Ustawa o instytucie naukowo-badawczym

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Ustawa o instytucie naukowo-badawczym – państwowa jednostka organizacyjne, którą utworzona dla prowadzenia prac naukowo-badawczych, mających na celu rozwoju nauki.

Ustawa dotyczyła instytutów państwowych działających poza szkołami wyższymi i Polską Akademią Nauk.

Regulacje prawne w zakresie instytutów[edytuj | edytuj kod]

W okresie powojennym podejmowano wiele aktów prawnych zmierzających do powołania instytutów naukowo-badawczych. Instytuty naukowo-badawcze powstawały w ramach uczelni i w Polskiej Akademii Nauk. Ponadto powoływano ośrodki badawczo-rozwojowe, centralne laboratoria, jednostki obsługi nauki i inne jednostki branżowe. Według Rocznika Statystycznego z 1981 r. było łącznie 466 takich jednostek, zatrudniających ogółem 146,2 tys. pracowników[1].

Specyficzny charakter miały instytuty naukowo-badawcze służące przemysłowi i usługom, które podlegały poszczególnym ministerstwom. Na podstawie dekretu z 1948 r. o tworzeniu Głównych Instytutów Naukowo-Badawczych Przemysłu - Minister Przemysłu i Handlu w drodze zarządzenia tworzył lub wydzielał z administracji państwowej Główne Instytuty. Zadaniem ich było prowadzenie prac badawczych w dziedzinie technicznej, organizacyjnej i prawnej, mających na celu rozwój produkcji przemysłowej[2].

Na podstawie ustawy z 1951 r. o tworzeniu instytutów naukowo-badawczych dla potrzeb gospodarki narodowej powołano instytuty z zadaniem prowadzenie prac naukowo-badawczych w dziedzinie technicznej, organizacyjnej i ekonomicznej, mających na celu postęp techniczny i gospodarczy w poszczególnych gałęziach gospodarki narodowej[3].

Właściwa ustawa ukazała się w 1961 r. o instytutach naukowo-badawczych, w której przyjęto zasady funkcjonowania instytutów, jako jednostek prowadzące prace naukowo-badawcze i rozwojowe zgodne z ogólnym kierunkiem i planami rozwoju społeczno-gospodarczymi kraju[4].

W 1965 i 1975 r. ukazały się obwieszczenia w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy[5][6].

Zadania Instytutu[edytuj | edytuj kod]

Do zadań instytutu należało prowadzenie prac naukowo-badawczych, rozwojowych oraz wdrożeń w zakresie ustalonym w statucie instytutu[4].

Ponadto do zadań instytutu należało:

  • prowadzenie prac usługowych o charakterze naukowo-badawczym i rozwojowym,
  • kształcenie i doskonalenie kadr specjalistów,
  • prowadzenie działalności wydawniczej,
  • wykonywanie innych zadań w dziedzinie objętej zakresem działania instytutu.
  • współdziałanie z innymi instytucjami naukowymi i badawczymi w kraju i za granicą.

Utworzenie Instytutu[edytuj | edytuj kod]

Utworzenie instytutu następowało w drodze zarządzenia Prezesa Rady Ministrów na wniosek właściwego ministra[4].

Wniosek o utworzenie instytutu wymagał uzgodnienia z Ministrem Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki, Sekretarzem Naukowym Polskiej Akademii Nauk oraz Ministrem Finansów.

Strukturę organizacyjną instytutu ustala właściwy minister albo z jego upoważnienia dyrektor instytutu. Instytut posiadał osobowość prawną.

Organy instytutu[edytuj | edytuj kod]

Organami instytutu były dyrektor i rada naukowa[4]. Dyrektor instytutu zarządzał całokształtem działalności instytutu i reprezentował instytut na zewnątrz. Właściwy minister powoływał i odwoływał dyrektora instytutu oraz - na wniosek dyrektora - jego zastępców. Na dyrektora instytutu i jego zastępcę do spraw naukowo-badawczych mógł być powołany jedynie profesor zwyczajny, profesor nadzwyczajny, docent.

Rada naukowa instytutu[edytuj | edytuj kod]

Rada naukowa instytutu była organem opiniodawczym i doradczym instytutu w zakresie zagadnień naukowo-badawczych oraz czuwała nad poziomem naukowym działalności instytutu[4].

W szczególności rada naukowa wypowiada się w sprawach:

  • kierunków, programów i planów działalności naukowo-badawczej instytutu,
  • opiniowania ważniejszych prace naukowo-badawczych,
  • oceniania wyników prac naukowo-badawczych i postanowieniach o uznaniu ich za zakończone na zasadach określonych w odrębnych przepisach,
  • rozpatrywania sprawozdanie z działalności naukowo-badawczej instytutu,
  • wykonywanie innych funkcji określonych w statucie.

W skład rady naukowej instytutu wchodzili powoływani i odwoływani przez właściwego ministra:

  • przewodniczący, którym mógł być jedynie profesor zwyczajny, profesor nadzwyczajny, docent instytutu lub spoza instytutu,
  • członkowie, którymi były osoby zajmujące stanowiska profesora lub docenta w instytucie albo poza instytutem, osoby posiadające tytuł naukowy profesora lub stopień naukowy doktora habilitowanego, a także wysoko kwalifikowani specjaliści z dziedziny objętej zakresem działania instytutu.

Skład rady naukowej i liczbę członków rady określał statut instytutu.

Ponadto w posiedzeniach rady naukowej brali udział:

  • dyrektor instytutu z głosem stanowiącym,
  • zastępcy dyrektora instytutu z głosem doradczym.

Na posiedzenia rady naukowej byli zapraszani z głosem doradczym wybitni specjaliści i przedstawiciele jednostek organizacyjnych, działających w dziedzinach objętych lub związanych z zakresem działania instytutu, oraz przedstawiciel odpowiedniego związku zawodowego.

Kolegium instytutu[edytuj | edytuj kod]

Kolegium instytutu było organem opiniodawczym i doradczym dyrektora instytutu, właściwym do spraw związanych z kierowaniem działalnością instytutu oraz jego gospodarką i administracją[4].

Powołanie kolegium, jego skład oraz zakres i tryb działania określ statut instytutu. Zasady finansowania działalności instytutów ustalała Rada Ministrów.

Zatrudnienie w instytucie[edytuj | edytuj kod]

W instytutach zatrudnieni byli[4]:

  • pracownicy naukowo-badawczy,
  • dyplomowani pracownicy dokumentacji naukowej i dokumentaliści służby informacji naukowej, technicznej i ekonomicznej,
  • bibliotekarze dyplomowani,
  • pracownicy służby bibliotecznej,
  • pracownicy inżynieryjni, techniczni i inni równorzędni,
  • pracownicy administracyjni,
  • inni pracownicy.

Występujące stanowiska w instytucie[edytuj | edytuj kod]

Stanowisko profesora[edytuj | edytuj kod]

Na stanowisku profesora nadzwyczajnego lub profesora zwyczajnego mogła być powołana osoba posiadająca tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego lub profesora zwyczajnego.

Stanowisk docenta[edytuj | edytuj kod]

Na stanowisko docenta była powołana osoba, która odpowiadała jednemu z następujących warunków:

  • posiadała stopień naukowy doktora habilitowanego;
  • posiadała stopień naukowy doktora, a ponadto wykazywała się dorobkiem naukowo-badawczym z dziedziny badań objętych zakresem działania instytutu lub z dziedziny pokrewnej, potwierdzającym jej kwalifikacje do samodzielnej pracy naukowo-badawczej;
  • na stanowisko docenta była także powołana osoba nie posiadająca stopnia naukowego doktora i stażu pracy na stanowisku pracownika naukowo-badawczego lub nauczyciela akademickiego, lecz wykazująca się wybitnymi, zastosowanymi w praktyce osiągnięciami w pracy naukowej lub zawodowej, niezbędnymi do pełnienia funkcji docenta.

Stanowisko asystenta[edytuj | edytuj kod]

Na stanowisko asystenta, starszego asystenta lub adiunkta były powołane osoby:

  • które uzyskały stopień naukowy doktora;
  • które ukończyły studia wyższe i wykazały się zdolnościami i przydatnością do prac naukowo-badawczych w instytucie.

Liczba instytutów[edytuj | edytuj kod]

Na podstawie Rocznika Statystycznego z 1981 r. liczba instytutów przedstawiała się następująco[1]:

Rok Liczba instytutów Liczba pracowników
1970 103 56345
1975 114 72780
1979 121 74507
1980 123 73184

Wśród ogółu zatrudnionych pracowników 1980 r. było:

  • 2 134 – profesorów i docentów,
  • 15 253 – adiunktów

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b Rocznik Statystyczny 1981, GUS, Warszawa 1981.
  2. Dekret z dnia 25 października 1948 r. o tworzeniu Głównych Instytutów Naukowo-Badawczych Przemysłu. Dz.U. z 1948 r. nr 50, poz. 388
  3. Ustawa z dnia 8 stycznia 1951 r. o tworzeniu instytutów naukowo-badawczych dla potrzeb gospodarki narodowej. Dz.U. z 1951 r. nr 5, poz. 38
  4. a b c d e f g Ustawa z dnia 17 lutego 1961 r. o instytutach naukowo-badawczych. Dz.U. z 1961 r. nr 12, poz. 60
  5. Przewodniczącego Komitetu Nauki i Techniki z dnia 7 maja 1965 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy z dnia 17 lutego 1961 r. o instytutach naukowo-badawczych. Dz.U. z 1965 r. nr 19, poz. 129
  6. Obwieszczenie Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki z dnia 15 lutego 1975 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy z dnia 17 lutego 1961 r. o instytutach naukowo-badawczych. Dz.U. z 1975 r. nr 7, poz. 41