Spiralium
Spiralium – szkielet lofoforu ramienionogów w postaci taśmowatej listewki zwiniętej w formie spirali lub stożka; jedna z form brachidium[1].
Opis[edytuj | edytuj kod]
U niektórych ramienionogów lofofor – główny organ służący do oddychania i odżywiania się – posiada szkielet wewnętrzny, który może podtrzymywać tylko proksymalną część lofoforu (krura) lub zarówno proksymalną jak i dystalną (brachidium). Jedną z dwóch form brachidium są spiralia – każde z dwóch ramion lofoforu jest podparte listewką skręconą w formie stożka (spirali w rzucie na płaszczyznę). Każdy z dwóch stożków nosi nazwę spiralium czyli pojedyncze brachidium składa się z pary spiraliów[1].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Ułożenie i budowa spiraliów jest diagnostyczne dla rzędów ramienionogów:
- u przedstawicieli rzędu Atrypida końce spiralium (szczyty stożków) są zwrócone w stronę skorupki grzbietowej lub w stronę środka muszli (ułożenie dorsalne lub medialne)[2];
- u przedstawicieli rzędu Athyridida końce spiralium są zwrócone na zewnątrz lub w stronę skorupki brzusznej (ułożenie lateralne lub wentralne); jugum obecne[3]; u niektórych (rzadkich) atyridów spiralium jest podwójne (diplospiralium)[4];
- u przedstawicieli rzędów Spiriferida i Spiriferinida końce spiralium są zwrócone na zewnątrz (ułożenie lateralne); jugum obecne u spiriferinidów, brak u spiriferidów[5][6].
W dawniejszej systematyce wszystkie ramienionogi posiadające spiralium zaliczano do rzędu Spiriferida [s.l.][7].
Pierwsze ramienionogi posiadające spiralium pojawiły się w ordowiku, a ostatnie wymarły w jurze. Spiralium nie występuje u żadnych współczesnych ramienionogów[8].
-
Atrypa sp., przedstawiciel atrypidów. Częściowo złuszczona muszla (po prawej stronie) pozwala dojrzeć dorsalnie skierowane spiralium -
Atrypa sp., rysunek rekonstrukcyjny: para spiraliów ułożonych dorsalnie -
Spirifer striatus, przedstawiciel spiriferidów. Muszla w widoku grzbietowym i rysunek rekonstrukcyjny lateralnie ułożonych spiraliów -
Spirifer striatus, rysunki spiraliów
Metody badań[edytuj | edytuj kod]
Wewnętrzne struktury muszli ramienionogów, w tym spiralium, najczęściej bada się przy pomocy metody szlifów seryjnych, natomiast w wyjątkowych przypadkach spiralium można wypreparować[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Alwyn Williams, C. Howard C. Brunton, Morphological and anatomical terms applied to brachiopods, [w:] Roger R. Kaesler (red.), Treatise on Invertebrate Paleontology. Part H: Brachiopoda, Revised. Volume 1, Geol. Soc. America & Univ. Kansas, 1997, s. 423–440.
- ↑ Paul Copper, Atrypida, [w:] Roger L. Kaesler (red.), Treatise on Invertebrate Paleontology. Part H, Brachiopoda, Revised, Volume 4: Rhynchonelliformea (part), Boulder, Colorado–Lawrence, Kansas: The Geological Society of America, Inc. and The University of Kansas, 2002, s. 1377–1474.
- ↑ Fernando Alvarez, Rong Jia-yu, Athyridida, [w:] Roger R. Kaesler (red.), Treatise on Invertebrate Paleontology. Part H, Brachiopoda, Revised, Volume 4: Rhynchonelliformea (part), Boulder, Colorado–Lawrence, Kansas: The Geological Society of America, Inc. and The University of Kansas, 2002, s. 1475–1614.
- ↑ Andrzej Baliński, Devonian athyridoid brachiopods with double spiralia, „Acta Palaeontologica Polonica”, 40 (2), 1995, s. 129–148 [dostęp 2024-02-06].
- ↑ J.L. Carter, J.G. Johnson, Spiriferinida, [w:] Roger L. Kaesler (red.), Treatise on Invertebrate Paleontology, Part H, Brachiopoda, Revised. Volume 5: Rhynchonelliformea (part), Boulder, Colorado–Lawrence, Kansas: Geological Society of America and University of Kansas Press, 2006, s. 1877–1937.
- ↑ Zhiwei Yuan i inni, Brachial supporting structure of Spiriferida (Brachiopoda), „Journal of Paleontology”, 95 (3), 2021, s. 553–567, DOI: 10.1017/jpa.2020.106, ISSN 0022-3360 [dostęp 2024-02-06].
- ↑ Franciszek Bieda, Paleozoologia. Tom I: Część ogólna, Zwierzęta bezkręgowe, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1966.
- ↑ Attila Vörös, Ádám T. Kocsis, József Pálfy, Demise of the last two spire-bearing brachiopod orders (Spiriferinida and Athyridida) at the Toarcian (Early Jurassic) extinction event, „Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology”, 457, 2016, s. 233–241, DOI: 10.1016/j.palaeo.2016.06.022, ISSN 0031-0182 [dostęp 2024-02-06].
- ↑ Adam T. Halamski i inni, Aparaty brachialne ramienionogów — kolekcja G. Dubara (1896–1977), „Przegląd Geologiczny”, 55 (12/2), 2007, s. 1117–1118, ISSN 0033-2151 [dostęp 2024-02-06] (ang.).