Szaberplac
Szaberplac (z niem. Schaperplatz) – nieoficjalna nazwa targowiska istniejącego we Wrocławiu przy placu Grunwaldzkim po II wojnie światowej[1], zlikwidowanego decyzją rady miejskiej w czerwcu 1946[2]. Szaberplacem w mowie potocznej mieszkańców Śląska nazywano również inne targowiska[3], w tym bazar w Katowicach[4][5].
Plac targowy[edytuj | edytuj kod]
Był największym targowiskiem na Śląsku, powstałym pierwotnie przy placu Nankiera, a następnie przeniesionym na plac Grunwaldzki[6], w miejsce dawnego lotniska powstałego podczas oblężenia Wrocławia[7]. Na szaberplacu handlowano wszystkim, a zwłaszcza mieniem poniemieckim uzyskanym w nielegalny sposób. Były tam maszyny, meble, zastawy stołowe, rowery, zwierzęta, produkty spożywcze[8]. Plac podzielony był samoistnie na sektory. W okolicy obecnego Instytutu Matematycznego handlowano motocyklami i rowerami, w okolicy obecnej ulicy Norwida można było kupić meble, zwierzętami zaś handlowano w północnej części placu, blisko mostu Szczytnickiego. Jednak szaberplac to nie tylko targowisko – działały tu garkuchnie różnych narodów[9]. Tak o szaberplacu mówił matematyk Wacław Sierpiński:
Mówią wolapikiem, szachrują, oglądają, oddają, wracają, pakują i popychają się, największa kupa dziadów na największej kupie cegieł i rumowiska w Europie[10].
Handlowano bez wyrzutów sumienia; tłumaczono się najczęściej tym, że z powodu Niemców doznano największych strat materialnych[11], choć głównym powodem był brak towarów na rynku. Handlowali tu również Niemcy, wyprzedający część swojego dobytku przed wysiedleniem[12]. Innym rodzajem szabru był handel prowadzony przez ekipy pracownicze ze zrujnowanych zakładów, przede wszystkim Dolnego Śląska, którzy szukali części do swoich maszyn i innych przedmiotów niezbędnych do rozpoczęcia produkcji[12]. Stosunek władz do targowiska był ambiwalentny – z jednej strony uprawiano tam nielegalny proceder, z drugiej zaś władze popierały proces niszczenia niemieckiej kultury. Mimo to władze przeprowadzały obławy, połączone z konfiskowaniem zakwestionowanych towarów. Ponadto na placu dochodziło do awantur, zdarzały się strzelaniny[9].
Formalnie plac targowy zlikwidowano w czerwcu 1946, a handel przeniesiono na plac Strzelecki[a][9].
Szaberplac w kulturze[edytuj | edytuj kod]
W 2017 w Teatrze Współczesnym we Wrocławiu odbyła się premiera sztuki Szymona Bogacza Szaberplac moja miłość, będącej opowieścią o powojennym Wrocławiu i targowisku. Spektakl wyreżyserowała Tanja Miletić Oručević[13].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Encyklopedia Wrocławia 2000 ↓, Szaberplace, s. 801.
- ↑ Okólska 2005 ↓, s. 32.
- ↑ Wrocław szaberplac przy dawnym Młynie dzięki pięknej pogodzie pęka w szwach. W: Antyki. biuroprasowe.pl [on-line]. [dostęp 2017-11-26].
- ↑ Przy słynnym Szaberplacu otwarto nową halę targową – Nasze Miasto, 2010.
- ↑ Szaberplac w Katowicach: Słynny bazar na Załężu przegrywa z galeriami – Dziennik Zachodni, 2015.
- ↑ Wrocław we wspomnieniach. W: Spacerem po Wrocławiu [on-line]. 2016-04-29. [dostęp 2017-11-26].
- ↑ Spotkanie narodów na Szaberplacu. W: Newsweek [on-line]. 2003-12-14. [dostęp 2017-11-26].
- ↑ Kamil Karpiński: Wrocław po wojnie cz.2 – Kto kupował na Szaberplacu?. W: Miejsca we Wrocławiu [on-line]. 2017-02-28. [dostęp 2017-11-26].
- ↑ a b c Ambroży Grzenia: Moje wspomnienia o wrocławskich targowiskach. W: Wratislaviae Amici [on-line]. [dostęp 2017-11-30].
- ↑ Nowi mieszkańcy starego miasta. W: Pionierzy.teo-wroclaw.pl [on-line]. [dostęp 2017-11-30].
- ↑ Kulak 1997 ↓, s. 279.
- ↑ a b Kulak 1997 ↓, s. 280.
- ↑ Wrocław. „Szaberplac, moja miłość” we Wrocławskim Teatrze Współczesnym. W: e-teatr [on-line]. [dostęp 2017-11-26].
- ↑ Antkowiak 1970 ↓, pl. Marksa, s. 146–147.
- ↑ Uchwała nr XXII/124/91 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 8 maja 1991 roku w sprawie ustalenia nazw ulic i placów na terenie m. Wrocławia (pol.). W: Biuletyn z 1991 r. Nr 3 (akty prawne) [on-line]. Rada Miejska Wrocławia, 2013-06-07. [dostęp 2019-09-23]. (weszła w życie 1 stycznia 1992).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zygmunt Antkowiak: Ulice i place Wrocławia. Wrocław: Ossolineum, 1970.
- Halina Okólska: Władze miejskie Wrocławia w latach 1945–1948. Wrocław: Rada Miejska Wrocławia, 2005. ISBN 83-919528-4-3.
- Teresa Kulak: Wrocław Przewodnik historyczny. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1997.
- Encyklopedia Wrocławia. Wyd. I. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2000. ISBN 83-7023-749-5.