Topola eufracka
Topole eufrackie na obrzeżach pustyni Gobi | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
topola eufracka | ||
Nazwa systematyczna | |||
Populus euphratica Oliv. Voy. Emp. Othoman 3: 449 1807[3] | |||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
Topola eufracka (Populus euphratica Oliv.) – gatunek topoli z rodziny wierzbowatych (Salicaceae). Rodzimy obszar jego występowania obejmuje Afrykę Północną (Libia, Algieria, Egipt), Azję Zachodnią, Kaukaz i Azję Środkową po Chiny (Afganistan, Pakistan, Iran, Irak, Izrael, Jordania Syria, Turcja, Armenia, Kazachstan, Tadżykistan, Turkiestan, Uzbekistan; w Chinach prowincje: Gansu, Nei Monggol, Qinghai, Xinjiang)[5]. Jedyne stanowisko w Europie znajduje się w pobliżu Alicante w Hiszpanii, gdzie występuje klonalnie rozrośnięty okaz żeński, prawdopodobnie introdukowany tu przez Maurów[6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Średniej wysokości drzewo o gęstej koronie[7]
- Pień
- Osiąga wysokość do 15 m i obwód do 2,5 m. Jest często powyginany i zazwyczaj rozwidlony. Kora na starych drzewach jest gruba, szorstka z nieregularnymi, pionowymi bruzdami. Ma oliwkową barwę[7].
- Liście
- Są silnie zróżnicowane. Młode, występujące na szczycie pędów są podłużne, podobne do liści wierzby białej, starsze, znajdujące się w dolnych częściach pędów mają kształt od romboidalnego do okrągłego. Ogonki liściowe długie[8].
- Kwiaty
- Zebrane w rozdzielnopłciowe kwiatostany zwane kotkami. Kotki męskie mają długość 2,5-5 cm, żeńskie 5-7 cm[7].
- Owoc
- Jajowato-lancetowate torebki o długości 7-12 mm, osadzone na szypułkach o długości 4-5 mm. Nasiona z jedwabistymi włoskami[7].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Rośnie w subtropikalnych lasach liściastych, na wzgórzach, w miejscach o umiarkowanej wilgotności. lasy liściaste i suche lasy umiarkowanej. Wymaga dużo światła dla normalnego rozwoju. Obecnie jest w dużym stopniu wycięta na opał, jednak nadal w wielu miejscach wzdłuż cieków wodnych i ich dopływów tworzy gęste lasy mieszane z dodatkiem wierzb, tamaryszków, morw. Rośnie także na obszarach okresowo zalewanych i nieużytkach[7].
Rośnie na obszarach o wysokości do 4000 m n.p.m., o temperaturach rocznych od -5 do +52 °C i rocznej sumie opadów 75-200 mm. Rośnie na glebach kamienistych i piaszczystych o pH 5-6,5. Toleruje wysoki stopień zasolenia gleby. Unika natomiast gleb o złym napowietrzeniu i małej ilości wody[7].
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]- Na obszarze swojego występowania jest jednym z głównych źródeł grubego drewna[8]. Jest lekkie i średnio twarde, łatwe do obróbki, nadaje się do toczenia. Wykorzystywane jest na opał, do produkcji papieru oraz w stolarstwie i budownictwie. W budownictwie używane jest do szalunków, w stolarstwie wykonuje się z niego sklejki, pudełka do zapałek, podkłady szynowe, protezy kończyn, obcasy do butów, szpulki i in. przedmioty[7].
- Miejscowa ludność wykorzystuje młode pędy i liście jako paszę dla kóz. Przycięte pędy szybko się odnawiają[8].
Udział w kulturze
[edytuj | edytuj kod]Znawcy roślin biblijnych są zgodni, że topola ta jest wymieniona w kilku miejscach w Biblii, jako topola, wierzbo-topola, lub tam, gdzie jest mowa o drżeniu liści. Wynika to ze znaczenia słów hebrajskich, kontekstu wydarzeń oraz faktów, że gatunek ten ma liście zróżnicowane morfologicznie (młodociane są podobne do liści wierzby), długoogonkowe (drżące na wietrze) i jest pospolity w Izraelu[8]. Jest 7 miejsc w Biblii, w których gatunek ten jest wymieniony: Kpł 23,40; 26,36, 2 Sm 5,23-24, 1 14,14-15, Ps 84,6; 137,1-3, Iz 7,2[9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-10] (ang.).
- ↑ The Plant List. Populus euphratica. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2015-01-07]. (ang.).
- ↑ Populus euphratica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-01-03].
- ↑ Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 330. ISBN 978-842466346.
- ↑ a b c d e f g Populus euphratica. Worl Agroforestry Centre. [dostęp 2015-01-03].
- ↑ a b c d Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
- ↑ Flowers in Israel. [dostęp 2015-01-03].
- EoL: 2871975
- EUNIS: 182705
- Flora of China: 200005667
- Flora of North America: 200005667
- GBIF: 3804846
- identyfikator iNaturalist: 82162
- IPNI: 776672-1
- NCBI: 75702
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-5000084
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:776672-1
- identyfikator Tropicos: 28300581
- CoL: 4LVL6