Ciek

Nizinna rzeka Łyna w rezerwacie Las Warmiński

Potok górski (Austria)

Rów melioracyjny, dolina rzeki Łyna, okolice Smolajn

Strumień okresowy

Ciek wodny (czasami w nomenklaturze urzędowej wodociek) – ogólne określenie wszelkiego rodzaju wód powierzchniowych liniowych, płynących pod wpływem siły ciężkości, płynące stale lub w ciągu dłuższych okresów w wyżłobionych przez siebie łożyskach otwartych. Pojęcie cieku należy łączyć z płynącą wodą i korytem przez nią wyżłobionym.

Elementy cieku: długość cieku, brzeg lewy cieku, brzeg prawy cieku, brzeg wklęsły, brzeg wypukły, nurt cieku, linia nurtu cieku, bezwzględny spadek cieku, spadek względny cieku.

Kształtowanie się cieku i doliny cieku
Wiele cieków ma swój początek w dawnych wiekach, które powstały w wyniku działania sił górotwórczych. Przez wiele epok geologicznych sieć wodna ulegała i ulega w dalszym ciągu przekształceniom, głównie w wyniku procesów erozyjnych i akumulacyjnych. Polegają one na wymywaniu, żłobieniu gleby, dna brzegów i przenoszeniu materiału (rumowiska) i akumulowaniu (gromadzeniu) go w niższych partiach cieku i doliny.

Ze względu na sposób niszczącego działania cieku wyróżniamy erozje:

• erozja wgłębna - pogłębianie koryta rzeki wskutek wynoszenia przez prąd materiału skalnego,
• erozja wsteczna - erozja wywołująca cofanie się źródeł i wodospadów. Powoduje ona rozcięcie działów wodnych i kaptaż rzeki (przeciągnięcie rzeki, zdobywanie przez rzekę lub potok górnej części dorzecza innego cieku położonego z przeciwnej strony działu wodnego),
• erozja boczna - podmywanie i podcinanie brzegów przez meandrującą rzekę,
• erozja powierzchniowa - zmywy w czasie ulewnych deszczów spłukujące ze zboczy materiał na dużych powierzchniach (przeciwieństwo erozji liniowej,
• erozja linijna (liniowa) - wypłukiwanie materiału skalnego przez strumienie wody płynącej stale lub okresowo (po ulewnych deszczach) wzdłuż podłużnych zagłębień terenowych o nachylonym dnie (erozja rzeczna, erozja wąwozowa),

Ze względu na wielkość oraz pochodzenie można wyróżnić cieki wodne:

• naturalne:
  • rzeka,
  • strumień,
  • struga,
  • potok,
  • ued;
• sztuczne:
  • kanał wodny,
  • rów wodny.

Cieki wodne mogą prowadzić wodę okresowo lub stale.W związku z tym wyróżnia się cieki:

• epizodyczne - woda spływa z nich powierzchniowo lub podpowierzchniowo, jedynie bezpośrednio po opadach lub roztopach;
• okresowe - zasilane mogą być ponadto wodami podziemnymi, pochodzącymi z tych samych opadów bądź roztopów. Wody te szybko się wyczerpują i przestają zasilać ciek;
• stałe - prowadzą wodę przez cały rok i tylko w wyjątkowych przypadkach mniejsze z nich mogą całkowicie wysychać. W zależności od swej wielkości noszą nazwy strug, strumieni, potoków i rzek.

Zobacz też

• strefowość cieków,
• ujście,
• źródło,
• ciek epizodyczny,
• hydrogram.

Bibliografia

• Czesław Król, Hydrologia, Warszawa: PWRiL, 1981, ISBN 83-09-00409-5.
• J. David Allan, Ekologia wód płynących, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, ISBN 83-01-12535-7.
• Andrzej Byczkowski, "Hydrologia" Tom II, Wydawnictwo SGGW, W-wa 1999.