Przejdź do zawartości

Wojna brytyjsko-bhutańska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wojna brytyjsko-bhutańska
Ilustracja
Eden zmuszony do podpisania traktatu
Czas

12 listopada 186411 listopada 1865

Terytorium

Bhutanu

Przyczyna

odmowa nawiązania stosunków dyplomatycznych

Wynik

zwycięstwo Wielkiej Brytanii

Strony konfliktu
Bhutan Wielka Brytania
Dowódcy
wielki lama Jigme Chogyal gen. Dunsford
gen. Malkester
od marca 1865:
gen. Fraser Tayter
gen. Henry Tombs
Siły
kilka tysięcy kilkanaście tysięcy, artyleria
Straty
nieznane nieznane, sześć armat
brak współrzędnych

Wojna brytyjsko-bhutańska (lub Wojna Duar) – konflikt militarny pomiędzy Bhutanem a Wielką Brytanią w latach 18641865. Bezpośrednią przyczyną wojny było odrzucenie przez Bhutańczyków propozycji nawiązania stosunków dyplomatycznych.

Sytuacja w 1864

[edytuj | edytuj kod]

Oficjalnie pomiędzy Wielką Brytanią (Brytyjskimi Indiami) a Bhutanem nigdy nie utrzymywano stosunków dyplomatycznych. Jednak od lat 70. XVIII oba państwa miały wspólną granicę, na której dochodziło niezwykle często do incydentów i drobnych potyczek. Przyczyną tego była sporna część Assamu, który anektowali Brytyjczycy. Był to tzw. Duar (dosł. "brama wjazdowa") część Assamu i Bengalu, rozciągająca się wzdłuż południowej granicy Bhutanu. Teren ten był niezwykle ważny strategicznie, gdyż przechodziły przez niego jedyne szlaki ("bramy") z Indii do Bhutanu.

Brytyjczycy od roku 1862 starali się uregulować problem granicy i jednocześnie ocenić siłę militarną sąsiada. W tym celu wysłano misję dyplomatyczną sir Ashleya Edena w 1862. W Bhutanie od 1861 trwała jednak wojna domowa i misji nie przyjęto. Ponowna wyprawa rok później także spotkała się z niechęcią. A narzucającego się Edena zmuszono wreszcie do podpisania traktatu niekorzystnego dla Wielkiej Brytanii. Po powrocie do Indii Eden uznał umowę za nieważną i zaproponował siłowe rozwiązanie: okupację terytorium Bhutanu wraz ze zniszczeniem klasztorów-fortyfikacji (tzw. Dzongów) lub okupację rejonu Duar.

Brytyjczycy zdecydowali się na walkę. Zebrano oddziały z rejonu Assamu, Bengalu oraz z Cooch Behar, i podzielono na dwie grupy: wschodnią generała Dunsforda oraz zachodnią gen. Malkestera. 12 listopada 1864 oficjalnie wypowiedziano wojnę, a siły brytyjskie w czterech kolumnach rozpoczęły marsz na Bhutan. Docelowo miano opanować miasta: Devangiri, Bishenshing, Phuntsholing oraz Chumurchi.

10 grudnia Wielka Brytania anektowała Duar. W odpowiedzi na to Szabdrung (wielki lama) Bhutanu Jigme Chogyal oskarżył w odezwie z 16 grudnia Brytyjczyków o sprowokowanie wojny i wezwał naród do obrony państwa. Państwo jednak nie posiadało regularnej armii, a jedyną siłą zbrojną byli w praktyce strażnicy dzongów. Tymczasem wojska brytyjskie opanowały wyznaczone cele i wycofały się do Indii, pozostawiając tylko niewielkie garnizony. W tej sytuacji, w końcu stycznia 1865 Bhutańczycy rozpoczęli kontruderzenie. Pomiędzy 25 a 27 stycznia odzyskano kontrolę nad przejściami zachodnimi a 29 stycznia w niespodziewanym ataku wyzwolono Devangiri. Była to szczególnie bolesna porażka, ponieważ regularne wojsko brytyjskie zostało pokonane przez oddziały uzbrojone w broń białą oraz w łuki.

Wielki sukces odniosły też siły – 5 tys. ludzi – dowodzone przez penlopa Trongsa, które pokonały dwa brytyjskie oddziały (łącznie 12 tys. ludzi) pod Chumurchi, zdobywając przy tym sześć armat.

W związku z niespodziewanymi klęskami, na początku marca odwołano dotychczasowych dowódców brytyjskich, których zastąpili generałowie Fraser Tayter i Tombs. W drugiej połowie marca główna armia brytyjska rozpoczęła krwawy marsz na północ. 1 kwietnia, po zaciętym oporze, ponownie zajęto – i w dużym stopniu zniszczono – Devangiri. Niechlubnym incydentem było także rozstrzelanie 120 bhutańskich żołnierzy, którzy poddali się zdobywcom.

Pokój w Cinch

[edytuj | edytuj kod]

W obliczu druzgocącej przewagi militarnej, wojska Bhutanu zaprzestały walki. Bardziej na północ nie odważyli się też zapuścić Brytyjczycy, w związku z czym działania zbrojne zakończono. Ostatecznie, 11 listopada, rok po rozpoczęciu wojny, podpisano traktat pokojowy. Bhutan zgodził się oddać sporne tereny Duaru oraz skrawki ziem w rejonie Sikkim i Cooch-Bihar. W zamian za to rząd brytyjski miał wypłacać 35 tys. rupii do 10 stycznia 1866; 45 tys. w 1867 i 55 tys. od 1868.

Pokój z 1865 obowiązywał aż do uzyskania niepodległości przez Indie w 1947 i podpisania traktatu indyjsko-bhutańskiego w 1949.

Do dziś w Muzeum Narodowym Bhutanu, w galerii poświęconej uzbrojeniu, można podziwiać zdobyte pod Chumurchi brytyjskie armaty.

Brytyjscy wyżsi oficerowie polegli w czasie wojny[1]

[edytuj | edytuj kod]
  • mjr J.W. Sanders – 3. Regiment Gurkhów – poległ w Buxa, grudzień 1864;
  • kpt. F.C. Griffin – Regiment Królewskiej Artylerii – zginął w wybuchu beczki prochu w Ambiokh, 6 grudnia 1864;
  • por. E.A. Anderson – Regiment Królewskiej Artylerii – zginął w wybuchu beczki prochu w Ambiokh, 6 grudnia 1864;
  • por. K.W.S. Cameron – Regiment Królewskiej Artylerii – poległ pod Chumarchi, styczeń 1865;
  • por. C.G. Millet – Regiment Królewskiej Artylerii – poległ pod Chumarchi, styczeń 1865;
  • por. J.H. Urquhart – Regiment Królewskich Inżynierów – poległ pod Dewangiri, 30 stycznia 1865;
  • por. W.H. Waller – Regiment Królewskiej Artylerii – zginął w wybuchu beczki prochu w Ambiokh, 6 grudnia 1864.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]