Tekst źródłowy strony Województwo lubuskie

{{Województwo infobox
 |nazwa                         = Województwo lubuskie
 |dopełniacz nazwy              = województwa lubuskiego
 |jednostka                     = [[Podział administracyjny Polski|województwo]]
 |herb                          = POL województwo lubuskie COA.svg
 |flaga                         = POL województwo lubuskie flag.svg{{!}}border
 |ISO 3166-2                    = PL-08
 |TERYT                         = 08
 |stolica                       = [[Gorzów Wielkopolski]]
 |wojewoda                      = [[Marek Cebula]]
 |siedziba sejmiku              = [[Zielona Góra]]
 |marszałek                     = [[Marcin Jabłoński (polityk)|Marcin Jabłoński]]
 |powierzchnia                  = 13 987,93
 |rok powierzchni               = 2017<ref name="Powierzchnia i ludność">{{cytuj | url = https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2017-r-,7,14.html | tytuł = Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2017 r. | data = 2017-07-19 | opublikowany = [[Główny Urząd Statystyczny]] | data dostępu = 2017-07-27}}</ref>
 |liczba ludności               = 977 493<ref name="populacja2023">{{Cytuj |tytuł = Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny |data dostępu = 2024-02-02 |opublikowany = gus.pl |url = https://bdl.stat.gov.pl/bdl/dane/podgrup/tablica}}</ref>
 |rok ludności                  = 30 czerwca 2023
 |gęstość zaludnienia           = 70
 |urbanizacja                   = 64,89
 |tablice rejestracyjne         = F
 |adres urzędu wojewódzkiego    = ul. K. Jagiellończyka 8<br />66–400 Gorzów Wielkopolski
 |adres urzędu marszałkowskiego = ul. Podgórna 7<br />65–057 Zielona Góra
 |plan                          = Lubusz Voivodeship administrative map.svg
 |opis planu                    = 
 |liczba powiatów (M)           = 2
 |liczba powiatów               = 12
 |liczba gmin (M)               = 9
 |liczba gmin (MW)              = 35
 |liczba gmin (W)               = 38
 |mapa Polski                   = Lubusz in Poland (+rivers).svg
 |wariant mapy                  = 
 |współrzędne                   = 
 |commons                       = Category:Lubusz Voivodeship
 |wikinews                      = 
 |wikicytaty                    = 
 |www urzędu wojewódzkiego      = https://www.gov.pl/web/uw-lubuski
 |www urzędu marszałkowskiego   = http://www.lubuskie.pl/
}}
[[Plik:LubuskieHistPL.png|thumb|150px|Regiony historyczne na terenie woj. lubuskiego w okresie od XIV do początku XIX wieku]]
'''Województwo lubuskie''' – [[województwo]] w zachodniej [[Polska|Polsce]], utworzone w 1999 roku – [[Reforma administracyjna w Polsce (1999)|w wyniku reformy administracyjnej]] – z większości terytoriów dawnych województw: [[Województwo gorzowskie|gorzowskiego]] i [[Województwo zielonogórskie (1975–1998)|zielonogórskiego]] oraz niewielkiej części [[Województwo leszczyńskie|leszczyńskiego]], a funkcjonujące od 1 stycznia 1999. Siedzibą wojewody jest [[Gorzów Wielkopolski]], zaś władz samorządu województwa – [[Zielona Góra]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa. |data dostępu = 2020-11-12 |opublikowany = isap.sejm.gov.pl |url = http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19980960603}}</ref>.

Od północy graniczy z [[Województwo zachodniopomorskie|woj. zachodniopomorskim]], od wschodu – z [[Województwo wielkopolskie|woj. wielkopolskim]], od południa – z [[Województwo dolnośląskie|woj. dolnośląskim]], a od zachodu – z [[Niemcy|Niemcami]]. Według danych na 31 grudnia 2018, obejmuje obszar o powierzchni 13 987,93 km²{{r|Powierzchnia i ludność}}, a jego populacja wynosi poniżej 1 mln mieszkańców<ref name="populacja2023"/> według danych z 30 czerwca 2023 (co czyni je drugim po [[Województwo opolskie|województwie opolskim]] najmniej liczebnym województwem w Polsce)<ref name="Ludność">{{Cytuj |tytuł = Urząd Statystyczny w Zielonej Górze / Województwo lubuskie |data dostępu = 2019-11-20 |opublikowany = zielonagora.stat.gov.pl |url = https://zielonagora.stat.gov.pl/zakladka1/}}</ref>. Posiada największą [[lesistość]] w kraju.

Nazwa województwa wywodzi się od [[Kraina historyczna|krainy historycznej]] – [[ziemia lubuska|ziemi lubuskiej]]. W skład województwa wchodzą ziemie czterech krain historycznych – ziemi lubuskiej, [[Dolny Śląsk|Dolnego Śląska]], [[Wielkopolska|Wielkopolski]] i [[Dolne Łużyce|Łużyc Dolnych]]<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.ziemialubuska.pl/8,26,6,.html |tytuł=''Historia'', portal ziemialubuska.pl |data dostępu=2010-11-16 |archiwum=https://web.archive.org/web/20101203015403/http://ziemialubuska.pl/8,26,6,.html |zarchiwizowano=2010-12-03}}</ref>. Pomimo nazwy nie zawiera [[Lubusz]]a, znajdującego się na terytorium Niemiec.

== Historia ==
[[Plik:Krainy-historyczne-Polski-na-terenie-woj.-lubuskiego.png|mały|left|Krainy historyczne w województwie lubuskim na tle współczesnych granic administracyjnych]]
{{Wikisłownik|województwo lubuskie}}

=== 1945–1998 ===
6 lipca 1950, w wyniku reformy administracyjnej, z zachodniej części województwa poznańskiego i fragmentu [[Województwo wrocławskie (1946–1975)|województwa wrocławskiego]] utworzono [[Województwo zielonogórskie (1950–1975)|województwo zielonogórskie]]<ref name=":1">{{Dziennik Ustaw|1950|28|255}}</ref>, pokrywające się w przybliżeniu z granicami obecnego woj. lubuskiego (w jego skład weszły historyczne ziemie Dolnego Śląska, Dolnych Łużyc, zachodniej Wielkopolski i wschodniej części ziemi lubuskiej). [[Reforma administracyjna w Polsce (1975)|Reforma administracyjna z 1975]] doprowadziła do podziału dawnego województwa zielonogórskiego na [[województwo gorzowskie]] i [[Województwo zielonogórskie (1975–1998)|nowe województwo zielonogórskie]], które istniały do 31 grudnia 1998.

=== Reforma z 1998 ===
Według pierwotnego projektu reformy [[Michał Kulesza (prawnik)|prof. Kuleszy]] dawne województwa gorzowskie i zielonogórskie miały zostać podzielone między [[województwo zachodniopomorskie]] ([[Gorzów Wielkopolski|Gorzów Wlkp]].), [[Województwo dolnośląskie|dolnośląskie]] ([[Zielona Góra]]) oraz [[Województwo wielkopolskie|wielkopolskie]]. Spotkało się to ze sprzeciwem ze strony dotychczasowych władz regionalnych, które w reakcji zaczęły opracowywać dokumenty uzasadniające dalsze istnienie województwa gorzowskiego oraz zielonogórskiego, przy czym w przypadku Zielonej Góry zadaniem tym zajął się tzw. zespół ds. argumentów, powołany przez wojewodę [[Marian Miłek|Mariana Miłka]], natomiast w Gorzowie Wielkopolskim obroną koncepcji 25 województw z gorzowskim włącznie zajmowało się Gorzowskie Stowarzyszenie Regionalne<ref name=lzg24>{{Cytuj |tytuł = Warto było? Oni tworzyli nasze województwo {{!}} Łącznik Zielonogórski |data = 2013-10-27 |data dostępu = 2022-11-22 |opublikowany = www.lzg24.pl |url = https://www.lzg24.pl/artykul/aktualnosci/warto-bylo-oni-tworzyli-nasze-wojewodztwo |archiwum = https://web.archive.org/web/20221122195446/https://www.lzg24.pl/artykul/aktualnosci/warto-bylo-oni-tworzyli-nasze-wojewodztwo |zarchiwizowano = 2022-11-22}}</ref>.

10 lutego 1998 roku doszło do spotkania 17 przedstawicieli województwa gorzowskiego i 14 reprezentantów województwa zielonogórskiego w [[Międzyrzecz|międzyrzeckim]] ratuszu, mającego na celu omówienie możliwej współpracy między obiema stronami w zakresie obrony swoich jednostek. W toku zebrania zaczęto przedyskutowywać kształt przyszłego wspólnego województwa, chociaż większość przedstawicieli strony gorzowskiej preferowała wizję posiadania osobnego województwa gorzowskiego (w przypadku zielonogórzan panowała jednomyślność odnośnie powołania wspólnego województwa)<ref name=22latatemu>{{Cytuj |autor = Dariusz Chajewski |tytuł = 22 lata temu wspólnie walczyliśmy o województwo lubuskie. Północ i południe regionu zapomniały o animozjach i wspólnie broniły województwo |data = 2020-02-25 |data dostępu = 2022-11-22 |opublikowany = Gazeta Lubuska |url = https://gazetalubuska.pl/22-lata-temu-wspolnie-walczylismy-o-wojewodztwo-lubuskie-polnoc-i-poludnie-regionu-zapomnialy-o-animozjach-i-wspolnie-bronily/ar/c1-14811974 |archiwum = https://web.archive.org/web/20221122204410/https://gazetalubuska.pl/22-lata-temu-wspolnie-walczylismy-o-wojewodztwo-lubuskie-polnoc-i-poludnie-regionu-zapomnialy-o-animozjach-i-wspolnie-bronily/ar/c1-14811974 |zarchiwizowano = 2022-11-22 |język = pl}}</ref>. Na tym też spotkaniu po raz pierwszy na poważnie zaczęto omawiać propozycję podziału kompetencji, polegający na umiejscowieniu urzędu wojewódzkiego w Gorzowie, a sejmiku z urzędem marszałkowskim w Zielonej Górze<ref name=lzg24 /> (wcześniej podobne koncepty prezentował już [[Heraldyka|heraldyk]] [[Wojciech Strzyżewski]] na łamach [[Gazeta Lubuska|Gazety Lubuskiej]] 2 stycznia tego samego roku<ref>{{Cytuj |autor r = Eugeniusz Kurzawa |rozdział = Pozwólcie nam się różnić |tytuł = Gazeta Lubuska |data = 1998-01-02 |data dostępu = 2024-04-02 |s = 5 |opublikowany = Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa |url = https://zbc.uz.zgora.pl/dlibra/publication/56057/edition/49466/content |język = pl}}</ref>). Spotkanie to nazwane zostało później porozumieniem międzyrzeckim<ref>{{Cytuj |autor = Robert Bagiński |tytuł = Bez samorządowców nie byłoby województwa lubuskiego! |data = 2023-12-11 |data dostępu = 2024-04-03 |opublikowany = Gazeta Lubuska |url = https://gazetalubuska.pl/bez-samorzadowcow-nie-byloby-wojewodztwa-lubuskiego/ar/c1-18151091 |język = pl}}</ref>.

[[Plik:LBna49.png|thumb|240px|Województwa z lat 1975–1998 z granicą obecnego województwa lubuskiego]]
4 marca 1998 (według innych źródeł 25 lutego 1998 roku<ref name="22latatemu" />) założone zostało Stowarzyszenie na rzecz Promocji i Powołania Województwa Lubuskiego, którego celem również było przekonanie władz warszawskich co do idei stworzenia samodzielnego województwa w środkowo-zachodniej Polsce, a także promowanie wydarzeń, do jakich dochodzi w regionie<ref name=22latatemu />. Organizacja ta liczyła 167 członków, a jej prezesem została Stanisława Czereda, ówczesna przewodnicząca sejmiku zielonogórskiego<ref name=lzg24 /><ref name=":2">{{Cytuj |autor = Mirosław Rataj (red. nacz.) |rozdział = Uchwała świebodzińska |tytuł = Gazeta Lubuska |data = 1998-04-25 |data dostępu = 2024-04-03 |s = 3 |url = https://zbc.uz.zgora.pl/dlibra/publication/56948/edition/49763/content |język = pl}}</ref>.

Drugim kluczowym zebraniem lokalnych polityków było spotkanie 18 regionalnych parlamentarzystów w Paradyżu (dzisiejszym [[Gościkowo|Gościkowie]]), które zwieńczone zostało podpisaniem 13 marca 1998 roku tzw. ugody paradyskiej, zwanej też porozumieniem paradyskim<ref name=lzg24 /> lub ugodą zielonogórsko-gorzowską<ref name=rocznica />. Ugoda ta była ponadpartyjnym wyrazem poparcia dla idei powstania województwa lubuskiego, opartym o takie argumenty jak potencjał gospodarczy regionu, jego infrastrukturalna spójność, poczucie [[Tożsamość regionalna|tożsamości regionalnej]] oraz zdolność obydwu przyszłych stolic województwa do podziału zadań i wzajemnej współpracy<ref>{{Cytuj |autor = Redakcja |tytuł = Dobili targu w Paradyżu |data = 2013-11-03 |data dostępu = 2022-03-20 |opublikowany = Gazeta Lubuska |url = https://gazetalubuska.pl/dobili-targu-w-paradyzu/ar/7982069 |archiwum = https://web.archive.org/web/20221122013926/https://gazetalubuska.pl/dobili-targu-w-paradyzu/ar/7982069 |zarchiwizowano = 2022-11-22 |język = pl}}</ref><ref name=rocznica>{{Cytuj |autor = Redakcja |tytuł = Dziś mija dziesiąta rocznica ugody paradyskiej |data = 2008-03-13 |data dostępu = 2022-03-20 |opublikowany = Gazeta Lubuska |url = https://gazetalubuska.pl/dzis-mija-dziesiata-rocznica-ugody-paradyskiej/ar/7727489 |archiwum = https://web.archive.org/web/20221122014435/https://gazetalubuska.pl/dzis-mija-dziesiata-rocznica-ugody-paradyskiej/ar/7727489 |zarchiwizowano = 2022-11-22 |język = pl}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Jerzy Ostrouch |tytuł = Z kalendarza wojewody gorzowskiego ‘98. Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny nr 15, 187-249 |data = 2008 |data dostępu = 2024-04-03 |s = 196 |url = https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Nadwarcianski_Rocznik_Historyczno_Archiwalny/Nadwarcianski_Rocznik_Historyczno_Archiwalny-r2008-t-n15/Nadwarcianski_Rocznik_Historyczno_Archiwalny-r2008-t-n15-s187-249/Nadwarcianski_Rocznik_Historyczno_Archiwalny-r2008-t-n15-s187-249.pdf |język = pl |kropka = Na stronie 196 znajduje się zdjęcie, na którym widać proces podpisywania paradyskiej deklaracji.}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Mirosław Rataj (red. nacz.) |rozdział = Lubuska ugoda |tytuł = Gazeta Lubuska |data = 1998-03-14; 1998-03-15 |data dostępu = 2024-04-03 |s = 1-2 |url = https://zbc.uz.zgora.pl/dlibra/doccontent?id=49542 |język = pl}}</ref><ref group=uwaga>[https://web.archive.org/web/20221122013927/https://d-art.ppstatic.pl/kadry/k/r/1/0b/e5/55f6743c1eed7_o_large.jpg List 18 lubuskich parlamentarzystów do premiera Jerzego Buzka, powstały w wyniku ugody paradyskiej]</ref>.

22 kwietnia około 1100 mieszkańców zaangażowanych w obronę województwa pojechało do Warszawy, gdzie wespół ze zwolennikami utworzenia [[Województwo środkowopomorskie|województwa środkowopomorskiego]] i [[Województwo staropolskie|staropolskiego]] przemaszerowali od [[Hala Torwar|Torwaru]] przez [[Ulica Wiejska w Warszawie|ulicę Wiejską]] pod [[Kompleks budynków Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej|gmach Sejmu]], spotkali się z posłami i senatorami ze swoich regionów oraz wręczyli ówczesnemu [[Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej|marszałkowi sejmu]] [[Maciej Płażyński|Maciejowi Płażyńskiemu]] petycję sprzeciwiającą się nieuwzględnieniu ich województw. Dodatkowo reprezentacja lubuska wręczyła marszałkowi uchwały lokalnych samorządów, potwierdzające chęć utworzenia województwa lubuskiego, a także zaproszenie na [[Winobranie w Zielonej Górze|Winobranie]] i małą butelkę porzeczkowego wina, taką samą, jakie były wcześniej rozdawane warszawiakom przez towarzyszące lubuskiej grupie bachanatki towarzyszące [[Dionizos|Bachusowi]] (w jego rolę wcielał się student [[Politechnika Zielonogórska|Politechniki Zielonogórskiej]] Maciej Krajniak). Potem wszystkie reprezentacyjne grupy razem przemaszerowały na [[Plac Zamkowy w Warszawie|Plac Zamkowy]], gdzie urządziły muzyczno-taneczne widowisko. Spośród krajowych polityków w akcję zaangażowani byli m.in. posłowie [[Andrzej Brachmański]] i [[Maciej Jankowski (ur. 1945)|Maciej Jankowski]], a głośnego poparcia przed gmachem Sejmu udzielał m.in. poseł [[Edward Daszkiewicz]]<ref>{{Cytuj |autor = Mirosław Rataj [Red. nacz.] |rozdział = Bachus wybiera się do Syrenki |tytuł = Gazeta Lubuska R. XLVI [właśc. XLVII], nr 89 - Wyd 1 |data = 1998-04-16 |data dostępu = 2024-04-19 |opublikowany = Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa |url = https://zbc.uz.zgora.pl/dlibra/doccontent?id=49754 |język = pl}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Mirosław Rataj [Red. nacz.] |rozdział = Korowód sprzeciwu |tytuł = Gazeta Lubuska R. XLVI [właśc. XLVII], nr 95 |data = 1998-04-23 |data dostępu = 2024-04-19 |opublikowany = Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa |url = https://zbc.uz.zgora.pl/dlibra/doccontent?id=49761 |język = pl}}</ref>.

{{Galeria
| Nazwa = 
| wielkość = 200
| pozycja = left|Plik:Umowa paradyska.jpg|List 18 lubuskich parlamentarzystów do premiera Jerzego Buzka, materialna reprezentacja Ugody Paradyskiej|Plik:Akt Założycielski Województwa Lubuskiego.jpg|Akt Założycielski Województwa Lubuskiego
}}
Trzecim ważnym spotkaniem lubuskich samorządowców była bezprecedensowa wspólna sesja sejmików województw [[Województwo gorzowskie|gorzowskiego]] i [[Województwo zielonogórskie (1975–1998)|zielonogórskiego]], która odbyła się 24 kwietnia w [[Świebodzin|świebodzińskim]] [[Dom kultury|domu kultury]]. Trwała 4 godziny i zakończyła się wspólną uchwałą, nazwaną świebodzińską, potwierdzającą wolę stworzenia wspólnego województwa z dwiema stolicami, gdzie urząd wojewody znajdować się będzie w Gorzowie Wielkopolskim, a marszałek samorządu i zarząd województwa w Zielonej Górze. Na sali obecni byli obydwaj ówcześni wojewodowie<ref name=":2" /><ref>{{Cytuj |autor = Mirosław Rataj (red. nacz.) |rozdział = Wspólny Sejmik |tytuł = Gazeta Lubuska |data = 1998-04-24 |data dostępu = 2024-04-03 |s = 3 |url = https://zbc.uz.zgora.pl/dlibra/publication/56946/edition/49762/content |język = pl}}</ref>.

31 maja 1998 roku, w reakcji na nagłe oświadczenie sejmowych komisji administracji i samorządu terytorialnego o pozostaniu przy koncepcji utworzenia wyłącznie 12 województw, Stowarzyszenie na rzecz Promocji i Powołania Województwa Lubuskiego, z pomocą swoich członków oraz chętnej młodzieży, zorganizowało blokadę [[Droga krajowa nr 2 (Polska)|międzynarodowej drogi Poznań-Świecko]], przejścia granicznego [[Gubin]]-[[Gubin (Niemcy)|Guben]] oraz drogi pod [[Świebodzin]]em<ref>{{Cytuj |tytuł = Piękny symbol zgody Zielonej Góry z Gorzowem... Mija 20 lat od umowy paradyskiej - zdjęcie nr 1 |data dostępu = 2023-05-27 |opublikowany = zielonagora.wyborcza.pl |url = https://zielonagora.wyborcza.pl/zielonagora/51,35182,23130666.html |język = pl}}</ref>. W trakcie protestu demonstranci mieli ze sobą transparenty z takimi hasłami jak „Rząd dzieli nas jak koloniści Afrykę”, „Unia Wolności za bardzo się gości”, „AWS anty-Lubuski jest”<ref name="22latatemu" />, „Pytamy [[Jerzy Buzek|Buzka]], gdzie Ziemia Lubuska?”<ref>{{Cytuj |autor = Redakcja |tytuł = Ziemia Lubuska od Buzka do Tuska |data = 2008-02-08 |data dostępu = 2023-04-24 |opublikowany = Gazeta Lubuska |url = https://gazetalubuska.pl/ziemia-lubuska-od-buzka-do-tuska/ar/7723463 |język = pl}}</ref> czy „Ziemia Lubuska pozdrawia premiera Buzka”<ref>{{Cytuj |autor = Marceli Tureczek |tytuł = Ziemia Lubuska. Społeczny wymiar dialogu o przeszłości i tożsamości |data = 2014 |data dostępu = 2023-04-24 |miejsce = Międzyrzecz–Wschowa–Zielona Góra |url = https://zbc.uz.zgora.pl/repozytorium//Content/57991/ziemia_lubuska_spoleczny_wymiar.pdf |język = pl}}</ref>. Dodatkowo do 2 czerwca udało się zebrać od 110<ref name=22latatemu /> do 120<ref name=lzg24 /> tysięcy podpisów pod projektem ustawy obywatelskiej Stowarzyszenia, będącym dowodem na masowość poparcia dla powołania województwa (był to pierwszy dokument obywatelski w III RP, któremu udało się przekroczyć wymagany próg 100 tysięcy podpisów)<ref name="22latatemu" />.

Ostatecznie rząd okazał się niezdolny do przeprowadzenia swego projektu (w wyniku zawetowania ustawy przez prezydenta) i konieczne stało się utworzenie kolejnych województw, w tym lubuskiego. Jego nazwa pochodzi od historycznej miejscowości [[Lubusz]] (obecnie: ''Lebus'' w Niemczech), będącej administracyjnym i kulturalnym centrum ziemi lubuskiej w [[Średniowiecze|średniowieczu]], w tym siedzibą [[Diecezja lubuska|diecezji lubuskiej]]. Sami [[Niemcy]] zaś nazywają ziemię lubuską ''Lebuser Land'' lub ''Neumark'' ([[Nowa Marchia]]), albo rzadziej ''Ostbrandenburg'' (Wschodnia [[Brandenburgia]]).

20 listopada 1998 roku pierwszy marszałek województwa lubuskiego, [[Andrzej Bocheński]], otrzymał w [[Belweder w Warszawie|Pałacu Belwederskim]] akt założycielski województwa lubuskiego z rąk prezydenta Kwaśniewskiego<ref>{{Cytuj |tytuł = Prezydent RP na XV-leciu województwa lubuskiego (wideo) |data dostępu = 2022-11-22 |opublikowany = lubuskie.pl |url = https://lubuskie.pl/wiadomosci/1785/prezydent-rp-na-xv-leciu-wojewodztwa-lubuskiego-wideo |archiwum = https://web.archive.org/web/20221122230147/https://lubuskie.pl/wiadomosci/1785/prezydent-rp-na-xv-leciu-wojewodztwa-lubuskiego-wideo |zarchiwizowano = 2022-11-22 |język = pl}}</ref>, podpisany tego samego dnia<ref>{{Cytuj |tytuł = Lubuskie - tu jest moje miejsce na ziemi. 15 lat naszego województwa. |data dostępu = 2023-04-24 |opublikowany = lubuskie.pl |url = https://lubuskie.pl/wiadomosci/1710/lubuskie---tu-jest-moje-miejsce-na-ziemi-15-lat-naszego-wojewodz |język = pl}}</ref>.

== Geografia ==
[[Plik:Lubuskie mapa fizyczna.png|thumb|240px|Mapa fizyczna obszaru województwa]]
[[Plik:Lake in the morning hours.jpg|thumb|200px|Jezioro Trześniowskie na Pojezierzu Łagowskim]]
Według danych z 1 stycznia 2017 powierzchnia województwa wynosiła 13 987,93 km², co stanowi 4,5% powierzchni Polski{{r|Powierzchnia i ludność}}.

[[Lesistość]] województwa wynosi ponad 49%. Według danych z 31 grudnia 2021 w woj. lubuskim lasy obejmowały powierzchnię 690,2 tys. ha, co stanowiło 49,3% jego powierzchni. Najwyższym wskaźnikiem lesistości charakteryzowały się powiaty: krośnieński (60,2%), sulęciński (55,5%) oraz żarski (54,0%), natomiast najniższym: miasto Gorzów Wlkp. (4,4%) oraz powiaty: nowosolski (39,2%) i wschowski (39,3%)<ref>{{cytuj stronę|tytuł=Leśnictwo i ochrona środowiska w województwie
lubuskim w 2021 r.|data=2021|url=https://zielonagora.stat.gov.pl/download/gfx/zielona-gora/pl/defaultaktualnosci/743/4/2/1/ochrona_srodowiska_w_wojewodztwie_lubuskim_w_2021_r_2.pdf}}</ref>. 4,6 tys. ha lasów znajdowało się w obrębie parków narodowych<ref>{{cytuj książkę|tytuł=Raport o stanie lasów w Polsce 2012|wydawca=Centrum Informacyjne Lasów Państwowych|miejsce=Warszawa|data=2013|strony=78|issn=1641-3229|url=http://www.lasy.gov.pl/informacje/publikacje/informacje-statystyczne-i-raporty/raport-o-stanie-lasow/raport-o-stanie-lasow-w-polsce-2012-roku/view}}</ref>.

=== Położenie administracyjne ===
Województwo jest położone w zachodniej Polsce i graniczy z<ref>{{cytuj stronę|url=http://geoportal.gov.pl/|tytuł=geoportal.gov.pl|opublikowany=geoportal.gov.pl|data dostępu=2013-07-27}}</ref>:
* {{flaga|DEU}} [[Niemcy|Niemcami]] (z [[Kraj związkowy|krajami związkowymi]] {{Flaga|Brandenburgia}} [[Brandenburgia|Brandenburgią]] i {{Flaga|Saksonia}} [[Saksonia|Saksonią]]) na długości 195,6&nbsp;km na zachodzie
oraz z województwami:
* {{flaga|PL-DS}} [[Województwo dolnośląskie|dolnośląskim]] – na długości 224,4&nbsp;km na południu
* {{flaga|PL-WP}} [[Województwo wielkopolskie|wielkopolskim]] – na długości 278,3&nbsp;km na wschodzie
* {{flaga|PL-ZP}} [[Województwo zachodniopomorskie|zachodniopomorskim]] – na długości 206,2&nbsp;km na północy

[[Plik:Wąwozy Wiechlicko-Cieciszowskie (Gmina Szprotawa).jpg|thumb|200px|right|Wąwozy Wiechlicko-Cieciszowskie w gminie Szprotawa]]

=== Położenie fizycznogeograficzne ===
Charakterystyczny dla krajobrazu województwa jest układ naprzemianległych obniżeń [[Pradolina|pradolin]] i pasów wysoczyznowych wytworzony w wyniku ostatniego zlodowacenia. Jego zasięg wyznacza linia biegnąca przez [[Gubin]], [[Lubsko]], [[Zielona Góra|Zieloną Górę]] i [[Sława (miasto)|Sławę]]. Obszary położone na południe od tej linii zostały ukształtowane podczas zlodowacenia środkowoeuropejskiego, które spowodowało dość dużą różnorodność krajobrazu.
Na północy [[Kotlina Gorzowska]] graniczy z [[Równina Gorzowska|Równiną Gorzowską]], [[Pojezierze Dobiegniewskie|Pojezierzem Dobiegniewskiem]], [[Równina Drawska|Równiną Drawską]], [[Pojezierze Wałeckie|Pojezierzem Wałeckim]], od południa z Pojezierzem: [[Pojezierze Łagowskie|Łagowskim]] i [[Pojezierze Poznańskie|Poznańskim]], od wschodu z [[Pojezierze Chodzieskie|Pojezierzem Chodzieskim]], a na zachodzie łączy się z [[Kotlina Freienwaldzka|Kotliną Freienwaldzką]]. Długość Kotliny Gorzowskiej wynosi 120&nbsp;km, szerokość do 35&nbsp;km, powierzchnia obejmuje 3740&nbsp;km².
W jej skład wchodzą 4 [[podregion|subregiony]]:
* Dolina Dolnej Noteci,
* Obornicka Dolina Warty,
* Dolina Dolnej Warty,
* Międzyrzecze Warty i Noteci.

=== Topografia ===
W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 195&nbsp;km, to jest 1°45′38″. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość województwa wynosi 128&nbsp;km, co w mierze kątowej daje 1°52′57″.

Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:
* północny: 53°07′26″ [[Szerokość geograficzna|szer. geogr. N]] – pn. narożnik [[Działka ewidencyjna|działki ewidencyjnej]] nr 352 ([[powiat strzelecko-drezdenecki]]),
* południowy: 51°21′48″ [[Szerokość geograficzna|szer. geogr. N]] – pd.-wsch. narożnik [[Działka ewidencyjna|działki ewidencyjnej]] nr 259 ([[powiat żarski]]),
* zachodni: 14°32′03″ [[Długość geograficzna|dług. geogr. E]] – łuk [[Odra|Odry]] pomiędzy słupkami granicznymi nr 499 a nr 500 ([[powiat słubicki]]),
* wschodni: 16°25′00″ [[Długość geograficzna|dług. geogr. E]] – pd.-wsch. narożnik [[Działka ewidencyjna|działki ewidencyjnej]] nr 116 ([[powiat wschowski]]).

Ukształtowanie powierzchni ma charakter wybitnie nizinny.

Najwyższym punktem jest wierzchołek [[Gołębia (Wzniesienia Żarskie)|Gołębiej (pot. Góry Żarskiej]]) – 226,9 m n.p.m. w pasie [[Wzniesienia Żarskie|Wzniesień Żarskich]]. Niewiele niższy jest położony w okolicach Łagowa Lubuskiego [[Bukowiec (Pojezierze Łagowskie)|Bukowiec]] – 225,4 m n.p.m.

Największe jeziora położone w województwie to [[Jezioro Sławskie]], [[Osiek (jezioro)|Osiek]], [[Niesłysz]], [[Ostrowite (jezioro na Równinie Drawskiej)|Ostrowite]], [[Jezioro Lubikowskie]] oraz [[Lubniewsko]].

== Podział administracyjny ==
{{Osobny artykuł|Podział administracyjny województwa lubuskiego}}

Województwo lubuskie jest podzielone na 12 [[Powiat (Polska)|powiatów]] i 2 [[Miasto na prawach powiatu|miasta na prawach powiatu]]. Na jego terenie funkcjonują 82 [[Gmina (Polska)|gminy]]: 9 [[Gmina miejska|gmin miejskich]] (w tym dwie tożsame z miastami na prawach powiatu), 35 [[Gmina miejsko-wiejska|gmin miejsko-wiejskich]] i 38 [[Gmina wiejska|gmin wiejskich]]. W czterech przypadkach (Gubin, Nowa Sól, Żagań, Żary) istnieją zarówno gminy miejskie: [[Gubin|GM Gubin]], [[Nowa Sól|GM Nowa Sól]], [[Żagań|GM Żagań]], [[Żary|GM Żary]], jak i wiejskie ([[Gmina obwarzankowa|obwarzankowe]]): [[Gubin (gmina wiejska)|GW Gubin]], [[Nowa Sól (gmina wiejska)|GW Nowa Sól]], [[Żagań (gmina wiejska)|GW Żagań]], [[Żary (gmina wiejska)|GW Żary]]. W województwie lubuskim są 44 [[Miejscowość|miejscowości]], posiadające status [[Miasto|miasta]] (nadane prawa miejskie).

Największym powiatem województwa jest [[powiat żarski]], którego powierzchnia wynosi 1392,78&nbsp;km², a najmniejszym [[powiat wschowski]] 624,20&nbsp;km². Największą gminą województwa jest [[Drezdenko (gmina)|gmina Drezdenko]] 399,91&nbsp;km², a najmniejszą gmina miejska [[Łęknica]] 16,43&nbsp;km²<ref name="Ludność2012-12">{{cytuj książkę |tytuł=Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r. |wydawca=Główny Urząd Statystyczny |miejsce=Warszawa |data=2013-07-26 |issn=1505-5507 |url= https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2013-r-,7,10.html}}</ref>.

Wyłączając miasta na prawie powiatu ([[Gorzów Wielkopolski]], [[Zielona Góra]]) według danych z 30 czerwca 2023 powiatem o największej liczbie mieszkańców jest [[powiat żarski]] – 91,5 tys. osób, a powiatem o najmniejszej liczbie mieszkańców jest [[powiat sulęciński]] – 33,6 tys. osób. Wyłączając miasta na prawach powiatu, gminą o największej liczbie mieszkańców jest gmina miejska [[Nowa Sól]] – 36,1 tys. osób, a gminą o najmniejszej liczbie mieszkańców jest [[Wymiarki (gmina)|gmina Wymiarki]] – 2105 osób<ref name="Ludność" />.

{| class="wikitable sortable" style="text-align:right;"
|-
! style="width:1%;" class="unsortable" | Herb
! style="width:1%;" class="unsortable" | Flaga
! Powiat / miasto na prawach powiatu
! Powierzchnia<br />[km²]
! Ludność<br /><small>(30 czerwca 2023)</small>
! style="width:8%;" | Gęstość zaludnienia
! style="width:8%;" | Lokata w Polsce według powierzchni
! style="width:8%;" | Lokata w Polsce według ludności
! Wydatki budżetu 2012<ref name="RIO_JST_2012">{{Cytuj stronę | url = http://www.zielonagora.rio.gov.pl/strona.php?id=51 | tytuł = Analizy > Wykonanie budżetu przez lubuskie JST w roku 2012 (zestawienie tabelaryczne) PDF | opublikowany = Regionalna Izba Obrachunkowa w Zielonej Górze | strony = 24, 41 | data dostępu = 2014-10-10}}</ref> <br /><small>[mln zł]</small>
! Dochody budżetu 2012<ref name="RIO_JST_2012" /> <br /><small>[mln zł]</small>
! Zadłużenie samorządu względem dochodów 2012<ref name="RIO_JST_2012" /> <br /><small>[%]</small>
! Przeciętna stopa bezrobocia <br /><small>(30 czerwca 2014)</small><ref name="MP2014_853">Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 24 września 2014 r. ws. przeciętnej stopy bezrobocia w kraju oraz na obszarze powiatów ({{Monitor Polski|2014|853}})</ref>
|-
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL powiat gorzowski COA.svg|25px|link=Herb powiatu gorzowskiego]]
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL powiat gorzowski flag.svg|50px|border|link=Flaga powiatu gorzowskiego]]
| style="text-align:left;" | [[powiat gorzowski]]
| 1214,23
| 73.636
| 61
| 84
| 169
| 46,8
| 50,1
| 55,8%
| 10,7%
|-
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL powiat krośnieński (lubuski) COA.svg|25px|link=Herb powiatu krośnieńskiego (województwo lubuskie)]]
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL powiat krośnieński (lubuski) flag.svg|50px|border|link=Flaga powiatu krośnieńskiego (województwo lubuskie)]]
|align=left| [[Powiat krośnieński (województwo lubuskie)|powiat krośnieński]]
| 1391,25
| 52.913
| 38
| 51
| 219
| 50,6
| 54,0
| 34,0%
| 20,9%
|-
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL powiat międzyrzecki COA.svg|25px|link=Herb powiatu międzyrzeckiego]]
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL powiat międzyrzecki flag.svg|50px|border|link=Flaga powiatu międzyrzeckiego]]
|align=left| [[powiat międzyrzecki]]
| 1387,61
| 55.126
| 40
| 52
| 205
| 53,5
| 54,2
| 17,3%
| 20,8%
|-
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL powiat nowosolski COA.svg|25px|link=Herb powiatu nowosolskiego]]
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL powiat nowosolski flag.svg|50px|border|link=Flaga powiatu nowosolskiego]]
| style="text-align:left;" | [[powiat nowosolski]]
| 770,73
| 82.468
| 107
| 192
| 109
| 74,3
| 76,9
| 38,2%
| 21,9%
|-
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL powiat słubicki COA.svg|25px|link=Herb powiatu słubickiego]]
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL powiat słubicki flag.svg|50px|border|link=Flaga powiatu słubickiego]]
|align=left| [[powiat słubicki]]
| 999,29
| 45.846
| 46
| 129
| 260
| 40,1
| 40,5
| 58,1%
| 10,8%
|-
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL powiat strzelecko drezdenecki COA.svg|25px|link=Herb powiatu strzelecko-drezdeneckiego]]
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL powiat strzelecko-drezdenecki flag.svg|50px|border|link=Flaga powiatu strzelecko-drezdeneckiego]]
| style="text-align:left;" | [[powiat strzelecko-drezdenecki]]
| 1247,86
| 46.825
| 38
| 75
| 244
| 39,2
| 40,8
| 43,6%
| 22,8%
|-
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL powiat sulęciński COA.svg|25px|link=Herb powiatu sulęcińskiego]]
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL powiat sulęciński flag.svg|50px|border|link=Flaga powiatu sulęcińskiego]]
|align=left| [[powiat sulęciński]]
| 1177,80
| 33.630
| 29
| 90
| 302
| 36,4
| 35,4
| 54,7%
| 14,3%
|-
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL powiat świebodziński COA.svg|25px|link=Herb powiatu świebodzińskiego]]
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL powiat świebodziński flag.svg|50px|border|link=Flaga powiatu świebodzińskiego]]
| style="text-align:left;" | [[powiat świebodziński]]
| 936,57
| 54.159
| 58
| 144
| 220
| 55,4
| 57,7
| 39,6%
| 11,4%
|-
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL powiat wschowski COA.svg|25px|link=Herb powiatu wschowskiego]]
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL powiat wschowski flag.svg|50px|border|link=Flaga powiatu wschowskiego]]
| style="text-align:left;" | [[powiat wschowski]]
| 624,20
| 37.315
| 60
| 244
| 291
| 35,0
| 34,0
| 48,8%
| 13,7%
|-
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL powiat zielonogórski COA.svg|25px|link=Herb powiatu zielonogórskiego]] 
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL powiat zielonogórski flag.svg|50px|border|link=Flaga powiatu zielonogórskiego]]
| style="text-align:left;" | [[powiat zielonogórski]]
| 1350,19
| 75.041
| 56
| 32
| 94
| 66,9
| 66,3
| 40,3%
| 14,0%
|-
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL powiat żagański COA.svg|25px|link=Herb powiatu żagańskiego]] 
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL powiat żagański flag.svg|50px|border|link=Flaga powiatu żagańskiego]]
| style="text-align:left;" | [[powiat żagański]]
| 1131,78
| 75.041
| 66
| 98
| 122
| 64,6
| 65,6
| 40,3%
| 22,1%
|-
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL powiat żarski COA.svg|25px|link=Herb powiatu żarskiego]]
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL powiat żarski flag.svg|50px|border|link=Flaga powiatu żarskiego]]
| style="text-align:left;" | [[powiat żarski]]
| 1392,78
| 91.530
| 66
| 50
| 83
| 91,8
| 89,2
| 48,2%
| 14,0%
|-
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL Gorzów Wielkopolski COA 1.svg|25px|link=Herb Gorzowa Wielkopolskiego]]
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL Gorzów Wielkopolski flag.svg|50px|border|link=Flaga Gorzowa Wielkopolskiego]]
| style="text-align:left;" | '''[[Gorzów Wielkopolski]]''' ([[Miasto na prawach powiatu|m.np.p.]])
| 85,72
| 115.847
| 1351
| 30
| 28
| 420,9
| 438,4
| 42,6%
| 7,0%
|-
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL Zielona Góra COA.svg|25px|link=Herb Zielonej Góry]] 
| style="text-align:center;" | [[Plik:POL Zielona Góra flag.svg|50px|border|link=Flaga Zielonej Góry]]
| style="text-align:left;" | '''[[Zielona Góra]]''' (m.np.p.)
| 278,79
| 139.132
| 499
| 46
| 32
| 513,2
| 493,5
| 43,3%
| 7,4%
|}

=== Demografia ===
Według danych z 30 czerwca 2023 województwo liczyło 977 493 mieszkańców<ref name="populacja2023" />
{|border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; text-align:right;"
!Opis|| colspan=2|Ogółem|| colspan=2|Kobiety|| colspan=2|Mężczyźni
|-
|jednostka|| osób||%|| osób||%|| osób||%
|-
|populacja||977 493|| 100||503 123|| 51 ||474 370|| 49
|-
|powierzchnia|| colspan=6 | '''13 987,93 km²'''
|-
|gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²)|| colspan=2| 70|| colspan="2" | 36|| colspan="2" | 34
|}

{{Demografia powiatu
|mężczyźni-miasto= 298560
|kobiety-miasto= 328560
|mężczyźni-wieś= 175810
|kobiety-wieś= 174563
|data= 30 czerwca
|rok= 2023<ref name="populacja2023" /> 
}}

Piramida wieku mieszkańców woj. lubuskiego w 2014 roku<ref name="populacja2016">{{Polska w liczbach|id=lubuskie|nazwa=Województwo lubuskie w liczbach|data dostępu=20 maja 2015}}</ref>:
{|class ="wikitable" style="background:transparent"
| [[Plik:Piramida wieku Lubuskie.png|frameless|upright=2.4|center]]
|}

=== Religia ===
{{Osobny artykuł|Religia w województwie lubuskim}}

== Administracja i polityka ==
=== Samorząd województwa ===
Organem stanowiącym samorządu jest [[Sejmik Województwa Lubuskiego]], składający się z 30 radnych. Siedzibą sejmiku województwa jest [[Zielona Góra]]. Sejmik wybiera organ wykonawczy samorządu, którym jest [[zarząd województwa]], składający się z 5 członków, z przewodniczącym mu [[Marszałek województwa|marszałkiem]].

Marszałkowie Województwa Lubuskiego:
* [[Andrzej Bocheński]] – od 1 stycznia 1999 do 1 grudnia 2006
* [[Krzysztof Józef Szymański]] – od 1 grudnia 2006 do 21 sierpnia 2008<ref>Uchwała Nr I/3/2006 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 30 listopada 2006 roku ws. wyboru Marszałka WL</ref><ref>Uchwała Nr XXVI/240/2008 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 21 sierpnia 2008 r. ws. rozpatrzenia przez głosowanie wniosku o odwołanie
Marszałka WL</ref>
* [[Marcin Jabłoński (polityk)|Marcin Jabłoński]] – od 21 sierpnia 2008 do 29 listopada 2010<ref>Uchwała Nr XXVI/241/2008 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 21 sierpnia 2008 r. ws. wyboru Marszałka WL</ref>
* [[Elżbieta Polak]] – od 29 listopada 2010<ref>Uchwała Nr II/7/10 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 29 listopada 2010 r. ws. wyboru Marszałka WL</ref> do 13 października 2023
* [[Marcin Jabłoński (polityk)|Marcin Jabłoński]] – od 13 października 2023

{| class="wikitable" style="font-size: 90%;"
|+ Podział mandatów w [[Sejmik Województwa Lubuskiego|sejmiku woj. lubuskiego]] ([[Wybory samorządowe w Polsce w 2018 roku|2018]])<ref>Obwieszczenie Komisarza Wyborczego w Zielonej Górze z dnia 23 października 2018 r. o wynikach wyborów do rad na obszarze województwa lubuskiego (Dz. Urz. Woj. Lubuskiego z 2018 r., poz. 2447)</ref>
! Komitet Wyborczy
! Liczba radnych
|-
| KW [[Koalicja Obywatelska|Platforma.Nowoczesna Koalicja Obywatelska]]
|style="text-align:center;"| {{Udział|11|30|#FFA500}}
|-
| KW [[Prawo i Sprawiedliwość]]
|style="text-align:center;"| {{Udział|9|30|#073A76}}
|-
| KWW [[Bezpartyjni Samorządowcy]]
|style="text-align:center;"| {{Udział|4|30|#C50000}}
|-
| KW [[Polskie Stronnictwo Ludowe]]
|style="text-align:center;"| {{Udział|4|30|#008000}}
|-
| KW [[SLD Lewica Razem]]
|style="text-align:center;"| {{Udział|2|30|#CE000C}}
|}

=== Administracja rządowa ===
[[Plik:LUW.jpg|thumb|240px|Siedziba Lubuskiego Urzędu Wojewódzkiego w [[Gorzów Wielkopolski|Gorzowie Wlkp.]]]]
Przedstawicielem Rady Ministrów, będącym terytorialnym organem administracji rządowej jest [[Wojewoda]] Lubuski, powoływany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest [[Gorzów Wielkopolski]]<ref>(Art. 3.) Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. ({{Dziennik Ustaw|1998|96|603}})</ref>, gdzie znajduje się ''Lubuski Urząd Wojewódzki w Gorzowie Wielkopolskim''. W ramach urzędu działa także delegatura [[Zielona Góra|Zielonej Górze]]<ref>(§3. Statut LUW w Gorzowie Wlkp.) Zał. do Zarządzenia Nr 112 Wojewody Lubuskiego z dnia 26 maja 2009 r. (Dz. Urz. Woj. Lubuskiego z 2009 r., Nr 71, poz. 985)</ref>.

Wojewodowie Lubuscy:
* [[Jan Majchrowski]] – od 1999 do 2000
* [[Stanisław Iwan]] – od 2000 do 2001
* [[Andrzej Korski]] – od 2001 do 2004
* [[Janusz Gramza]] – od 2004 do 2006
* [[Marek Ast]] – w 2006
* [[Wojciech Perczak]] – od 2006 do 2007
* [[Helena Hatka]] – od 2007 do 2011
* [[Marcin Jabłoński (polityk)|Marcin Jabłoński]] – od 2011 do 2013
* [[Jerzy Ostrouch]] – od 2013 do 2014
* [[Katarzyna Osos]] – w 2015
* [[Władysław Dajczak]] – od 2015 do 2019, od 2020 do 2023
* [[Marek Cebula]] – od 2023<ref>{{Cytuj |autor = PS |tytuł = Marek Cebula - nowy wojewoda lubuski. &#34;Będę Wojewodą wszystkich Lubuszan&#34; (ZDJĘCIA) |data dostępu = 2023-12-22 |opublikowany = newslubuski.pl |url = https://newslubuski.pl/spoleczne/15595-marek-cebula-nowy-wojewoda-lubuski.html |język = pl}}</ref>

=== Polityka ===
Mieszkańcy województwa wybierają łącznie 12 posłów na Sejm w jednym [[Okręg wyborczy nr 8 do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej|okręgu wyborczym nr 8]]. Mieszkańcy wybierają 3 senatorów w [[Jednomandatowe okręgi wyborcze|jednomandatowych okręgach wyborczych]]: [[Okręg wyborczy nr 20 do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej|nr 20]], [[Okręg wyborczy nr 21 do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej|nr 21]], [[Okręg wyborczy nr 22 do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej|nr 22]].

Do [[Parlament Europejski|Parlamentu Europejskiego]] są wybierani 4 posłowie z [[Okręg wyborczy nr 13 do Parlamentu Europejskiego w Polsce|okręgu wyborczego nr 13]], który obejmuje także [[województwo zachodniopomorskie]].

=== Współpraca międzynarodowa ===
Umowy, porozumienia i oświadczenia o współpracy:
# [[Brandenburgia]] ([[Niemcy]]) – od 12 stycznia 2000 r.
# [[Obwód pskowski]] ([[Rosja]]) – od 16 stycznia 2002 r.
# [[Obwód iwanofrankiwski]] ([[Ukraina]]) – od 16 września 2002 r.
# [[Abruzja]] ([[Włochy]]) – od 2 lipca 2003 r.
# [[Hajnan]] ([[Chińska Republika Ludowa|Chiny]]) – od 24 lutego 2006 r.
# [[Kiszyniów]] ([[Mołdawia]]) – od 14 marca 2007 r.
# [[Obwód homelski]] ([[Białoruś]]) – od 7 grudnia 2007 r.
# [[Obwód sumski]] (Ukraina) – od 7 grudnia 2007 r.
# [[Kraj nitrzański]] ([[Słowacja]]) – od 17 kwietnia 2008 r.
# [[Lot (departament)|Departament Lot]] ([[Francja]]) – od 17 października 2008 r.
# [[Saksonia]] (Niemcy) – od 19 listopada 2008 r.
# [[Obwód wołogodzki]] (Rosja) – od 2 czerwca 2011 r.

== Gospodarka ==
W 2012 r. [[produkt krajowy brutto]] województwa lubuskiego wynosił 35,7&nbsp;mld&nbsp;zł, co stanowiło 2,2% PKB [[Gospodarka Polski|Polski]]. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 33,9&nbsp;tys.&nbsp;zł (83,1% średniej krajowej), co plasowało lubuskie na 9. miejscu względem innych województw<ref>{{Cytuj książkę|tytuł=Rocznik Statystyczny Województw 2014 |wydawca=Główny Urząd Statystyczny |miejsce=Warszawa|data=2015-01-12|strony=625|issn=1230-5820 |url=http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/}}</ref>.

W 2010 r. produkcja sprzedana przemysłu w woj. lubuskim wynosiła 24,6 mld zł, co stanowiło 2,5% produkcji przemysłu Polski. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w lubuskim wynosiła 3,1 mld zł, co stanowiło 2,0% tej sprzedaży Polski<ref>{{cytuj książkę|tytuł=Rocznik Statystyczny Województw 2011 (wybrane tablice)|wydawca=Główny Urząd Statystyczny|miejsce=Warszawa|data=2012-01-24|strony=58-59|issn=1230-5820|url=http://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5515/4/8/7/rs_rocznik_stat_wojew_2013.pdf}}</ref>.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. lubuskiego w 3. kwartale 2011 r. wynosiło 3140,74&nbsp;zł, co lokowało je na 14. miejscu względem wszystkich województw<ref>Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 28 listopada 2011 r. ({{Monitor Polski|2011|108|1099}})</ref>.

W końcu marca 2012 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 63,8 tys. mieszkańców, co stanowi [[Stopa bezrobocia|stopę bezrobocia]] na poziomie 16,3% do aktywnych zawodowo<ref>{{cytuj stronę|url=http://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5473/2/19/4/bezrobotni_stopa_wg_powiat_03m_2014.xls|tytuł=Bezrobotni oraz stopa bezrobocia według województw, podregionów i powiatów (Stan na koniec marca 2012 r.)|data=2012-04-26|opublikowany=Główny Urząd Statystyczny|data dostępu=2012-05-20}}</ref>.

Według danych z 2011 r. 3,2% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. lubuskiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej [[minimum egzystencji]])<ref>{{cytuj stronę|url=http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/WZ_ubostwo_w_polsce_2011.pdf|tytuł=Ubóstwo w Polsce w 2011r.|data=2012-05-31|opublikowany=Główny Urząd Statystyczny|strony=15|data dostępu=2012-06-08}}</ref>.

== Miasta ==
{{Osobny artykuł|Miasta w województwie lubuskim}}
W województwie lubuskim są 44 miasta, w tym 3 miasta prezydenckie, w tym 2 [[Miasto na prawach powiatu|miasta na prawach powiatu]], w tym 2 miasta wojewódzkie. 

W pierwszej części wymienione są miasta prezydenckie, wśród których pogrubioną czcionką oznaczono stolice [[Powiat (Polska)|powiatów]], a dodatkowo kursywą zapisano nazwy [[Miasto na prawach powiatu|miast na prawach powiatu]], zaś gwiazdką oznaczono miasta wojewódzkie. 

W drugiej części wymienione są pozostałe miasta, wśród których pogrubioną czcionką oznaczono nazwy miast [[Powiat (Polska)|powiatowych]].

Miasta prezydenckie:
{{Układ wielokolumnowy|<nowiki/>
* [[Plik:POL Gorzów Wielkopolski COA.svg|20x20px]] '''''[[Gorzów Wielkopolski]]*'''''
* [[Plik:POL Nowa Sól COA.svg|20x20px]] '''[[Nowa Sól]]'''
* [[Plik:POL Zielona Góra COA.svg|20x20px]] '''''[[Zielona Góra]]*'''''|liczba=5|szerokość=14em}}

Miasta pozostałe:
{{Układ wielokolumnowy|<nowiki/>
* [[Plik:POL Babimost COA.svg|20x20px]] [[Babimost]]
* [[Plik:POL gmina Brody COA.svg|20x20px]] [[Brody (powiat żarski)|Brody]]
* [[Plik:POL Bytom Odrzański COA.svg|20x20px]] [[Bytom Odrzański]]
* [[Plik:POL Cybinka COA.svg|20x20px]] [[Cybinka]]
* [[Plik:POL Czerwieńsk COA.svg|20x20px]] [[Czerwieńsk]]
* [[Plik:POL Dobiegniew COA.svg|20x20px]] [[Dobiegniew]]
* [[Plik:POL Drezdenko COA.svg|20x20px]] [[Drezdenko]]
* [[Plik:POL Gozdnica COA.svg|20x20px]] [[Gozdnica]]
* [[Plik:POL Gubin COA.svg|20x20px]] [[Gubin]]
* [[Plik:POL Iłowa COA.svg|20x20px]] [[Iłowa]]
* [[Plik:POL Jasień COA.svg|20x20px]] [[Jasień (miasto)|Jasień]]
* [[Plik:POL Kargowa COA.svg|20x20px]] [[Kargowa]]
* [[Plik:POL Kostrzyn nad Odrą COA.svg|20x20px]] [[Kostrzyn nad Odrą]]
* [[Plik:POL Kożuchów COA.svg|20x20px]] [[Kożuchów]]
* [[Plik:POL Krosno Odrzańskie COA.svg|20x20px]] '''[[Krosno Odrzańskie]]'''
* [[Plik:POL Lubniewice COA.svg|20x20px]] [[Lubniewice]]
* [[Plik:POL Lubsko COA.svg|20x20px]] [[Lubsko]]
* [[Plik:POL Łęknica COA.svg|20x20px]] [[Łęknica]]
* [[Plik:POL Małomice COA.svg|20x20px]] [[Małomice]]
* [[Plik:POL Międzyrzecz COA.svg|20x20px]] '''[[Międzyrzecz]]'''
* [[Plik:POL Nowe Miasteczko COA.svg|20x20px]] [[Nowe Miasteczko]]
* [[Plik:POL Nowogród Bobrzański COA.svg|20x20px]] [[Nowogród Bobrzański]]
* [[Plik:POL Ośno Lubuskie COA.svg|20x20px]] [[Ośno Lubuskie]]
* [[Plik:POL Otyń COA.svg|20x20px]] [[Otyń]]
* [[Plik:POL Rzepin COA 1.svg|20x20px]] [[Rzepin]]
* [[Plik:POL Skwierzyna COA.svg|20x20px]] [[Skwierzyna]]
* [[Plik:POL Sława COA.svg|20x20px]] [[Sława (miasto)|Sława]]
* [[Plik:POL Słubice COA.svg|20x20px]] '''[[Słubice]]'''
* [[Plik:POL Strzelce Krajeńskie COA.svg|20x20px]] '''[[Strzelce Krajeńskie]]'''
* [[Plik:POL Sulechów COA.svg|20x20px]] [[Sulechów]]
* [[Plik:POL Sulęcin COA.svg|20x20px]] '''[[Sulęcin]]'''
* [[Plik:POL Szlichtyngowa COA.svg|20x20px]] [[Szlichtyngowa]]
* [[Plik:POL Szprotawa COA.svg|20x20px]] [[Szprotawa]]
* [[Plik:POL Świebodzin COA.svg|20x20px]] '''[[Świebodzin]]'''
* [[Plik:POL Torzym COA.svg|20x20px]] [[Torzym]]
* [[Plik:POL Trzciel COA.svg|20x20px]] [[Trzciel]]
* [[Plik:POL Witnica COA.svg|20x20px]] [[Witnica]]
* [[Plik:POL Wschowa COA.svg|20x20px]] '''[[Wschowa]]'''
* [[Plik:POL Zbąszynek COA.svg|20x20px]] [[Zbąszynek]]
* [[Plik:POL Żagań COA.svg|20x20px]] '''[[Żagań]]'''
* [[Plik:POL Żary COA.svg|20x20px]] '''[[Żary]]'''|liczba=5|szerokość=14em}}{{Zobacz też|Dane statystyczne o miastach w Polsce}}

== Ośrodki akademickie ==
[[Plik:PWSZ ul. Teatralna Gorzów.JPG|thumb|220px|Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim]]
[[Plik:Collegium Polonicum - od strony Odry.jpg|thumb|220px|Collegium Polonicum w Słubicach]]
[[Plik:Zielona Góra, Campus A (UZ).jpg|thumb|220px|Uniwersytet Zielonogórski – budynek Wydziału Matematyki, Informatyki I Ekonometrii oraz Wydziału Fizyki i Astronomii]]

=== [[Chycina]] ===
* [[Akademia Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu|AWF w Poznaniu]] – Ośrodek Dydaktyczno-Socjalny w Chycinie

=== [[Gorzów Wielkopolski]] ===
* [[Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim]]
* [[Akademia Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu|AWF w Poznaniu]] – [[Zamiejscowy Wydział Kultury Fizycznej w Gorzowie Wielkopolskim Akademii Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu|Zamiejscowy Wydział Kultury Fizycznej w Gorzowie Wielkopolskim]]
* [[Wyższa Szkoła Biznesu w Gorzowie Wielkopolskim]]
* [[Wyższa Szkoła Zawodowa w Gorzowie Wielkopolskim]] (przeniesiona z [[Kostrzyn nad Odrą|Kostrzyna nad Odrą]], pierwotnie założona w [[Kamień Mały (województwo lubuskie)|Kamieniu Małym]])
* [[Uniwersytet Zielonogórski]] – [[Collegium Medicum Uniwersytetu Zielonogórskiego|Collegium Medicum]] – Instytut Nauk Medycznych
** Katedra Hematologii – Klinika Hematologii UZ w Gorzowie Wielkopolskim (na bazie Wielospecjalistycznego Szpitala Wojewódzkiego)
** Katedra Medycyny Nuklearnej – Kliniczny Zakład Medycyny Nuklearnej UZ w Gorzowie Wielkopolskim (na bazie Wielospecjalistycznego Szpitala Wojewódzkiego)
* [[Wydział Teologiczny Uniwersytetu Szczecińskiego]]
** [[Zielonogórsko-Gorzowskie Wyższe Seminarium Duchowne]] w Gościkowie-Paradyżu z siedzibą alumnatu w Gorzowie Wlkp.
** Instytut Studiów Wyższych w Gorzowie Wlkp.

=== [[Gościkowo]] ===
* [[Zielonogórsko-Gorzowskie Wyższe Seminarium Duchowne|Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej w Gościkowie-Paradyżu]] (w ramach Wydziału Teologicznego [[Uniwersytet Szczeciński|Uniwersytetu Szczecińskiego]])

=== [[Słubice]] ===
* [[Collegium Polonicum w Słubicach]] – wspólne  przedsięwzięcie [[Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu|Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu]] oraz [[Uniwersytet Europejski Viadrina we Frankfurcie nad Odrą|Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie nad Odrą]]

=== [[Sulechów]] ===
* [[Filia Uniwersytetu Zielonogórskiego w Sulechowie]]

=== [[Zielona Góra]] ===
* [[Uniwersytet Zielonogórski]]
* [[Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu]] – [[Instytut Filozoficzno-Teologiczny im. Edyty Stein w Zielonej Górze]]

=== [[Żary]] ===
* [[Łużycka Szkoła Wyższa im. Jana Benedykta Solfy z siedzibą w Żarach|Łużycka Wyższa Szkoła Humanistyczna]] w [[Żary|Żarach]]

== Bezpieczeństwo publiczne ==
W województwie lubuskim działa [[centrum powiadamiania ratunkowego]], które znajduje się w [[Gorzów Wielkopolski|Gorzowie Wielkopolskim]] i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do [[Numer alarmowy|numerów alarmowych]] [[112 (numer alarmowy)|112]], [[Policja (Polska)|997]]<ref name=":0">[Https://bip.uke.gov.pl/numeracja/tablice-numerow-kierowania-alarmowego-nka,4.html Tablica numerów kierowania alarmowego (NKA)]. bip.uke.gov.pl</ref>.

Obsługą zgłoszeń alarmowych kierowanych do numeru [[Państwowe Ratownictwo Medyczne|999]] z terenu województwa lubuskiego zajmuje się Dyspozytornia Medyczna, która znajduje się w Gorzowie Wielkopolskim<ref name=":0" />.

Obsługą zgłoszeń alarmowych kierowanych do numeru [[Państwowa Straż Pożarna|998]] zajmuje się Państwowa Straż Pożarna<ref name=":0" />. 

== Ochrona przyrody ==
[[Plik:Ujscie Warty PN 09-2017 img04.jpg|thumb|210px|[[Park Narodowy „Ujście Warty”|Park Narodowy Ujście Warty]]]]
[[Plik:Oder Fluss.jpg|thumb|210px|Ujście [[Nysa Łużycka|Nysy Łużyckiej]] do [[Odra|Odry]]]]
[[Plik:Bobr Zagan.JPG|thumb|210px|Główna rzeka [[Bory Dolnośląskie|Borów Dolnośląskich]] – [[Bóbr (dopływ Odry)|Bóbr]] w [[Żagań|Żaganiu]]]]
[[Plik:Potok Sucha (Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy w Gminie Szprotawa).jpg|mały|210px|Zespół przyrodniczo-krajobrazowy [[Sucha (dopływ Szprotawy)|''Potok Sucha'']] w [[Szprotawa (gmina)|Gminie Szprotawa]]]]

=== Parki narodowe ===
* [[Drawieński Park Narodowy]]
* [[Park Narodowy „Ujście Warty”|Park Narodowy Ujście Warty]]

=== Parki krajobrazowe ===
* [[Barlinecko-Gorzowski Park Krajobrazowy|Gorzowski Park Krajobrazowy]]<ref>{{Cytuj |autor = P.J |tytuł = Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Lubuskiego - Gorzowski Park Krajobrazowy |data dostępu = 2022-10-27 |opublikowany = www.zpkwl.gorzow.pl |url = https://www.zpkwl.gorzow.pl/index.php/o-nas/parki-krajobrazowe/barlinecko-gorzowski-park-krajobrazowy-old |język = pl}}</ref>
* [[Gryżyński Park Krajobrazowy]]
* [[Krzesiński Park Krajobrazowy]]
* [[Łagowsko-Sulęciński Park Krajobrazowy]]
* [[Park Krajobrazowy Łuk Mużakowa]]
* [[Park Krajobrazowy Ujście Warty]]
* [[Przemęcki Park Krajobrazowy]]
* [[Pszczewski Park Krajobrazowy]]

=== Obszary Chronionego Krajobrazu ===
W granicach województwa w 2019 roku wyznaczonych było 38 [[obszar chronionego krajobrazu|obszarów chronionego krajobrazu]], gdzie ochroną objęto 416850 ha. Najwięcej tego typu form znajduje się w dolinach rzecznych<ref>{{GUS Ochrona środowiska|2020|s=tab. 184}}</ref>.

=== Rezerwaty przyrody ===
Według stanu na 2019 w województwie występowało 67 [[rezerwat przyrody|rezerwatów przyrody]]<ref>{{GUS Ochrona środowiska|2020|s=tab. 181}}</ref>. Najstarszy [[Rezerwat przyrody Bukowa Góra (województwo lubuskie)|Bukowa Góra]] powołano w 1954 roku<ref>{{cytuj |url=http://crfop.gdos.gov.pl/ |tytuł=Centralny Rejestr Form Ochrony Środowiska| data dostępu=2021-02-19}}</ref>.

=== Pomniki przyrody ===
W 2019 r. na obszarze województwa znajdowało się 1397 [[pomnik przyrody|pomników przyrody]]. Wśród nich najliczniejszą grupę stanowiły pojedyncze drzewa (1091), grupy drzew (208), [[głaz narzutowy|głazy narzutowe]] (39), aleje przydrożne (22) i 39 innych obiektów<ref>{{GUS Ochrona środowiska|2020|s=tab. 189}}</ref>. Do najbardziej rozpoznawalnych należą: [[Dąb Chrobry]], [[Wiąz Wiedźmin]], [[Sosna Waligóra]], [[Sosna Rzepicha]], głaz [[Flins (pomnik przyrody)|Flins]].

=== Stanowiska dokumentacyjne, Użytki ekologiczne, Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe ===
W 2019 r. w granicach województwa znajdowały się 2 [[stanowisko dokumentacyjne|stanowiska dokumentacyjne]], 407 [[użytek ekologiczny|użytków ekologicznych]] oraz 16 [[zespół przyrodniczo-krajobrazowy|zespołów przyrodniczo-krajobrazowych]]<ref>{{GUS Ochrona środowiska|2020|s=tab. 190}}</ref>.

=== Zobacz też ===
* [[Bory Dolnośląskie]]
* [[Pojezierze Lubuskie]]
* [[Wał Zielonogórski]]

== Transport ==
[[Plik:Katedra nocą Gorzów Wlkp2.JPG|thumb|210px|[[Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wielkopolskim|Katedra w Gorzowie Wielkopolskim]]]]
[[Plik:Palmkg21.jpg|thumb|210px|[[Palmiarnia Zielonogórska|Palmiarnia w Zielonej Górze]]]]
[[Plik:20170920 1443 c377 nowa-sol kosciol-st-antonio-8m-mk-a-cr.jpg|thumb|210px|[[Kościół św. Antoniego w Nowej Soli|Kościół w Nowej Soli]]]]
[[Plik:Żary kościół par. p.w. NMP, ob. p.w. Najśw. Serca Pana Jezusa, XIVXV.jpg|thumb|210px|[[Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Żarach|Kościół w Żarach]]]]
[[Plik:Zagan-palac.jpg|thumb|210px|[[Pałac Lobkowitzów w Żaganiu|Pałac w Żaganiu]]]] 
[[Plik:Stadion słubice 2.JPG|thumb|210px|[[Stadion SOSiR w Słubicach|Arkady w stylu Reformstil na koronie stadionu w Słubicach]]]]
[[Plik:Swiebodzin ratusz 0.jpg|thumb|210px|Ratusz w Świebodzinie]]
[[Plik:Wiki Loves Monuments 2013 pl Zespół zamkowy w Międzyrzeczu, 608844 (CC BY-SA 3.0 PL) Autor Ewelina Polańska.JPG|thumb|210px|[[Zamek w Międzyrzeczu|Zespół zamkowy]] w Międzyrzeczu]]
[[Plik:Kostrzyn dworzec kolejowy górny poziom.JPG|thumb|210px|Dwupoziomowy [[Kostrzyn (stacja kolejowa)|dworzec kolejowy w Kostrzynie]]]]
[[Plik:Niederlausitz 08-13 img13 Gubin (PL).jpg|thumb|210px|Ruiny gubińskiej fary i ratusz]]
[[Plik:Bytom-Odrzanski-ratusz.jpg|thumb|210px|Rynek w Bytomiu Odrzańskim]]
[[Plik:Goscikowo-Paradyz.jpg|thumb|210px|[[Opactwo cystersów w Gościkowie-Paradyżu|Zespół klasztorny opactwa cysterskiego]] w [[Gościkowo|Paradyżu]]]]

=== Transport drogowy ===
Według danych na dzień 31 grudnia 2015, na terenie województwa lubuskiego było 14 975,7&nbsp;km [[Droga publiczna|dróg publicznych]], w tym: 906,2&nbsp;km [[Drogi krajowe w Polsce|dróg krajowych]] (z czego 89,2&nbsp;km [[Autostrady i drogi ekspresowe w Polsce|autostrad]] i 142,4 &nbsp;km dróg ekspresowych), 1 604,9&nbsp;km dróg wojewódzkich, 4 151,5&nbsp;km [[Droga powiatowa|powiatowych]] i 8 313,1&nbsp;km [[Droga gminna|gminnych]]<ref name="gus">{{Cytuj | url=https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/transport-i-lacznosc/transport/transport-wyniki-dzialalnosci-w-2016-r-,9,16.html?pdf=1 | tytuł=Transport – wyniki działalności w 2016 r./Transport – Activity Results in 2016 | wydawca=Główny Urząd Statystyczny | język = pl en  | s= 134, 135 | data= 2016 | issn = 1506-7998 | data dostępu = 2018-02-28}}</ref>.

{| class="wikitable" style="font-size: 90%;"
|+ [[Drogi krajowe w Polsce|Drogi krajowe]] w województwie lubuskim<ref name="rozp2009">''Rozporządzenie Rady Ministrów zmieniające rozporządzenie w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych'' ({{Dziennik Ustaw|2009|187|1446}})</ref><ref name="zarzGD">[https://www.archiwum.gddkia.gov.pl/userfiles/articles/z/zarzadzenia-generalnego-dyrektor_3184//documents/scan2080.pdf Zarządzenie Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 10.12.2009]</ref>
! Droga
! Trasa
! Obecna długość w województwie
! Uwagi
|-
| {{AS-droga|A|2|30}}
| granica państwa z [[Niemcy|Niemcami]] {{flaga|Niemcy}} – [[Świecko]]/Słubice – [[Rzepin]] – [[Torzym]] – [[Poznań]] – [[Łódź]] – [[Warszawa]] ([[Węzeł drogowy|węzeł]] „[[Konotopa (powiat warszawski zachodni)|Konotopa”]]) – ... – [[Warszawa]] (węzeł „Lubelska”) – [[Biała Podlaska]] – [[Kukuryki]] – granica państwa z [[Białoruś|Białorusią]] {{flaga|Białoruś}}
| 92&nbsp;km
| Istniejące odcinki: [[Świecko]] – [[Warszawa]] ([[Węzeł drogowy|węzeł]] [[Konotopa (powiat warszawski zachodni)|Konotopa]]); [[Majdan (powiat otwocki)|Majdan]] – [[Kałuszyn]]
|-
| {{AS-droga|S|3|65}}
| [[Świnoujście]] – [[Szczecin]] [[Autostrada A6 (Polska)|A6]] (węzeł „[[Rzęśnica (powiat goleniowski)|Rzęśnica”]]) – ... – Szczecin [[Autostrada A6 (Polska)|A6]] (węzeł „[[Klucz (Szczecin)|Klucz”]]) – [[Gorzów Wielkopolski]] – [[Międzyrzecz]] – [[Świebodzin]] – [[Sulechów]] – [[Zielona Góra]] – [[Nowa Sól]] – [[Autostrada A4 (Polska)|A4]] ([[Legnica]]) – [[Lubawka]] – granica państwa {{Flaga|CZE}}
| 184 km
| 
|-
| {{AS-droga|K|12}}
| granica państwa z [[Niemcy|Niemcami]] {{flaga|Niemcy}} – [[Łęknica]] – [[Żary]] – [[Żagań]] – [[Droga ekspresowa S3 (Polska)|S3]] (węzeł „Głogów Zachód”) – [[Głogów]] – [[Leszno]] – [[Kalisz]] – [[Radom]] – [[Lublin]] – [[Dorohusk]] – granica państwa z [[Ukraina|Ukrainą]] {{flaga|Ukraina}}
| 105&nbsp;km
|
|-
| {{AS-droga|A|18|36}}
| granica państwa z [[Niemcy|Niemcami]] {{flaga|Niemcy}} – [[Olszyna (powiat żarski)|Olszyna]] – [[Iłowa]] – [[Golnice]] – [[Krzyżowa (powiat bolesławiecki)|Krzyżowa]]
| 71&nbsp;km 
| 
|- 
| {{AS-droga|K|22}}
| granica państwa z [[Niemcy|Niemcami]] {{flaga|Niemcy}} – [[Kostrzyn nad Odrą]] – [[Słońsk]] – [[Krzeszyce]] – [[Gorzów Wielkopolski]] – [[Strzelce Krajeńskie]] – [[Dobiegniew]] – [[Malbork]] – [[Elbląg]] – [[Grzechotki]] – granica państwa z [[Rosja|Rosją]] {{flaga|Rosja}}
| 122&nbsp;km
|
|-
| {{AS-droga|K|24}}
| [[Pniewy]] – [[Przytoczna]] – [[Skwierzyna]] – [[Wałdowice]] (rondo)
| 46&nbsp;km
|
|-
| {{AS-droga|K|27}}
| granica państwa – [[Przewóz (powiat żarski)|Przewóz]] – [[Żary]] – [[Nowogród Bobrzański]] – [[Zielona Góra]]
| 68&nbsp;km
| –
|-
| {{AS-droga|K|29}}
| granica państwa – [[Słubice]] – [[Cybinka]] – [[Krosno Odrzańskie]] – [[Połupin]] [[Droga krajowa nr 32 (Polska)|32]]
| 58&nbsp;km
| –
|-
| {{AS-droga|K|31}}
| [[Szczecin]] – [[Gryfino]] – [[Mieszkowice]] – [[Kostrzyn nad Odrą]] – [[Górzyca (województwo lubuskie)|Górzyca]] – [[Słubice]]
| 38&nbsp;km
| –
|-
| {{AS-droga|K|32}}
| granica państwa z [[Niemcy|Niemcami]] {{flaga|Niemcy}} – [[Gubinek]]/Gubin – [[Zielona Góra]] – [[Sulechów]] – [[Kargowa]] – [[Wolsztyn]] – [[Stęszew]]
| 104&nbsp;km
|
|-
| {{AS-droga|K|92}}
| [[Rzepin]] – [[Torzym]] – [[Świebodzin]] – [[Poznań]] – [[Konin]] – [[Mory (powiat warszawski zachodni)|Mory]] – ... – [[Mińsk Mazowiecki]] – [[Ryczołek]]
| 78&nbsp;km
| Dawna droga krajowa nr 2
|-
|}


* '''Drogowe i piesze mosty graniczne''':
** [[Kostrzyn nad Odrą]] – [[Küstriner Vorland|Küstrin-Kietz]] – w ciągu [[Droga krajowa nr 22 (Polska)|drogi krajowej nr 22]]
** [[Słubice]] – [[Frankfurt nad Odrą]] – w ciągu [[Droga krajowa nr 29 (Polska)|drogi krajowej nr 29]]
** [[Świecko]]/[[Słubice]] – [[Frankfurt nad Odrą]] – w ciągu autostrady [[Autostrada A2 (Polska)|A2]]
** [[Gubin]] – [[Gubin (Niemcy)|Guben]] – w ciągu [[Droga wojewódzka nr 138|drogi wojewódzkiej nr 138]]
** [[Gubinek]]/Gubin – [[Gubin (Niemcy)|Guben]] – w ciągu [[Droga krajowa nr 32 (Polska)|drogi krajowej nr 32]]
** [[Zasieki (województwo lubuskie)|Zasieki]] – [[Forst (Lausitz)|Forst]] – w ciągu [[Droga wojewódzka nr 289|drogi wojewódzkiej nr 289]]
** [[Olszyna (powiat żarski)|Olszyna]] – [[Forst (Lausitz)|Forst]] – w ciągu [[Droga krajowa nr 18 (Polska)|drogi krajowej nr 18]]
** [[Łęknica]] – [[Mużaków|Bad Muskau]] – w ciągu [[Droga krajowa nr 12 (Polska)|drogi krajowej nr 12]]
** [[Łęknica]] – [[Mużaków|Bad Muskau]] ([[Park Mużakowski]]) (most pieszy i rowerowy)
** [[Przewóz (powiat żarski)|Przewóz]] – [[Podrosche]] – w ciągu [[Droga krajowa nr 27 (Polska)|drogi krajowej nr 27]]

=== Transport kolejowy ===
* '''linie kolejowe (czynne)''':
** [[Berlin]] – [[Frankfurt nad Odrą]] – [[Słubice]] – [[Rzepin]] – [[Świebodzin]] – [[Zbąszynek]] – [[Poznań|Poznań Gł.]]
** [[Szczecin|Szczecin Gł.]] – [[Kostrzyn nad Odrą]] – [[Zielona Góra]]
** [[Zielona Góra]] – [[Wrocław|Wrocław Gł.]]
** [[Szczecin|Szczecin Gł.]] – [[Dobiegniew]] – [[Krzyż Wielkopolski|Krzyż]] – [[Poznań|Poznań Gł.]]
** [[Chociebuż|Cottbus (Chociebuż]]) – [[Wrocław|Wrocław Gł.]]
** [[Berlin]] – [[Kostrzyn nad Odrą]] – [[Gorzów Wielkopolski]] – [[Krzyż Wielkopolski|Krzyż]] – [[Piła (miasto)|Piła Gł.]]
** [[Gubin]] – [[Czerwieńsk]]
** [[Zielona Góra]] – [[Zbąszynek]]
** [[Zielona Góra]] – [[Żary]] – [[Węgliniec]]
** [[Żagań]] – [[Lubsko]] (tylko linia towarowa)
** [[Gorzów Wielkopolski]] – [[Zbąszynek]]
** [[Żagań]] – [[Głogów]] – [[Leszno]] – [[Ostrów Wielkopolski|Ostrów Wlkp]]. – [[Łódź Kaliska (stacja kolejowa)|Łódź Kaliska]] ([[Niegosławice (województwo lubuskie)|Niegosławice]] – Głogów tylko linia towarowa)
* '''Kolejowe mosty graniczne''':
** [[Kostrzyn nad Odrą]] – [[Küstriner Vorland|Küstrin-Kietz]]
** [[Słubice]] – [[Frankfurt nad Odrą]]
** [[Gubin]] – [[Gubin (Niemcy)|Guben]]
** [[Zasieki (województwo lubuskie)|Zasieki]] – [[Forst (Lausitz)|Forst]]

=== Tabor kolejowy ===
Województwo lubuskie jest właścicielem 23 pojazdów, z których większość stanowi 20 spalinowych zespołów trakcyjnych oraz autobusy szynowe i trzy elektryczne zespoły trakcyjne ED78 wyprodukowanych przez [[Newag]]. Wszystkie składy będące własnością urzędu marszałkowskiego są obsługiwane przez państwowego przewoźnika [[Polregio]].

{| class="wikitable"
|+ Tabor kolejowy województwa lubuskiego
! Seria
! Typ
! Numery
! Liczba
! Producent
!
|-
| [[Newag Impuls|ED78]]
| [[Newag Impuls|31WE]]
| 010, 014, 016
| 3
| [[Newag]]
|
|-
| [[Newag Impuls|SA95]]
| [[Newag Impuls|36WEhd]]
| 001 ÷ 002
| 2
| [[Newag]]
|<ref>{{Cytuj | url=https://www.rynek-kolejowy.pl/wiadomosci/dwa-trojczlonowe-spalinowe-impulsy-2-sa-juz-w-lubuskiem-99586.html | tytuł=Dwa trójczłonowe spalinowe Impulsy 2 są już w Lubuskiem - Rynek Kolejowy<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=rynek-kolejowy.pl | data dostępu=2024-04-26}}</ref>
|-
| [[ZNTK Poznań Regio Tramp|SA105]]
| [[ZNTK Poznań Regio Tramp|213Ma]]
| 101 ÷ 102, 104 ÷ 105
| 4
| [[Poznańskie Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego|ZNTK Poznań]]
|
|-
| [[ZNTK Poznań Regio Tramp|SA108]]
| [[ZNTK Poznań Regio Tramp|215M]]
| 006
| 1
| [[Poznańskie Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego|ZNTK Poznań]]
|
|-
| [[Pesa 218M|SA133]]
| [[Pesa 218M|218Mc]]
| 003, 006 ÷ 008
| 4
| [[Pojazdy Szynowe Pesa Bydgoszcz|Pesa]]
|
|-
| [[Pesa 218M|SA134]]
| [[Pesa 218M|218Mc]]
| 020 ÷ 021
| 2
| [[Pesa Mińsk Mazowiecki|ZNTK Mińsk Mazowiecki]]
|
|-
| [[Newag 220M/221M|SA137]]
| [[Newag 220M/221M|220M]]
| 005
| 1
| [[Newag]]
|
|-
| [[Pesa Link|SA139]]
| [[Pesa Link|223M]]
| 003 ÷ 006, 031 ÷ 032
| 6
| [[Pojazdy Szynowe Pesa Bydgoszcz|Pesa]]
|<ref>{{Cytuj | url=https://www.nakolei.pl/lubuskie-ma-juz-dwa-linki-z-niemiecka-homologacja/ | tytuł=Lubuskie ma już dwa Linki z niemiecką homologacją - Portal Kolejowy NaKolei.pl<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=nakolei.pl | język=pl | data dostępu=2024-04-26}}</ref>
|-
|}

=== Transport wodny śródlądowy ===
* '''drogi wodne''':
** [[Odra]]
** [[Warta]]
** [[Noteć]]
** [[Nysa Łużycka]] (od [[Gubin]]a w dół rzeki)
** [[Kanał Odra-Sprewa]]
* '''porty i ważniejsze przystanie śródlądowe''':
** [[Bytom Odrzański]]
** [[Cigacice]]
** [[Drezdenko]]
** [[Gorzów Wielkopolski]]
** [[Kostrzyn nad Odrą]]
** [[Krosno Odrzańskie]]
** [[Nowa Sól]]
** [[Santok]]
** [[Słubice]]
* '''przeprawy promowe'''
** [[Milsko (województwo lubuskie)|Milsko]] przez Odrę w ciągu [[Droga wojewódzka nr 282|drogi wojewódzkiej nr 282]]
** [[Pomorsko]] przez Odrę w ciągu [[Droga wojewódzka nr 281|drogi wojewódzkiej nr 281]]
** [[Brody (powiat zielonogórski)|Brody]] przez Odrę w ciągu [[Droga wojewódzka nr 280|drogi wojewódzkiej nr 280]]
** [[Połęcko (powiat krośnieński)|Połęcko]] przez Odrę w ciągu [[Droga wojewódzka nr 138|drogi wojewódzkiej nr 138]]
** [[Oksza (wieś)|Oksza]] przez Wartę w ciągu drogi powiatowej
** [[Santok]] przez Wartę – sezonowo
[[Plik:Stiopa-Twist-foto2.jpg|mały|210x210px|[[Tramwaje w Gorzowie Wielkopolskim]]]]

=== Transport lotniczy ===
* [[Port lotniczy Zielona Góra-Babimost]]
* [[Lotnisko Zielona Góra-Przylep|Lotnisko Aeroklubu Ziemi Lubuskiej]] w [[Przylep (Zielona Góra)|Zielonej Górze-Przylepie]]
* Leśna baza lotnicza Lasów Państwowych w [[Lipki Wielkie|Lipkach Wielkich]]
* Lotnisko prywatne w [[Trzebicz Nowy|Trzebiczu Nowym]] k. [[Drezdenko|Drezdenka]]
* Lotniska w [[Tomaszowo|Tomaszowie]] k. [[Żagań|Żagania]] i [[Lotnisko Szprotawa-Wiechlice|Wiechlicach]] k. [[Szprotawa|Szprotawy]]

== Sport ==
[[Plik:Bieg11.jpg|mały|210x210px|[[Derby Ziemi Lubuskiej na żużlu|Derby województwa lubuskiego]] pomiędzy [[Stal Gorzów Wielkopolski (żużel)|Stalą]] i [[ZKŻ Zielona Góra|Falubazem]]]]
Najpopularniejszym sportem w województwie jest [[Sport żużlowy|żużel]] reprezentowany przez dwa kluby – [[Stal Gorzów Wielkopolski (żużel)|Stal Gorzów Wielkopolski]] i [[ZKŻ Zielona Góra|Falubaz Zielona Góra]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Pierwsze żużlowe ściganie na stadionie przy Myśliborskiej |data dostępu = 2016-02-11 |opublikowany = ECHOGORZOWA.PL |url = https://www.echogorzowa.pl/news/36/Zuzel/2016-02-11/pierwsze-zuzlowe-sciganie-na-stadionie-przy-mysliborskiej-13782.html |język = pl}}</ref>, mecze pomiędzy tymi zespołami nazywane są [[Derby Ziemi Lubuskiej na żużlu|Derbami Ziemi Lubuskiej]]<ref>{{Cytuj |autor = Cezary Konarski |tytuł = To były nietypowe derby. W Nowy Rok Stal Gorzów zmierzyła się z Falubazem Zielona Góra |data = 2023-1-1 |data dostępu = 2023-1-1 |opublikowany = Zielona Góra Nasze Miasto |url = https://zielonagora.naszemiasto.pl/to-byly-nietypowe-derby-w-nowy-rok-stal-gorzow-zmierzyla/ar/c2-9152481 |język = pl}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Derby ziemi lubuskiej w ramach sparingów przedsezonowych |data = 2022-01-02 |data dostępu = 2022-01-02 |opublikowany = PGE Ekstraliga |url = https://speedwayekstraliga.pl/derby-ziemi-lubuskiej-w-ramach-sparingow-przedsezonowych/ |język = pl}}</ref>. Popularnym sportem na terenie województwa jest [[piłka nożna]] – reprezentowana przez m.in. [[Stilon Gorzów Wielkopolski (piłka nożna)|Stilon Gorzów Wielkopolski]], [[Lechia Zielona Góra|Lechię Zielona Góra]], [[Warta Gorzów Wielkopolski|Wartę Gorzów Wielkopolski]], [[Dozamet Nowa Sól]], [[Polonia Słubice|Polonię Słubice]], [[Promień Żary]] czy [[Czarni Żagań|Czarnych Żagań]]. Dużą popularnością cieszy się również [[koszykówka]] – w [[Zielona Góra|Zielonej Górze]] męski zespół [[Zastal Zielona Góra|Zastalu]], natomiast w [[Gorzów Wielkopolski|Gorzowie Wielkopolskim]] żeński zespół [[AZS AJP Gorzów Wielkopolski|AZS AJP]] i męski zespół [[Kangoo Basket Gorzów Wielkopolski|Kangoo Basket]]. Koszykarskie zespoły istnieją również w innych miastach. W lubuskim istnieją także kluby [[Piłka siatkowa|siatkarskie]] m.in. [[Olimpia Sulęcin]], [[KS Orzeł Międzyrzecz|Orzeł Międzyrzecz]] czy [[Orion Sulechów]], [[Piłka wodna|piłki wodnej]] – [[GKPW-59 Gorzów Wielkopolski]] i [[Alfa Gorzów Wielkopolski]]<ref>{{Cytuj |tytuł = W czepku urodzeni, czyli gorzowskie waterpolo wraca do krajowej czołówki |data = 2023-01-24 |data dostępu = 2023-01-24 |opublikowany = Gazeta Lubuska |url = https://gazetalubuska.pl/w-czepku-urodzeni-czyli-gorzowskie-waterpolo-wraca-do-krajowej-czolowki/ar/c2-17228219 |język = pl}}</ref>, [[Tenis stołowy|tenisa stołowego]] – ZKS Drzonków-Zielona Góra i [[GKS Gorzovia Gorzów Wielkopolski|Gorzovia Gorzów Wielkopolski]]. Poza tym istnieją kluby: [[Piłka ręczna|piłki ręcznej]], [[Kajakarstwo|kajakarskie]], [[Wioślarstwo|wioślarskie]], [[Pływanie (sport)|pływackie]], [[Lekkoatletyka|lekkoatletyczne]], [[Sztuki walki|sztuk walki]], [[Gimnastyka akrobatyczna|akrobatyki sportowej]], [[tenis]]a, [[Futbol amerykański|futbolu amerykańskiego]], [[Rugby (sport)|rugby]], [[unihokej]]a, [[Kolarstwo|kolarskie]], [[Łucznictwo|łucznicze]], [[Strzelectwo|strzeleckie]], [[Szachy|szachowe]], [[Jeździectwo|jeździeckie]], [[golf]]owe, [[speedrower]]owe, [[Miniżużel|miniżużla]] i [[Aeroklub Ziemi Lubuskiej|aeroklub]].

== Media ==
Największe media o zasięgu regionalnym:
* [[TVP3 Gorzów Wielkopolski]] – siedziba w Gorzowie Wielkopolskim oraz redakcja zamiejscowa w Zielonej Górze
* [[Radio Zachód]] – siedziba w Zielonej Górze oraz redakcja zamiejscowa w Gorzowie Wielkopolskim
* [[Gazeta Lubuska]] – siedziba w Zielonej Górze oraz redakcja zamiejscowa w Gorzowie Wielkopolskim
* [[Gazeta Wyborcza]] – oddziały w Zielonej Górze i w Gorzowie Wielkopolskim

== Zobacz też ==
* [[Ziemia lubuska]]
* [[Diecezja zielonogórsko-gorzowska]]
* [[Tramwaje w Gorzowie Wielkopolskim]]
* [[Wikisource:pl:polskie tablice rejestracyjne|polskie tablice rejestracyjne]] (wikisource)

== Uwagi ==
{{Uwagi}}

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

{{wikinews|Portal:Lubuskie|najnowszych wiadomości z województwa lubuskiego}}

== Linki zewnętrzne ==
* {{Cytuj stronę | url = http://www.lubuskie.pl/pl/index.php | tytuł = Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego | opublikowany = lubuskie.pl | archiwum = https://web.archive.org/web/20080515013200/http://www.lubuskie.pl/pl/index.php | zarchiwizowano = 2008-05-15}}
* [http://www.wojewodalubuski.pl/ Lubuski Urząd Wojewódzki w Gorzowie Wielkopolskim]
* {{Polska w liczbach|id=lubuskie|nazwa=Województwo lubuskie w liczbach|data dostępu=20 maja 2015}}
{{Województwo lubuskie}}
{{Podział administracyjny Polski}}
{{miasta województwa lubuskiego}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Województwo lubuskie| ]]