Pierwsza dama

Pierwsza dama – honorowy tytuł przysługujący kobiecie najbliżej związanej oficjalnie z mężczyzną będącym głową państwa (np. prezydentem), czasami rozszerzany także na osobę towarzyszącą innemu znaczącemu przywódcy, np. będącemu głową prowincji, stanu itp. Funkcja pierwszej damy jest w różny sposób sformalizowana, a jej obowiązki są głównie reprezentacyjne – np. poprzez obejmowanie honorowych patronatów wyraża w imieniu głowy państwa akceptację i moralne wsparcie różnym uroczystościom czy inicjatywom. W przypadku przyjmowania oficjalnych gości, pojęcie pierwszej damy jest rozumiane jako pani domu, która razem z głową państwa występuje jako para gospodarzy, natomiast w czasie składania wizyt głowa państwa wraz z pierwszą damą są parą głównych gości.

Zazwyczaj pierwszą damą jest żona głowy państwa. W przypadku gdy mężczyzna jest wdowcem lub kawalerem, funkcję pierwszej damy przejmuje inna bliska osoba, np. córka, bratowa itp. Natomiast gdy głową państwa jest kobieta, odpowiednikiem pierwszej damy zostaje pierwszy dżentelmen.

Pojęcie pierwszej damy/pierwszego dżentelmena dotyczy osoby towarzyszącej głowie państwa będącej urzędnikiem. Nie dotyczy natomiast głów koronowanych. Wtedy jest mowa np. o królowej, księciu małżonku itp.

Polska

W chwili obecnej tytuł pierwszej damy Polski przysługuje Annie Komorowskiej, jej poprzedniczka Maria Kaczyńska wraz z mężem zginęła w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem.

W Polsce funkcja pierwszej damy nie wiąże się z żadnymi funkcjami państwowymi, tylko reprezentacyjnymi. Małżonka prezydenta nie ma prawnego obowiązku pokazywać się publicznie, ale w związku z prestiżem męża zazwyczaj to czyni.

Samo pojęcie „pierwsza dama” funkcjonuje w polszczyźnie od niedawna. Dopiero w III Rzeczypospolitej zaczęto tak określać żonę prezydenta. W II Rzeczypospolitej określenie nie funkcjonowało, a w Polsce Ludowej głowa państwa była organem kolektywnym (Rada Państwa).

Niemcy

Od marca 2012 nietypowa sytuacja ma miejsce w Niemczech, gdzie prezydent federalny Joachim Gauck jest żonaty, lecz w separacji z żoną, a rolę pierwszej damy pełni konkubina prezydenta, Daniela Schadt.

Zobacz też

• pierwsze damy Polski