku 1309 roku wyruszyli na południe i zaatakowali Tesalię, spędzając na jej grabieży cały rok. Na wiosnę 1310 roku, zaopatrzeni w spore sumy ściągniętych ze złupionego kraju pieniędzy, wyruszyli dalej na południe i zaciągnęli się na służbę do Waltera z Brienne, księcia Aten. W krótkim czasie poróżnili się ze swym n owym mocodawcą i 15 marca 1311 rozbili jego armię w bitwie nad rzeką Kefisos w Beocji. Na polu bitwy śmierć znaleźli: książę Walter i przeważająca część jego rycerzy. Katalończycy zajęli Księstwo, na południu w Argos i Nauplii utrzymały się załogi Waltera z Brienne.

Katalońskie Księstwo Aten

Lata walk z sąsiadami

Po krótkotrwałym panowaniu Rogera Deslaura, Katalończycy zwrócili się do Fryderyka II Aragońskiego, króla Sycylii. Ich zwycięstwo nad Walterem z Brienne zaniepokoiło sąsiadów, a Katalończycy nie mieli w swoim gronie ludzi, którzy mogliby nawiązywać kontakty z innymi państwami jako samodzielni władcy. W tym samym roku syn Fryderyka Manfred został zaprzysiężony jako pan Księstwa Aten. Pod przywództwem namiestnika przysłanego z Sycylii, don Berenguera Katalończycy musieli w pierwszym okresie swego władania Księstwem musieli stawić opór atakującym ich władcom Tesalii i Epiru, Wenecjanom z Eubei oraz młodemu księciu de Brienne. Jeszcze lepiej wykorzystał walory Kompanii: waleczność i złowrogą sławę, kolejny namiestnik, Alfonso Fadrique (1316 – 1330), naturalny syn Fryderyka II. Po śmierci Jana I Angelosa przyłączył do Aten południową część Tesalii z Neopatras. Wysunął również pretensje do spadku po swym teściu, Bonifacym z Werony, jednym z trzech feudałów władających za zgodą Wenecjan Eubeą. Ostatecznie między księciem Aten a Wenecją został zawarty traktat pokojowy gwarantujący wenecki stan posiadania. Kolejne lata przyniosły względny spokój. Cesarstwo Bizantyńskie pochłonięte było kolejną wojną domową. W 1332 roku po raz ostatni próbę odzyskania księstwa podjął Walter de Brienne syn, wasal rządzących w Neapolu i Achai Andegawenów. Katalończycy utracili już w tym czasie swoją dawną wojowniczość. Nie stawili Walterowi czoła w otwartym polu, lecz schronili się w twierdzach. Walter spustoszył wprawdzie kraj, ale nie zdołał zyskać poparcia miejscowej ludności i wycofał się z braku funduszy do prowadzenia dalszej wojny.

Konflikty wewnętrzne

W 1355 roku kolejnym Księciem Aten został Fryderyk III sycylijski. Mianowany przez niego na namiestnika rok później Jakub Fadrique, syn Alfonsa, został w 1359 roku zastąpiony przez Piotra z Pou – człowieka ambitnego i apodyktycznego. Skłócił się on niemal natychmiast z Jakubem Fadrique. Jego kolejne posunięcia wywołały niezadowolenie możnych katalońskich i doprowadziły do buntu, na którego czele stanął Roger z Lluria. W 1362 roku w Tebach zamordowano Piotra z Pou i jego zwolenników. Władza nad Księstwem przeszła w ręce Jakuba Fadrique, aczkolwiek do wielkiego znaczenia doszedł też w owym czasie Jakub z Lluria. W trakcie dramatycznych wydarzeń 1362 rokuzagrabiono część weneckich majątków, co doprowadziło do wojny z Wenecją zakończonej w 1365 roku. Ostatecznie Fryderykow III udało się odzyskać wpływy w Księstwie w 1367 roku. Jego rządy okazały się jednak nieefektywne, a sytuacja Księstwa pogarszała się w związku z narastającym naciskiem ze strony Turków Osmańskich. W tej sytuacji feudałowie katalońscy, na których czele stał od 1369 roku kolejny przedstawiciel rodu Fadrique – Ludwik – rozpoczęli rozmowy z Eleonorą, królową Aragonii, mające na celu zmianę protektora.

Schyłek i upadek

W 1380 Jan z Uturbia na czele części wojsk Kompanii Nawaryjskiej zajął na skutek zdrady i całkowitego nieprzygotowania Katalończyków do walki Ateny i Teby. Z Aten został wyparty, Teb Katalończykom nie udało się już odzyskać. Jednocześnie na południu wyrósł im kolejny konkurent do władzy Nerio I Acciaiuoli, który w 1371 roku oderwał od Księstwa Korynt, a wykorzystując destabilizację wywołaną najazdem Nawaryjczyków w ciągu następnych ośmiu lat wyparł i jednych i drugich i sam objął władzę jako książę Aten.

Bibliografia

• J. Bonarek, Grecja po IV krucjacie..., w: J. Bonarek (red.) Historia Grecji, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, s. 354 - 355, 374 - 376. ISBN 83-08-03819-0.
• G. Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1967, ss. 387 - .
• S. Runciman, Dzieje wypraw krzyżowych, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1988, t. 3 s. 398, ISBN 83-06-01457-X.