Mateusz Cygański: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana]

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Wersja z 06:46, 20 paź 2011

Mateusz Cygański (druga połowa XVI w., data urodzin i śmierci nieznana) – przyrodnik, autor pierwszego dzieła o ptakach w języku polskim pt. Myślistwo ptasze, w którym się opisuje sposób dostawania wszelakiego ptaka, wydrukowanego w Krakowie w 1584 roku, zapomnianego i odkrytego w 1836.

Życiorys

Szlachcic herbu Prus I Z jego dzieł wynika że był namiętnym myśliwym, który większość swojego życia spędził na Mazowszu. Pochodził ze wsi Cygany (obecnie woj. łódzkie, powiat kutnowski). Żył za panowania Stefana Batorego. Zwiedzał rozmaite okolice Polski.

Twórczość

Myślistwo ptasze, jeden z najstarszych zabytków języka polskiego, nie jest typowym dziełem ornitologicznym w dzisiejszym znaczeniu, a traktuje o różnych sposobach polowania na ptaki i z ptakami. Jest to też pierwszy traktat w języku polskim o sokolnictwie. W wiekach średnich łowiectwo i zoologia, a także ornitologia i sokolnictwo, nie były jeszcze odrębne i normą były traktaty łączące wiedzę zoologiczną z łowiecką. Najbardziej znanym przykładem jest De arte venandi cum avibus – słynny traktat ornitologiczny i sokolniczy cesarza Fryderyka II von Hohenstauffen z XIII wieku.

Cygański w swoim dziele wymienia wszystkie gatunki ptaków występujących w Polsce według porządku alfabetycznego nazywając je "narodami". Każdy gatunek scharakteryzowany jest na początku w formie rymowanego wiersza, niekiedy tak dobrze, że od razu, nie patrząc na rycinę i nagłówek, natychmiast domyślamy się o jakim ptaku była mowa, a czasami opis jest bardzo niejasny i zupełnie niezrozumiały np.:

Między błotami swój żywot prowadzi

Kulig, na długich przeto nogach chodzi.

Nie wdzięcznym, ale głośnym krzyczy głosem,

Pokiwając na wsze strony nosem".

W odniesieniu do ptaków drapieżnych używanych w sokolnictwie opisuje także pokrótce metody ich układania i polowania z już ułożonymi ptakami.

Czasami, czytając jego dzieło, odnośni się wrażenie, że Myślistwo ptasze napisane zostało bardzo nieudolnym stylem, lecz należy wziąć pod uwagę fakt, że Mateusz Cygański był analfabetą i cały tekst dyktował pisarzowi, a tym samym nie mógł kontrolować napisanego tekstu. Myślistwo ptasze opatrzone jest licznymi rysunkami zaczerpniętymi z innych opracowań. Obecnie dzieło Mateusza Cygańskiego ma wartość tylko historyczną.

Ważniejsze dzieła

Myślistwo ptasze, Kraków 1584, drukarnia J. Siebeneicher, (wyd. bezimienne, I połowa XVII w., Raków, drukarnia Sebastian i Paweł Sternaccy; przedr. homogr. K. Stroczyński, Warszawa 1840; przedr. A. Waga Sylwan, t. 17, 1841 i osob. Warszawa 1842), utwór zawiera najstarszą polską nomenklaturę ptaków wierszem a sposoby łowienia prozą, (drzeworyt reproduk.: J. Rostafiński Tygodnik Ilustrowany 1913, t. 1, s. 128-129), unikat pierwodr. Biblioteka Kórnicka, sygn.: Cim. Qu. 2417

Materiały

Bibliografia

Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 100-101

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
-'''Mateusz Cygański''' ([[XVI wiek|XVI w.]], data urodzin i śmierci nieznana) – autor pierwszego dzieła o [[ptaki|ptakach]] w języku polskim pt. ''Myślistwo ptasze, w którym się opisuje sposób dostawania wszelakiego ptaka'', wydrukowanego w [[Kraków|Krakowie]] w [[1584]] roku, zapomnianego i odkrytego w [[1836]]. Z jego dzieł wynika że był namiętnym myśliwym, który większość swojego życia spędził na [[Mazowsze|Mazowszu]]. Pochodził ze wsi [[Cygany]] (obecnie woj.łódzkie, powiat kutnowski). ''Myślistwo ptasze'' to jeden z najstarszych zabytków języka polskiego.
+'''Mateusz Cygański''' (druga połowa [[XVI wiek|XVI w.]], data urodzin i śmierci nieznana) – przyrodnik, autor pierwszego dzieła o [[ptaki|ptakach]] w języku polskim pt. ''Myślistwo ptasze, w którym się opisuje sposób dostawania wszelakiego ptaka'', wydrukowanego w [[Kraków|Krakowie]] w [[1584]] roku, zapomnianego i odkrytego w [[1836]].
+== Życiorys ==
-''Myślistwo ptasze'' nie jest typowym dziełem [[ornitologia|ornitologicznym]] w dzisiejszym znaczeniu, a traktuje o różnych sposobach [[polowanie|polowania]] na ptaki i z ptakami. Jest to też pierwszy traktat w języku polskim o [[sokolnictwo|sokolnictwie]]. W wiekach średnich [[łowiectwo]] i [[zoologia]], a także [[ornitologia]] i [[sokolnictwo]], nie były jeszcze odrębne i normą były traktaty łączące wiedzę zoologiczną z łowiecką. Najbardziej znanym przykładem jest [[De arte venandi cum avibus]] – słynny traktat ornitologiczny i sokolniczy cesarza  [[Fryderyk II Hohenstauf|Fryderyka II von Hohenstauffen]] z XIII wieku.
+Szlachcic herbu Prus I
+Z jego dzieł wynika że był namiętnym myśliwym, który większość swojego życia spędził na [[Mazowsze|Mazowszu]]. Pochodził ze wsi [[Cygany]] (obecnie woj. łódzkie, powiat kutnowski). Żył za panowania Stefana Batorego. Zwiedzał rozmaite okolice Polski.
+== Twórczość ==
-Mateusz Cygański w swoim dziele wymienia wszystkie [[gatunek (biologia)|gatunki]] [[ptaki|ptaków]] występujących w Polsce według porządku [[alfabet]]ycznego nazywając je "narodami". Każdy gatunek scharakteryzowany jest na początku w formie rymowanego wiersza, niekiedy tak dobrze, że od razu, nie patrząc na rycinę i nagłówek, natychmiast domyślamy się o jakim ptaku była mowa, a czasami opis jest bardzo niejasny i zupełnie niezrozumiały np.:
+''Myślistwo ptasze'', jeden z najstarszych zabytków języka polskiego, nie jest typowym dziełem [[ornitologia|ornitologicznym]] w dzisiejszym znaczeniu, a traktuje o różnych sposobach [[polowanie|polowania]] na ptaki i z ptakami. Jest to też pierwszy traktat w języku polskim o [[sokolnictwo|sokolnictwie]]. W wiekach średnich [[łowiectwo]] i [[zoologia]], a także [[ornitologia]] i [[sokolnictwo]], nie były jeszcze odrębne i normą były traktaty łączące wiedzę zoologiczną z łowiecką. Najbardziej znanym przykładem jest [[De arte venandi cum avibus]] – słynny traktat ornitologiczny i sokolniczy cesarza  [[Fryderyk II Hohenstauf|Fryderyka II von Hohenstauffen]] z XIII wieku.
+Cygański w swoim dziele wymienia wszystkie [[gatunek (biologia)|gatunki]] [[ptaki|ptaków]] występujących w Polsce według porządku [[alfabet]]ycznego nazywając je "narodami". Każdy gatunek scharakteryzowany jest na początku w formie rymowanego wiersza, niekiedy tak dobrze, że od razu, nie patrząc na rycinę i nagłówek, natychmiast domyślamy się o jakim ptaku była mowa, a czasami opis jest bardzo niejasny i zupełnie niezrozumiały np.:
 : ''Między błotami swój żywot prowadzi
 : ''Kulig, na długich przeto nogach chodzi.
@@ Linia 11: / Linia 16: @@
 Czasami, czytając jego dzieło, odnośni się wrażenie, że ''Myślistwo ptasze'' napisane zostało bardzo nieudolnym stylem, lecz należy wziąć pod uwagę fakt, że Mateusz Cygański był [[analfabetyzm|analfabetą]] i cały tekst dyktował pisarzowi, a tym samym nie mógł kontrolować napisanego tekstu. ''Myślistwo ptasze'' opatrzone jest licznymi rysunkami zaczerpniętymi z innych opracowań. Obecnie dzieło Mateusza Cygańskiego ma wartość tylko historyczną.
+=== Ważniejsze dzieła ===
+*''Myślistwo ptasze'', Kraków 1584, drukarnia J. Siebeneicher, (wyd. bezimienne, I połowa XVII w., Raków, drukarnia Sebastian i Paweł Sternaccy; przedr. homogr. K. Stroczyński, Warszawa 1840; przedr. A. Waga ''Sylwan'', t. 17, 1841 i osob. Warszawa 1842), utwór zawiera najstarszą polską nomenklaturę ptaków wierszem a sposoby łowienia prozą, (drzeworyt reproduk.: J. Rostafiński ''Tygodnik Ilustrowany'' 1913, t. 1, s. 128-129), unikat pierwodr. Biblioteka Kórnicka, sygn.: Cim. Qu. 2417
+=== Materiały ===
+== Bibliografia ==
+*''Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut'', t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 100-101
 [[Kategoria:Polscy ornitolodzy|Cygański, Mateusz]]