Wiktoryn (Białoruś)

Wiktoryn

Віктарын

Państwo	Białoruś
Obwód	homelski
Rejon	budzki
Sielsowiet	Koszelewo
brak współrzędnych

Wiktoryn (biał. Віктарын; ros. Викторин) – przysiółek na Białorusi, w rejonie budzkim obwodu homelskiego, nad rzeczką Gliną, około 11 km na północ od Budy Koszelewskiej przy drodze prowadzącej do tego miasteczka.

Historia

Dobra te należały do powiatu rzeczyckiego Rzeczypospolitej, do parafii w Luszewie. Wieś wtedy nosiła inną nazwę. W XVIII wieku majątek ten stał się główną siedzibą rodziny Dernałowiczów. Pierwszym dziedzicem wsi był najprawdopodobniej Franciszek Kazimierz Doria-Dernałowicz (zm. w 1742 roku), sędzia grodzki rzeczycki. Jego syn, Leon Józef (zm. w 1793 roku), chorąży rzeczycki, ożenił się z Wiktorią Chlewińską. To on – od imienia swej żony – zmienił nazwę swojej siedziby. Po nim dziedzictwo objął jego syn Wincenty Doria-Dernałowicz (zm. w 1829 roku), szambelan króla Stanisława Augusta, a następnie syn Wincentego Tadeusz Rajmund Doria-Dernałowicz (1794–1862). Ponieważ nie miał on męskiego potomka, dobra odziedziczyła jego córka Ewa, która poślubiła swojego kuzyna Seweryna Doria-Dernałowicza z pobliskiego Rohinia (oboje byli prawnukami Leona Józefa). Po śmierci Ewy ich syn Stanisław (1879–1918) był ostatnim właścicielem Wiktoryna.

Po II rozbiorze Polski w 1793 roku znalazły się na terenie Imperium Rosyjskiego. W latach 80./90. XIX wieku we wsi znajdował się młyn wodny, warsztat foluszniczy i 4 karczmy.

Od 1991 roku – na Białorusi.

Wieś jeszcze na niemieckich mapach z 1943 roku była zaznaczana osobno. Obecnie jest to przysiółek wsi Rudnia Wiktoryńska.

Nieistniejące zabytki

Leon Józef zbudował w majątku klasycystyczny dwór o indywidualnych cechach, charakterystycznych dla północno-wschodnich ziem Rzeczypospolitej. Była to drewniana, parterowa, trzynastoosiowa budowla z pięcioosiową piętrową częścią centralną, przed którą stał sześciokolumnowy portyk w wielkim porządku (dwie centralne kolumny podtrzymywały balkon umieszczony w portyku na I piętrze) zwieńczony trójkątnym szczytem. Cały budynek był zaprojektowany na planie prostokąta z wysokimi, mieszkalnymi suterenami. Przed portykiem usytuowany był obszerny taras, na który prowadziły kilkunastostopniowe zwężające się ku górze schody. W dosyć dużej odległości od dworu, po jego obu stronach znajdowały się dwie oficyny, również w formie architektury dworkowej (dziewięcioosiowe, parterowe, z gankiem nad którym znajdował się trójkątny szczyt wsparty czterema kolumnami). W jednej z nich znajdowała się kuchnia, w drugiej – mieszkanie rządcy.

We dworze znajdowały się bogate zbiory obrazów i archiwum. Wszystkie cenne zabytki zostały uratowane przed rewolucją październikową i wywiezione do innej siedziby Dernałowiczów, w Mińsku Mazowieckim. Zostały tam zniszczone przez Niemców w czasie II wojny światowej.

Dwór stał wśród obszernego angielskiego parku, którego centralną część stanowił paradny dziedziniec z gazonem przed dworem. Dwór został zniszczony po 1917 roku.

Po przeciwnej stronie dworu, przy drodze stał drewniany kościół katolicki o tych samych cechach stylowych co zabudowania dworskie. Prawdopodobnie został również wzniesiony przez Leona Józefa. Była to wysoka wieża z czterokolumnowym portykiem zwieńczonym trójkątem, stanowiącym wejście. Było to również mauzoleum, w którym chowano zmarłych członków rodziny Dernałowiczów. Kościółek ten został zniszczony w latach 1941–1944.

Majątek w Wiktorynie jest opisany w 1. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego.