Spiriferinida
Spiriferinida – wymarły rząd ramienionogów żyjących od dewonu do jury.
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Spiriferinida należą do podtypu Rhynchonelliformea, odpowiadającego w przybliżeniu dawniej wyróżnianej gromadzie ramienionogów zawiasowych (Articulata), którego przedstawiciele odznaczają się wapienną muszlą i obecnością zawiasów. W obrębie tego podtypu należą do do gromady Rhynchonellata, wyróżnianej na podstawie mikrostruktury muszli[1].
Spiriferinidy charakteryzują się szkieletem lofoforu (brachidium) w formie spiralium ułożonego bocznie (lateralnie) lub tylno-bocznie (postero-lateralnie), obecnością jugum i perforowaną (ang. punctate) muszlą[2]. Dwie ostatnie cechy pozwalają na odróżnienie spiriferinidów od spiriferidów (s.s.); dawniejsi systematycy nie odróżniali tych dwóch rzędów[3].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Jednym z najbardziej znanych przedstawicieli spiriferinidów jest rodzaj Cyrtina o szerokim rozmieszczeniu paleogeograficznym i długim zasięgu stratygraficznym. Cyrtiny znane są od wczesnego dewonu po karbon z wielu miejsc na całym świecie[2][4][5][6]. Ostatni przedstawiciele tego rzędu wymarli w toarku[7].
W Polsce cyrtiny występują na przykład w środkowodewońskiej formacji skalskiej[8]. Przedstawiciele spiriferinidów występują również w triasie Śląska[9] oraz Tatr[10].
-
Cyrtina multiplicata (żywet Hiszpanii), widok muszli od strony skorupki grzbietowej -
Widok ukośny, pokazujący skorupkę grzbietową i areę brzuszną z deltyrium -
Widok z boku, skorupka brzuszna w górnej części figury, grzbietowa w dolnej -
Syringothyris texta (karbon Ohio) -
Liospiriferina rostrata (lias Hiszpanii)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Alwyn Williams i inni, A supra-ordinal classification of the Brachiopoda, „Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B. Biological Sciences”, 351 (1344), 1996, s. 1171–1193, DOI: 10.1098/rstb.1996.0101, ISSN 0962-8436 [dostęp 2024-02-06] (ang.).
- ↑ a b J.L. Carter, J.G. Johnson, Spiriferinida, [w:] Roger L. Kaesler (red.), Treatise on Invertebrate Paleontology, Part H, Brachiopoda, Revised. Volume 5: Rhynchonelliformea (part), Boulder, Colorado–Lawrence, Kansas: Geological Society of America and University of Kansas Press, 2006, s. 1877–1937.
- ↑ Franciszek Bieda, Paleozoologia. Tom I: Część ogólna, Zwierzęta bezkręgowe, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1966.
- ↑ G.M. Ehlers, Jean D. (Jean Davies) Wright, New Species of the Brachiopod Cyrtina from the Middle Devonian Hamilton Strata of Southwestern Ontario, 1975 [dostęp 2024-02-06] (ang.).
- ↑ Michal Mergl, The Earliest Cyrtina (Brachiopoda, Cyrtinidina) in the Devonian of the Barrandian (Czech Republic), „Folia Musei rerum naturalium Bohemiae occidentalis. Geologica et Paleobiologica”, 56 (1-2), 2022, s. 1–10, DOI: 10.2478/fbgp-2022-0001, ISSN 1805-286X [dostęp 2024-02-06] (ang.).
- ↑ Adam T. Halamski, Andrzej Baliński, Middle Devonian brachiopods from the southern Maїder (eastern Anti-Atlas, Morocco), „Annales Societatis Geologorum Poloniae”, 83 (4), 2013, s. 243–307 [dostęp 2024-02-06].
- ↑ Attila Vörös, Ádám T. Kocsis, József Pálfy, Demise of the last two spire-bearing brachiopod orders (Spiriferinida and Athyridida) at the Toarcian (Early Jurassic) extinction event, „Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology”, 457, 2016, s. 233–241, DOI: 10.1016/j.palaeo.2016.06.022, ISSN 0031-0182 [dostęp 2024-02-06].
- ↑ Andrzej Baliński, Adam T. Halamski, Pre-Taghanic (Lower to lower Middle Givetian) brachiopods from Miłoszów in the Holy Cross Mountains (Poland), „Annales Societatis Geologorum Poloniae”, 93 (1), 2023, s. 3–102 [dostęp 2024-02-06].
- ↑ Krzysztofa Usnarska-Talerzak, Ramienionogi warstw terebratulowych (środkowy trias) zachodniej części Górnego Śląska, „Geological Quarterly”, 34 (4), 1990, s. 677–696, ISSN 1641-7291 [dostęp 2024-02-06] (ang.).
- ↑ Zbigniew Kotański, Górna i środkowa płaszczowina reglowa w Tatrach, „Przegląd Geologiczny”, 22 (1), 1974, s. 13, ISSN 0033-2151 [dostęp 2024-02-06] (pol.).