Wieża artyleryjska

Wieża B-2LM dział 130 mm/50 artylerii głównej ORP Wicher II w Muzeum MW w Gdyni

Wieża artyleryjska - element konstrukcji fortyfikacji i okrętów wojennych, służący do obrotowego mocowania dział oraz ochrony ich mechanizmów i obsługi przed ogniem nieprzyjaciela i wpływami atmosferycznymi. Wieże artyleryjskie są obrotowe w celu zapewnienia dużego kąta ostrzału w poziomie. W celu ochrony dział przed ogniem nieprzyjaciela, wieże stosowane w historycznych klasach okrętów artyleryjskich były opancerzone. Grubość pancerza była uzależniona od klasy okretu i szansy trafienia pociskiem w określone miejsce wieży (najgrubszy jest pancerz czołowy, potem w kolejnosci ściany boczne, ściana tylna i płyta górna). Po I wojnie światowej zaczęto stosować wieże także na okrętach lżejszych klas, a co za tym idzie, pojawiły się także wieże nieopancerzone, których zadaniem była jedynie ochrona mechanizmów i obsługi działa przed wpływami atmosferycznymi i odłamkami.

Przed pojawieniem się wież, działa na okrętach montowano zwykle skierowane na burty w bateriach burtowych lub w kazamatach. Po raz pierwszy obrotową wieżę z działami zastosowano na amerykańskim okręcie USS Monitor konstrukcji Johna Ericssona (1861). W tym czasie również w Wielkiej Brytanii okręty z działami w wieżach swojej konstrukcji zaczął konstruować Cowper Coles. Wczesne wieże artyleryjskie nie były jednak zbyt udane; miały one formę obrotowego walca, w środku którego zamontowane były działa oraz znajdowała się ich obsługa i część amunicji. Lufy dział wystawały przez strzelnice w ścianie frontowej wieży. Początkoow wieżach stosowane były armaty odprzodowe, które musiały być wycofywane do zwewnątrz w celu załadowania, dopiero później wyparły je działa odtylcowe.

Wieże artyleryjskie były początkowo montowane jedynie na najsilniejszych klasach okrętów - pancernikach i krążownikach pancernych. Mocowano w nich po jednym lub dwa działa dużego kalibru. Z uwagi na problemy techniczne w konstruowaniu odpowiednio opancerzonych obrotowych wież, które musiały nieść ciężar całej montowanej w nich artylerii oraz pancerza, w drugiej połowie XIX wieku wieże ciężkich dział zostały wyparte przez wynalezione przez Francuzów barbety - nieruchome silnie opancerzone niskie cylindryczne osłony, nad którymi wystawały nieosłonięte lufy dział. To, co dzisiaj jest uznawane za wieżę artyleryjską, jest po prostu opancerzoną zamkniętą osłoną dział i obsługi, nadbudowaną na barbecie.

Plik:PE Bugtuerme.jpg

Wieże artyleryjskie dział 203mm ciężkiego krążownika "Prinz Eugen"

Ostatecznie wykształcona wieża na ciężkich okrętach stanowiła odtąd obrotową pancerną osłonę, przykrywającą od góry barbetę i osadzoną na niej na łożysku. W barbecie mocowane były mechanizmy dział, a pod nią, w głębi kadłuba okrętu znajdowały się dalsze mechanizmy, podajniki amunicji itp. Wieże takie często wyposażone były we własne przyrządy do kierowania ogniem (m.in. dalmierze), lecz przede wszystkim ich ogień był centralnie kierowany z głównego stanowiska dowodzenia artylerią okrętu. Takie wieże stosowano głównie w pancernikach, począwszy od drednotów, oraz w budowanych po I wojnie światowej krążownikach. Pancerniki okresu I wojny światowej posiadały od 4 do 6 wież dział głównego kalibru, w których mocowano po 2 lub 3 działa. Pancerniki okresu II wojny światowej posiadały zwykle 3 lub 4 wieże, liczba dział w wieży sięgnęła we francuskim typie "Richelieu" i brytyjskim "King George V" aż do 4 dział (masa czterodziałowej wieży pancernika "Richelieu" wynosiła aż 2400 ton). Aktualnie, okręty artyleryjskie wyposażone w artylerię w takich wieżach są już wycofane z marynarek wojennych świata wraz ze zmniejszeniem roli artylerii na morzu.

Zdalnie sterowana wieża działek przeciwlotniczych AK-230 na ORP Fala

Drugim typem współczesnych wież artyleryjskich były lekkie wieże dla dział średniego kalibru (127 - 130 mm) montowane począwszy od lat 30. XX wieku na niektórych typach niszczycieli (najpierw na japońskich), oraz na cięższych okrętach mieszcząc uzbrojenie pomocnicze. Wieże takie były nieopancerzone lub lekko opancerzone, a ich mechanizmy były montowane w całości w wieży (nie posiadały one barbet). Wieże takiej konstrukcji są wciąż stosowane na okrętach, czasami wykonane z tworzyw sztucznych, a ich głównym przeznaczeniem jest ochrona mechanizmów działa. Niektóre ze współczesnych wież są w całości zautomatyzowane, nie posiadające obsługi wewnątrz (np. popularna armata uniwersalna 76 mm OTO Melara).

Czasami wieżami artyleryjskimi nazywane są także stanowiska dział chronione maskami pancernymi, stosowane m.in. na większości niszczycieli II wojny światowej (np. ORP Błyskawica), które jednakże w odróżnieniu od lekkich wież są otwarte od tyłu i obsługa dział musi przebywać częściowo na zewnątrz.