Wilia (polski zespół folklorystyczny na Litwie)
| Rok założenia |
19 marca 1955 |
|---|---|
| Pochodzenie |
Litwa |
| Gatunek | |
| Strona internetowa | |
Polski Zespół Artystyczny Pieśni i Tańca „Wilia” – pierwszy zespół artystyczny powołany przez Polaków mieszkających po wojnie na terytorium ZSRR, występujący z repertuarem w języku polskim i propagujący elementy polskiego folkloru. Oprócz działalności artystycznej stanowił on swego rodzaju „kuźnię kadr” przyszłych działaczy społecznych, organizacji działających wśród polskiej mniejszości na Litwie.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Po wyparciu w lipcu 1944 roku Niemców z okupowanych terenów Litwy, łącznie z Wileńszczyzną przyłączoną do niej w 1940 roku, Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN) i rząd Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (LSRR) podpisały układ „O ewakuacji obywateli polskich z terytorium LSRR i ludności litewskiej z terytorium Polski”. Korzystając z tego układu do 1947 roku obszar wcielonej do Litwy Wileńszczyzny opuściło 171 168 jej dawnych mieszkańców[1]. W czasie przesiedlenia ludności, do końca 1945 roku, w Wilnie działały jeszcze dwa polskie teatry. Jednak później przez całą dekadę Polacy byli pozbawieni występów artystycznych w ich języku ojczystym. Sytuacja zmieniła się w roku 1955, kiedy obchodzono setną rocznicę śmierci Adama Mickiewicza. Wtedy to Jerzy Orda, jeden z niewielu przedwojennych inteligentów wileńskich, którzy pozostali w tym mieście, zachęcił grupę młodzieży polskiej do zorganizowania okazjonalnego wieczoru artystycznego. Wśród uczestników występujących w tym programie znaleźli się studenci Uniwersytetu Wileńskiego, Wileńskiego Instytutu Pedagogicznego oraz grupa poetów amatorów skupionych w Kółku Literackim przy redakcji „Czerwony Sztandar”[2]. Na program, który odbył się w sobotę 19 marca 1955 roku, złożyły się występy chóru, inscenizacje, recytacje oraz występy solistów. Jednym z nich był Romuald Twardowski. Ze względu na duże zainteresowanie tym występem postanowiono powołać stały zespół artystyczny, który częściej będzie mógł przygotowywać programy artystyczne dla wileńskich Polaków. W ten sposób powstał Polski Zespół Twórczości Amatorskiej. Do listopada 1955 trwało kształtowanie ostatecznego charakteru tej inicjatywy. Dopiero po występie 27 listopada 1955 zespół uzyskał stabilnego sponsora i bazę do ćwiczeń jakim był Republikański Pałac Kultury Związków Zawodowych. Kierownikiem chóru został Wiktor Turowski[3], zaś tancerzami zajęła się, przedwojenna tancerka Teatru Wielkiego w Warszawie, Zofia Gulewicz[4]. Dyrygentem orkiestry został zaś litewski chórmistrz pracujący już z litewskim zespołem „Lietuva” Eduardas Pilypaitis[5]. W tym czasie zespół przyjął nazwę „Wilia” i od tego momentu zaczyna się okres jego właściwej działalności[6].
W pierwszych latach działalności zespół borykał się z licznymi trudnościami natury technicznej i materialnej. Pierwszą bolączką był brak odpowiedniej liczby strojów ludowych. Pomoc ze strony Polski dla wileńskich Polaków była symboliczna, a były to konkretnie cztery stroje krakowskie przekazane przez polski MSZ[7]. Kompletowanie strojów trwało do marca 1958, kiedy to „Wilia” mogła odbyć koncert z udziałem całego zespołu w strojach regionalnych.
Przez kolejne lata „Wilia” profesjonalizuje swoje występy i odbywa koncerty nie tylko na Litwie, ale i w innych ówczesnych republikach radzieckich. Przy okazji takich wyjazdów w 1962 roku nawiązano współpracę z Polskim Teatrem Ludowym we Lwowie, prowadzonym przez Piotra Hausvatera, dzięki czemu zorganizowano szereg wspólnych występów[8]. Dla Polaków na terenie ZSRR występy „Wilii” były ważnym czynnikiem integrującym. Spektakl zespołu był zawsze okazją do „policzenia się” Polaków w danej miejscowości, a to w późniejszych latach, kiedy sytuacja stała się bardziej sprzyjająca, pomagało w podejmowaniu decyzji o włączeniu się do działań na rzecz polskiej mniejszości.
Nieprzerwana działalność zespołu „Wilia” doprowadziła do stworzenia środowiska osób aktywnych, które nie tylko realizowały się artystycznie, ale także zdobywały umiejętności poruszania się w labiryncie radzieckiej administracji, co pozwalało im czynnie włączyć się po 1987 roku w tworzenie najpierw Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego Polaków na Litwie, a następnie Związku Polaków na Litwie. Kiedy prześledzi się biografie osób aktywnie działających na rzecz polskości na Litwie, to okaże się, że znaczna część z tych najaktywniejszych miała w swoim życiu epizod związany z „Wilią”.
Działalność „Wilii” i jej sukcesy, a także powstanie sporej grupy osób przygotowanej profesjonalnie do prowadzenia i organizowania działalności artystycznej zaowocowała powstawaniem innych polskich zespołów. W 1976 roku były członek „Wilii” Władysław Korkuć razem z Heleną Rotkiewicz[9] zorganizowali w wileńskiej, polskiej szkole nr 19 zespół „Wilenka”, który był dziecięcym odpowiednikiem „Wilii”[10]. Do roku 1989 w kolejnych polskich szkołach na Litwie powstawało łącznie 46 następnych dziecięcych zespołów folklorystycznych. Według stanu na rok 1993 na Litwie działało łącznie 61 zespołów, chórów, kapel i jedna orkiestra[11]. Inny członek zespołu „Wilia, Jan Mincewicz, jesienią 1980 roku założył w Niemenczyńskiej Szkole Średniej chór „Jutrzenka”, który 1 maja 1981 roku przekształcił się w Polski Zespół Ludowy Pieśni i Tańca „Wileńszczyzna”. W 1989 roku radziecka wytwórnia płytowa „Miełodija” wydała płytę długogrająca tego zespołu – „Wileńszczyzna” (nr katalogowy C30 28327 005).
„Wilia” działa do dzisiaj i pozostaje najstarszym polskim zespołem na Litwie. Ciągle prowadzony jest nabór nowych artystów.
W 1984 roku zespół został wyróżniony Nagrodą im. Oskara Kolberga[12].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ A. Srebrakowski, Polacy w Litewskiej SRR 1944-1989, Toruń 2001, s. 98.
- ↑ Danuta Piotrowicz, Stanisław Jakutis, Polski Ludowy Zespół Pieśni i Tańca „Wilia”. Program koncertu 25-lecia dnia 6 lutego 1981 roku, Wilnius 1981, s. 3; A. Srebrakowski, Polacy w Litewskiej SRR 1944-1989, Toruń 2001, s. 225–226.
- ↑ Biogram Wiktora Turowskiego na stronie zespołu „Wilia”.
- ↑ Biogram Zofii Gulewicz na stronie zespołu „Wilia”.
- ↑ Biogram Eduardasa Pilypaitisa na stronie Visuotinė lietuvių enciklopedija. po lit.
- ↑ Stanisław Jakutis, Polski Zespół Ludowy Pieśni i Tańca „Wilia w Wilnie, „Literatura Ludowa” 1966, nr 2/3, s. 88.
- ↑ A. Srebrakowski, Polacy na Litwie 40 lat temu. Stan posiadania w oczach polskiego dziennikarza, „Znad Wilii” 1995, nr 21 z 1-15 XI, s. 6. hist.uni.wroc.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-02)]..
- ↑ Krzysztof Woźniakowski, Współczesny polski teatr amatorski w ZSRR. Szkic informacyjny, „Pamiętnik Teatralny” 1981, z. 1, s. 149.
- ↑ Biogram Heleny Marii Rotkiewicz, [w:] M. Jackiewicz, Polacy na Litwie 1918-2000. (Słownik biograficzny), Warszawa 2002, s. 175.
- ↑ Wilenka. Program koncertu X-lecia, Wilnius 1982, s. 2.
- ↑ D. Piotrowicz, Zespoły polskie w Wilnie i na Wileńszczyźnie (z uwzględnieniem nazwy, roku założenia, adresów, kierownictwa), „Znad Wilii” 1993, nr 10, s. 6; A. Srebrakowski, Polacy w Litewskiej SRR 1944-1989, Toruń 2001, s. 230.
- ↑ Polski Zespół Ludowy Pieśni i Tańca „Wilia” z Wilna
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Mieczysław Jackiewicz, Polacy na Litwie 1918-2000. (Słownik biograficzny), Warszawa 2002
- Stanisław Jakutis, Polski Zespół Ludowy Pieśni i Tańca „Wilia w Wilnie, „Literatura Ludowa” 1966, nr 2/3, s. 87–90
- Danuta Piotrowicz, Zespoły polskie w Wilnie i na Wileńszczyźnie (z uwzględnieniem nazwy, roku założenia, adresów, kierownictwa), „Znad Wilii” 1993, nr 10, s. 6
- Danuta Piotrowicz, Stanisław Jakutis, Polski Ludowy Zespół Pieśni i Tańca „Wilia”. Program koncertu 25-lecia dnia 6 lutego 1981 roku, Wilnius 1981
- Aleksander Srebrakowski, Polacy w Litewskiej SRR 1944-1989, Toruń 2001
- Wilenka. Program koncertu X-lecia, Wilnius 1982
- Wileńska encyklopedia 1939-2005, opracował Mieczysław Jackiewicz, Warszawa 2007
- Krzysztof Woźniakowski, Współczesny polski teatr amatorski w ZSRR. Szkic informacyjny, „Pamiętnik Teatralny” 1981, z. 1, s. 139–160.