Teodor Finster
| Data i miejsce urodzenia |
5 listopada 1872 |
|---|---|
| Zawód, zajęcie |
fabrykant |
| Krewni i powinowaci | |
| Odznaczenia | |
| |
Teodor Finster (ur. 5 listopada[1] 1872 w Łodzi[1][2]) – łódzki fabrykant, właściciel jednej z największych fabryk pluszu w Królestwie Polskim.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Finsterowie prawdopodobnie przybyli do Łodzi z Bułgarii[3] pod koniec XIX w. Brat Teodora – Reinhold – dołączył do prowadzonej od 1881 przez Juliusza Fiala i Wilhelma Luckera „Łódzkiej Manufaktury Pluszowej”. Po jego śmierci w 1901, Teodor wykupił udziały wspólników i objął kierownictwo nad firmą[4].
Pod jego kierownictwem, firma, do 1904 produkowała imitacje futer, tkanin pluszowych, meblowych, dekoracyjnych, żakardowych i gobelinowych[3], stając się jedną największych tego typu fabryk w Królestwie Polskim[4] i pierwszą produkującą plusz w sposób mechaniczny[5]. Kompleks fabryczny pod jego zarządem obejmował przędzalnię, tkalnię, wykończalnię, farbiarnię, wytłaczalnię i drukarnię. Finster zwiększył zatrudnienie fabryki jeszcze przed I wojną światową, zatrudniając łącznie około 450 robotników[5]. Po kryzysie, związanym z wybuchem I wojny światowej, zatrudnienie spadło do 300 pracowników[5]. W latach 1928–1930 Finster zakupił krosna dywanowe i założył firmę „Dywan Wschodni”, zatrudniającą 400 robotników[3].
W czasie II wojny światowej w Łódzkiej Manufakturze Pluszu i Dywanów Teodora Finstera produkowano głównie koce i sukno mundurowe dla potrzeb armii niemieckiej, a także tkaniny obiciowe, dywany i chodniki dywanowe na papierowych spodach. Załoga liczyła około 900 osób – głównie Niemców[4]. W 1942 w celu uchronienia majątku przed zajęciem przez Niemców, Finster podpisał volkslistę. W styczniu 1945, w związku z wycofywaniem się Niemców z Łodzi, wyemigrował do Czechosłowacji, gdzie zakupił cegielnię w miejscowości Chodová Planá. W 1948 ubiegał się o wydanie tymczasowego, polskiego dowodu osobistego w celu wstrzymania konfiskaty majątku przez władze czechosłowackie[6].
Po wyjeździe Finstera z Łodzi w 1945, jego fabrykę przejęli polscy robotnicy, tworząc Radę Zakładową i Komitet Zabezpieczenia Fabryki i podejmując się produkcji koców i sukna[3]. W 1946 jego przedsiębiorstwo w Łodzi, formalnie przeszło na własność Skarbu Państwa[7]. Po wojnie funkcjonowało jako Zakłady Przemysłu Jedwabniczo-Galanteryjnego nr 1, następnie Fabryka Pluszu i Dywanów im. Tadka Ajzena, ostatecznie zmieniając nazwę na Fabryka Dywanów Dywilan[3].
Losy Finstera po 1948 roku pozostają nieznane.
Pozostała działalność[edytuj | edytuj kod]
Uczestniczył w pracach Towarzystwa Popierania Szkół Średnich „Uczelnia”, dzięki któremu powstało w Łodzi pierwsze polskie gimnazjum[8]. Był zawodnikiem wielu zawodów kolarskich, także międzynarodowych[9][10][11], a także prezesem Warszawskiego Towarzystwa Cyklistów w Łodzi (późn. Łódzkie Towarzystwo Kolarskie)[12][13], członkiem rady Handlowo-Przemysłowego Towarzystwa Wzajemnego Kredytu w Łodzi[13], rady nadzorczej Banku Udziałowego w Łodzi[14], Stowarzyszenia Fabrykantów i Kupców miasta Łodzi, Krajowego Związku Przemysłu Włókienniczego i Handlowo-Przemysłowego Towarzystwa Wzajemnego Kredytu[15].
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Jego żoną była Paulina Maria z domu Kraus (ur. 1874). Mieszkali w Łodzi przy ul. Juliusza 28 (późn. ul. Dowborczyków 28)[1] oraz przy ul. Nawrot 28[15]. Finster był ewangelikiem[a].
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Złoty Medal na targach w Smyrnie (1928)[16],
- Złoty Krzyż Zasługi (1938)[17][18].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Błędnie Wiesław Puś podaje, że Finster był żydem[8], przeczy temu deklarowane wyznanie[1] oraz fakt podpisania volkslisty.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d [Spis ludności Łodzi] Finkeltal – Fischhaut. sygn. 39/221/0/4.12/24572, Archiwum Państwowe w Łodzi, 1916–1921.
- ↑ Hans-Jürgen Bömelburg, Personenregister, Brill Schöningh, 13 września 2022, ISBN 978-3-657-79380-8 [dostęp 2023-10-12] (niem.).
- ↑ a b c d e Andrzej Makowiecki, „Dywilan”: carpet factory, „Odgłosy” (31), bc.wbp.lodz.pl, 26 marca 1988 [dostęp 2023-10-12].
- ↑ a b c Historia [online], 30 maja 2018 [dostęp 2018-05-30] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-30].
- ↑ a b c ćwierć wiekowy jubileusz pracy znanego przemysłowca, „Łódź w Ilustracji” (28), bc.wbp.lodz.pl, 11 lipca 1926 [dostęp 2023-10-12].
- ↑ Szczyt bezczelności, „Dziennik Łódzki” (311), bc.wbp.lodz.pl, 11 listopada 1948 [dostęp 2023-10-12].
- ↑ Dziennik Urzędowy Zarządu Miejskiego w Łodzi, t. 9, bc.wbp.lodz.pl, 25 listopada 1946, s. 4 [dostęp 2023-10-12].
- ↑ a b Wiesław Puś, Żydzi w Łodzi w latach zaborów: 1793-1914, Łódź: Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, 2003, ISBN 978-83-7171-411-5 [dostęp 2023-10-12].
- ↑ Na Dynandsach, „Kurier Warszawski” (256), wrzesień 1895.
- ↑ Pierwszy jeździec w Królestwie, „Cyklista” (1), wrzesień 1895.
- ↑ Kronika sportowa, „Kurier Codzienny” (221), 1895.
- ↑ Dzisiejszy jubilat. Łódzkie Towarzystwo Kolarskie, „Głos Polski” (135), bc.wbp.lodz.pl, 18 maja 1929 [dostęp 2023-10-12].
- ↑ a b Informator m. Łodzi z kalendarzem na rok 1919, bc.wbp.lodz.pl, Łódź 1919, s. 236, 246 [dostęp 2023-10-12].
- ↑ Banki Łódzkie, [w:] Kalendarz Informator na Województwo Łódzkie na rok 1923., bc.wbp.lodz.pl, 1923, s. 131 [dostęp 2023-10-12].
- ↑ a b Informator m. Łodzi z kalendarzem na rok 1920, Łódź, s. 436, 443, 473, 490.
- ↑ Odznaczenie firm łódzkich na Targach Smyrneńskich, „Hasło Łódzkie” (41), bc.wbp.lodz.pl, 10 lutego 1928 [dostęp 2023-10-12].
- ↑ Zdarzenia i wypadki, „Echo” (323), bc.wbp.lodz.pl, 19 listopada 1938 [dostęp 2023-10-11].
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, 10 listopada 1938.