Okręt

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Ten artykuł dotyczy jednostki pływającej. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
Współczesna holenderska fregata rakietowa typu De Zeven Provinciën – "De Ruyter"
Niemiecki krążownik ciężki typu Admiral Hipper z okresu II wojny światowej – "Blücher"
Współczesny amerykański lotniskowiec typu Nimitz – USS "George Washington"
Polski niszczyciel typu Grom – ORP Błyskawica z okresu II wojny światowej obecnie okręt-muzeum
Brytyjski niszczyciel typu County – HMS "Glamorgan" oraz okręt naprawczy HMS "Triumph" z okresu zimnej wojny
Amerykański okręt szpitalny typu Mercy – USNS "Comfort"
Współczesny hiszpański okręt desantowy-dok typu Galicia – "Castilla"
Radziecki okręt podwodny projektu 667BDRM z okresu zimnej wojny – K-18 "Karelia"
Japońskie pancerniki typu Yamato z okresu II wojny światowej – "Yamato" i "Musashi"
XIX-wieczny brytyjski okręt liniowy – HMS "Donegal"

Okręt – zwykle uzbrojona[a] jednostka pływająca w służbie państwa, tj. jego sił zbrojnych – marynarki wojennej pod banderą wojenną, często przeznaczona do wykonywania zadań bojowych. W języku polskim termin ten stosuje się także do jednostek szkolnych lub transportowych, jeśli tylko należą do marynarki wojennej.

Konwencja o morzu pełnym definiuje: „okręt wojenny”[1] oznacza okręt należący do marynarki wojennej państwa i noszący znaki zewnętrzne okrętów wojennych tego państwa. Dowódca powinien być oficerem marynarki wojennej w służbie państwowej, jego nazwisko powinno znajdować się na liście oficerów marynarki wojennej, a załoga powinna być podporządkowana regulaminom dyscypliny wojskowej[2].

Mianem okrętu potocznie[3] określa się też duży statek (morski)[b][4]. Istnieje wiele terminów, w których pochodna wyrazu „okręt” odnosi się zarówno do statków i okrętów, lub też tylko do statków, np. okrętownictwo (wiedza inżynierska dotycząca budowy zarówno statków, jak i okrętów), chłopiec okrętowy (uczeń, kandydat lub praktykant na marynarza), zaokrętowanie (przyjęcie na statek nowego członka załogi lub pasażera), śruba okrętowa (obrotowy pędnik statku lub okrętu).

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Najstarsze znane źródło pisane, w którym użyto słowa okręt to słowniczek polsko-łaciński Vocabularius bebreviloquus cum arte diphthongandi, punctandi et accentuandi datowany na ok. 1500 rok, gdzie na okładce zapisano scapha – okrąth. Dowodzi to, że w czasach wcześniejszych wyraz ten, w przeciwieństwie do innych (korab, łodzia), raczej nie był znany staropolszczyźnie. Aleksander Brückner twierdzi, że jest to rodzimy nowotwór językowy od czas. kręcić (coś co się kręci, czyli prowadzi)[5].

Wiesław Boryś i Zygmunt Brocki w swoich artykułach opublikowanych w latach 1966-1967 w czasopiśmie „Język Polski” sugerują, że korzeni słowa okręt należy szukać w kaszubszczyźnie, z której zaczerpnięto niektóre terminy w XV-XVI wieku, czyli w okresie odzyskania dostępu do morza i zwiększonego zainteresowania handlem morskim. Pierwszy ze wspomnianych autorów wysnuł hipotezę, że mamy do czynienia ze starym prasłowiańskim wyrazem zachowanym na peryferiach języków słowiańskich. Wyraz ten, rekonstruowany w postaci *okrǫtъ, pierwotnie oznaczał plecione naczynie. Należy tu podkreślić, że przekształcenie się słowa naczynie w termin statek wodny występuje w wielu językach (pol. statek, ros. sudno, fr. vaisseau i ang. vessel od łac. vascellum).

Specjalizacja znaczenia okrętu jako statku wojennego jest stosunkowo nowa i sięga początku XX wieku.

Podstawowe klasy okrętów[edytuj | edytuj kod]

(lista od największych do najmniejszych)

Klasy okrętów[edytuj | edytuj kod]

(lista alfabetyczna)

Dawne klasy okrętów[edytuj | edytuj kod]

(do XIX wieku)

Rodzaje okrętów ze względu na uzbrojenie i przeznaczenie[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Informacje w projektach siostrzanych
Commons-logo.svg  Multimedia w Wikimedia Commons
Wikiquote-logo.svg  Cytaty w Wikicytatach
WiktionaryPl nodesc.svg  Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Marynarki wojenne posiadają również okręty pomocnicze, które nie są przeznaczone do bezpośredniego wykonywania zadań bojowych, np. okręty hydrograficzne, ratownicze, pożarnicze, szkolne, holowniki oraz jednostki, które z uwagi na wykonywane zadania mogą nie posiadać uzbrojenia pokładowego.
  2. ↑ por. wiersz dla dzieci Ireny Tuwim Co okręt wiezie? (Warszawa, 1968), opisujący drobnicowiec

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ anglicyzm: kalka językowa – jest tłumaczeniem ang. warship dosł. okręt wojenny[potrzebny przypis]
  2. ↑ Konwencja o morzu pełnym, sporządzona w Genewie dnia 29 kwietnia 1958 r., art.8.2 (Dz.U. z 1963 r. Nr 33, poz. 187)
  3. ↑ Witold Doroszewski: okręt (pol.). W: Słownik języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego [on-line]. [dostęp 2012-08-16].
  4. ↑ Słownik języka polskiego PWN
  5. ↑ A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 1927, s.377-378.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Okręt&oldid=52491544”