Sprzedaż lawinowa
Sprzedaż lawinowa (również system promocyjny typu „piramida”[1]) – polega na „proponowaniu nabywania towarów lub usług poprzez składanie nabywcom tych towarów lub usług obietnicy uzyskania korzyści materialnych w zamian za nakłonienie innych osób do dokonania takich samych transakcji, które to osoby uzyskałyby podobne korzyści materialne wskutek nakłonienia kolejnych osób do udziału w systemie”[2].
Kwalifikacja prawna[edytuj | edytuj kod]
Zakładanie, prowadzenie lub propagowanie systemów promocyjnych typu „piramida”, w ramach których konsument wykonuje świadczenie w zamian za możliwość otrzymania wynagrodzenia, które jest uzależnione przede wszystkim od wprowadzenia innych konsumentów do systemu, a nie od sprzedaży lub konsumpcji produktów stanowi praktykę handlową wprowadzającą w błąd[3].
Zawieranie umów lawinowych zostało zdefiniowane po raz pierwszy w prawie polskim jako zachowanie przestępne w art. 8 ust. 3 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z 1926 r. (Dz.U. z 1930 r. nr 56, poz. 467)[4].
Definicję sprzedaży lawinowej do polskiego systemu prawnego wprowadziła Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Ustawa penalizuje tę formę sprzedaży. W myśl tego aktu, organizowanie bądź kierowanie systemem sprzedaży lawinowej w Polsce jest czynem nieuczciwej konkurencji, zagrożonym karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat[2].
Sprzedaż lawinowa a marketing wielopoziomowy[edytuj | edytuj kod]
Równocześnie ten akt prawny dokonał rozróżnienia pomiędzy nieuczciwą sprzedażą lawinową a legalnie działającymi w systemami marketingu wielopoziomowego[5] Ustawa precyzuje, że organizowanie takiego systemu sprzedaży nie stanowi czynu nieuczciwej konkurencji jeśli spełnione zostaną dwa warunki[2][6]:
- korzyści materialne uzyskiwane z tytułu uczestnictwa w takim systemie pochodzą ze środków pochodzących z zakupu lub ze sprzedaży dóbr (i usług) po cenie, której wysokość nie przekracza rażąco faktycznej rynkowej wartości tych dóbr czy usług,
- uczestnikowi rezygnującemu z udziału w tym systemie sprzedaży przysługuje prawo do odprzedania organizatorowi wszystkich nabytych od niego zdatnych się do sprzedaży towarów, materiałów informacyjnych i instruktażowych, zestawów prezentacyjnych lub próbek towarów nabytych w okresie 6 miesięcy przed datą zgłoszenia organizatorowi rezygnacji – za co najmniej 90% ceny zakupu.
W literaturze przedmiotu można napotkać na błędne utożsamianie zabronionej sprzedaży lawinowej z legalnie działającymi systemami marketingu wielopoziomowego[5].
| sprzedaż lawionowa (piramida) |
marketing wielopoziomowy | |
|---|---|---|
| Przychód | Nie jest sprzedawany żaden produkt, lub sprzedawany produkt jest niskiej jakości, na który brak naturalnego popytu (szczególnie w piramidach handlowych), a łączny przychód pochodzi z wpłat nowych uczestników włączanych do struktury | Pochodzi w większości ze sprzedaży produktów o wysokiej jakości, na które występuje naturalny popyt |
| Konstrukcja systemu | Zyski uczestników znajdujących się na szczycie piramidy (zazwyczaj organizatorów) są finansowane z opłat wstępnych dużej liczby uczestników systemu na dole piramidy | Uczestnik sieci, niezależnie od miejsca w strukturze, może otrzymywać wynagrodzenie które jest uzależnione wyłącznie od wkładu pracy i zdolności osobistej oraz tych członków sieci, a ich obrót jest także uzależniony od ich sprzedaży towarów o wysokiej jakości |
| Siedziba firmy | Organizatorzy zwykle nie podają adresów i danych teleadresowych swoich przedsiębiorstw. Siedziby są lokalizowane w lokalach albo dane o nich są fikcyjne. Podawane numery telefonów należą zwykle do sieci komórkowych | Przedstawiciele sieci mają obowiązek podawać klientom pełną nazwę przedsiębiorstwa i dane teleadresowe organizatora |
| Zapasy | Brak gwarancji zwrotnej odsprzedaży zapasów przez sprzedawców i brak możliwości odstąpienia od zawartej umowy sprzedaży | Gwarancja zwrotnej odsprzedaży zapasów przez sprzedawców za co najmniej 90% ceny zakupu i możliwość odstąpienia od zawartej umowy sprzedaży |
| Sieć sprzedaży | System wymusza od uczestników prowadzenie rekrutacji kolejnych osób, pod rygorem utraty wniesionego wkładu finansowego | Sprzedawca nie ma obowiązku budowania i zarządzania swojej sieci sprzedawców |
| Dochody | Organizator obiecuje bardzo wysokie dochody przy minimalnym wkładzie pracy | Organizator nie obiecuje wysokich dochodów bez wkładu pracy |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Krystyna Nizioł, System promocyjny typu „piramida” w świetle analizy orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz sądów krajowych (implikacje dla prawa ochrony konsumentów w Polsce), „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego”, 2020 (2), 2020, s. 19–25, DOI: 10.33226/0137-5490.2020.2.3 [dostęp 2023-01-02].
- ↑ a b c Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. z 2022 r. poz. 1233).
- ↑ Dyrektywa 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotycząca nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniająca dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady („Dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych”) (CELEX: 02005L0029-20220528).
- ↑ Magdalena Błaszczyk, Nowe przepisy karne ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Cz. I. [online], Monitor Prawniczy 23/2003.
- ↑ a b c Barbara A. Sypniewska. Marketing Wielopoziomowy – szansa, czy zagrożenie?. „Zeszyty Naukowe PWSZ w Płocku. Nauki Ekonomiczne”. XVII, s. 54–73, 2013. PWSZ w Płocku. ISSN 1644-888X. (pol.).
- ↑ Marcin Pachucki: Piramidy i inne oszustwa na rynku finansowym. Poradnik klienta usług finansowych. Warszawa: Komisja Nadzoru Finansowego, 2016, s. 10. ISBN 978-83-63380-35-9.