Tekst źródłowy strony Weimar

{{dopracować|więcej przypisów=2018-10}}
{{Inne znaczenia|miasta w Niemczech|[[Weimar (ujednoznacznienie)|inne znaczenia tego słowa]]}}
{{Miejscowość infobox
 |nazwa                 = Weimar
 |nazwa oryginalna      = 
 |zdjęcie               = Markt Weimar.jpg
 |opis zdjęcia          = Rynek w Weimarze (2006)
 |herb                  = DEU Weimar COA.svg
 |flaga                 = 
 |dopełniacz nazwy      = 
 |państwo               = DE-TH
 |powierzchnia          = 84,26
 |wysokość              = 
 |rok                   = 2020
 |liczba ludności       = 65 098
 |gęstość zaludnienia   = 773
 |numer kierunkowy      = 
 |kod pocztowy          = 99423, 99425, 99427, 99428
 |tablice rejestracyjne = WE
 |współrzędne           = 50°59′N 11°20′E
 |commons               = Category:Weimar
 |www                   = https://www.weimar.de/
 |wikisłownik           = Weimar
}}
'''Weimar''' – [[powiat grodzki|miasto na prawach powiatu]] w [[Niemcy|Niemczech]], w kraju związkowym [[Turyngia]], jedno z europejskich centrów kulturalnych.

== Historia ==
[[Plik:Weimar-1650-Merian.jpg|mały|lewo|Weimar w XVII wieku]]
Najstarsze wzmianki o Weimarze pochodzą z 899 r. W XIV wieku miasto znalazło się w posiadaniu [[Wettynowie|Wettynów]].

Na mocy postanowień {{link-interwiki|Q=Q314076|traktat lipski|tekst=traktatu lipskiego}} w 1485 r. Weimar znalazł się w granicach [[Elektorat Saksonii|Elektoratu Saksonii]] [[Wettynowie|ernestyńskiej linii Wettynów]]. W latach 1572–1809 stolica [[Saksonia-Weimar|Księstwa Saksonii-Weimar]], a następnie do 1918 r. stolica [[Saksonia-Weimar-Eisenach|Księstwa Saksonii-Weimar-Eisenach]]. Od 1871 r. część [[Cesarstwo Niemieckie|zjednoczonych Niemiec]]. W 1899 r. uruchomiono [[Tramwaje w Weimarze|przewozy tramwajowe]], zlikwidowane w 1937 r. W latach 1919–1945 stolica kraju związkowego [[Turyngia]].

Od nazwy miasta pochodzi nazwa okresu w niemieckiej historii, [[Republika Weimarska]] (1919−1933), gdyż konstytucja niemiecka została zredagowana właśnie w Weimarze – ówczesna stolica ([[Berlin]]) była w 1918 r. ogarnięta zamieszkami rewolucyjnymi i uznano, że nie jest bezpiecznym miejscem dla obrad Zgromadzenia Narodowego.

W czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] w pobliżu znajdował się obóz koncentracyjny [[Buchenwald]]. Na początku 1945 r. miasto zostało w znacznym stopniu zniszczone wskutek bombardowań.

W 1945 roku miasto znalazło się w [[Radziecka strefa okupacyjna w Niemczech|radzieckiej strefie okupacyjnej Niemiec]], by w 1949 r. zostać częścią [[Niemiecka Republika Demokratyczna|NRD]]. W Weimarze miała siedzibę radziecka [[8 Gwardyjska Armia]]. Od 1990 r. w granicach Republiki Federalnej Niemiec.

W roku 1991 zapoczątkował tutaj swoją działalność [[Trójkąt Weimarski]].

== Demografia ==
{| class="wikitable"
|+ align=center| Populacja
! Rok
! Ogółem
! Mężczyźni
! Kobiety
|- align=right
| 2000
| 62 425
| 29 992
| 32 433
|- align=right
| 2010
| 65 479
| 31 598
| 33 881
|- align=right
| 2020
| 65 098
| 31 439
| 33 659
|}
Źródło<ref name="stat">{{Cytuj stronę |url = https://statistik.thueringen.de/datenbank/TabAnzeige.asp?tabelle=kr000102 |tytuł = Bevölkerung, darunter Ausländer, nach Geschlecht und Kreisen in Thüringen |opublikowany = statistik.thueringen.de |język = de |data dostępu = 2024-01-27}}</ref>:

== Kultura i nauka ==
Miasto było jednym z centrów niemieckiego oświecenia, mieszkali w nim czołowi przedstawiciele epoki literackiej zwanej klasyką weimarską: [[Johann Wolfgang von Goethe]] i [[Friedrich Schiller]]. W XIX wieku sławni kompozytorzy, tacy jak [[Franz Liszt]], uczynili z Weimaru ośrodek życia muzycznego, a potem malarze i architekci, [[Henry van de Velde]], [[Wassily Kandinsky]], [[Paul Klee]], [[Lyonel Feininger]] i [[Walter Gropius]], przenieśli się tam i założyli ruch artystyczny [[Bauhaus]], najważniejszą szkołę projektowania budynków w międzywojennych Niemczech. Wskutek turbulencji politycznych Bauhaus został w 1925 roku przeniesiony do [[Dessau]]<ref>{{Encyklopedia Britannica |id = topic/Bauhaus |tytuł = Bauhaus |data dostępu = 2022-10-05}}</ref>. W Wiemarze istnieje [[Muzeum Bauhausu w Weimarze|Muzeum Bauhausu]], które w kwietniu 2019 przeniosło się do nowego budynku<ref>{{Cytuj |tytuł = Bauhaus Museum Weimar – Klassik Stiftung Weimar |data dostępu = 2020-01-05 |opublikowany = www.klassik-stiftung.de |url = https://www.klassik-stiftung.de/en/bauhaus-museum-weimar/ |język = en}}</ref>.

[[UNESCO]] wybrało Weimar na kulturalną stolicę Europy na rok 1999.

2 września 2004 w Weimarze miał miejsce tragiczny w skutkach pożar w [[Biblioteka Księżnej Anny Amalii|Bibliotece Księżnej Anny Amalii]] znajdującej się na [[Lista światowego dziedzictwa UNESCO|Liście światowego dziedzictwa UNESCO]]. Biblioteka zawiera liczący ok. miliona pozycji zbiór książek, w tym kolekcję dzieł klasyków (m.in. Goethego), oraz kolekcję muzyczną księżnej i biblię Lutra z 1534 r. Spaleniu uległo 40–50 tys. tomów, straty materialne oszacowano na wiele milionów dolarów, straty dla kultury Niemiec i Europy są niewymierne.

W mieście znajdują się dwie uczelnie: [[Bauhaus-Universität Weimar]] oraz uczelnia muzyczna [[Hochschule für Musik Franz Liszt Weimar]]. Znajduje się tutaj również [[archiwum Goethego i Schillera]] (''Goethe- und Schiller-Archiv'').

W 2024 otwarto Muzeum Pracy Przymusowej w Czasach Narodowego Socjalizmu<ref>{{Cytuj |tytuł = W Weimarze otwarto Muzeum Pracy Przymusowej |data dostępu = 2024-05-11 |opublikowany = dzieje.pl |url = https://dzieje.pl/wiadomosci/w-weimarze-otwarto-muzeum-pracy-przymusowej |język = pl}}</ref>.

== Gospodarka ==
W mieście rozwinął się przemysł maszynowy, elektrotechniczny, metalowy, precyzyjny, poligraficzny, zabawkarski oraz meblarski<ref name="PWN">{{encyklopedia PWN|id = 3994571|tytuł= Weimar|data dostępu=2021-08-28}}</ref>.

== Transport ==
W Weimarze znajduje się [[Weimar (stacja kolejowa)|dworzec kolejowy]] o randze [[Intercity-Express|ICE]], dzięki czemu miasto ma bezpośrednie połączenia kolejowe pociągami dużych prędkości z innymi miastami.

== Polacy w Weimarze ==
[[Plik:Adam Mickiewicz Büste.jpg|mały|upright|Pomnik Adama Mickiewicza]]
W Weimarze studiowali m.in. lekarz i astronom [[Nataniel Mateusz Wolf]], agronom [[Włodzimierz Adolf Wolniewicz]] i reżyser teatralny [[Tadeusz Pawlikowski (reżyser)|Tadeusz Pawlikowski]]. Nauki u wybitnego węgierskiego kompozytora epoki [[romantyzm]]u [[Ferenc Liszt|Ferenca Liszta]] pobierali tu polscy pianiści [[Józef Wieniawski]]<ref>{{Cytuj |url = http://www.wieniawski.pl/zyciorys_jozefa_wieniawskiego.html |tytuł = Józef Wieniawski |opublikowany = www.wieniawski.pl |język = en |data dostępu = 2017-11-27}}</ref>, [[Karol Tausig]] i [[Moriz Rosenthal]].

W 1774 roku w Weimarze urodził się polski filolog klasyczny [[Friedrich Christian Ludwig Tripplin]].

W 1820 r. w Weimarze ogłoszono drukiem niemiecki przekład raportu [[Józef Bem|Józefa Bema]] z 1819 roku o jego doświadczeniach z [[rakieta]]mi bojowymi<ref>{{Cytuj książkę |autor = [[Bolesław Orłowski]] |tytuł = Nie tylko szablą i piórem |strony = 139, 154 |miejsce = Warszawa |wydawca = Wydawnictwa Komunikacji i Łączności |data = 1985 |isbn = 83-206-0509-1}}</ref>.

W 1829 r. w Weimarze doszło do spotkania poetów [[Adam Mickiewicz|Adama Mickiewicza]] i [[Johann Wolfgang von Goethe|Johanna Wolfganga von Goethego]]<ref>{{Cytuj |autor = [[Jerzy Krasuski]]; |tytuł = Polska-Niemcy. Stosunki polityczne od zarania po czasy najnowsze |data = 2009 |isbn = 978-83-04-04985-7 |miejsce = Wrocław |wydawca = Ossolineum |s = 152 |oclc = 750890813}}</ref>. Współcześnie w Parku nad rzeką [[Ilm (dopływ Soławy)|Ilm]] stoi pomnik Adama Mickiewicza.

== Osoby związane z miastem ==
{{kategoria główna|Ludzie związani z Weimarem}}

== Współpraca ==
Miejscowości partnerskie<ref>[http://www.weimar.de Współpraca].</ref>
* {{Flaga|FRA}} [[Francja]]: [[Blois]]
* {{Flaga|DEU}} [[Hesja]]: [[Fulda]]
* {{Flaga|FIN}} [[Finlandia]]: [[Hämeenlinna]]
* {{Flaga|ITA}} [[Włochy]]: [[Siena]]
* {{Flaga|DEU}} [[Nadrenia-Palatynat]]: [[Trewir]]
* {{Flaga|POL}} [[Polska]]: [[Zamość]], [[Kamienica (powiat limanowski)|Kamienica]]

== Galeria ==
<gallery>
Plik:WE-Herz Jesu-Kirche-1-PSchneider-Str01.jpg|Kościół katolicki pw. Najświętszego Serca Jezusa
Plik:150830-1 Rathaus Weimar.JPG|Ratusz
Plik:Weimar Grünes Schloss (HAAB).jpg|Zamek Zielony
Plik:Castle of Weimar (18).jpg|Pałac książąt Saksonii-Weimar i Saksonii-Weimar-Eisenach
Plik:Nietzsche-Archiv in der Villa Silberblick in Weimar.jpg|Archiwum Nietzschego
Plik:Stadtmuseum Weimar im Bertuchhaus.jpg|Muzeum Miejskie
Plik:Neues Museum Weimar2.JPG|Nowe Muzeum
Plik:WE-Nationaltheater.jpg|Teatr Narodowy
Plik:KulturBahnhof Weimar am August-Baudert-Platz.jpg|Dworzec kolejowy
Plik:Ilm-Goethe-Park.JPG|Park nad rzeką [[Ilm (dopływ Soławy)|Ilm]]
</gallery>

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.weimar.de/ oficjalna strona miasta]

{{Turyngia}}
{{Obiekty UNESCO w Niemczech}}
{{Europejskie Stolice Kultury}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Weimar| ]]
[[Kategoria:Miasta w Turyngii]]
[[Kategoria:Obiekty z listy dziedzictwa UNESCO w Niemczech]]