Tekst źródłowy strony Wojska Specjalne

{{Nie mylić z |[[Siły specjalne|wojska specjalne]] (ogólne określenie rodzaju sił zbrojnych)}}
{{Narodowy rodzaj sił zbrojnych infobox
 |nazwa              = Wojska Specjalne
 |godlo              = POL Wojska Specjalne.svg
 |opis godla         = Orzeł Wojsk Specjalnych<ref name="symb">Symbole Wojsk Specjalnych – {{Dziennik Ustaw|2009|69|588}}</ref>
 |panstwo            = Polska
 |liczebność         = 3381<ref>https://www.dz.urz.mon.gov.pl/zasoby/dziennik/pozycje/zalaczniki/2023/02/bzaaczniki-sig.pdf</ref>
 |siły_zbrojne       = Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej
 |krotka_nazwa       = WS
 |utworzenie         = 4 lipca 2007
 |koniec             = 
 |znak_rozpoznawczy  = 
 |bandera            = 
 |proporzec          = PL special forces flag IIIRP.svg
 |prefiks            = 
 |motto              = 
 |dowodztwo_cywilne  = 
 |dowodztwa_wojskowe = [[Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych]]<br />[[Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych]]
 |części_składowe    = 
 |commons            = Category:Special forces of Poland
}}
'''Wojska Specjalne''' ('''WS''') – [[Rodzaje sił zbrojnych w Wojsku Polskim|rodzaj]] [[Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej|Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej]].

== Funkcjonowanie ==
Wojska Specjalne powołane zostały ustawą o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz o zmianie niektórych innych ustaw z dnia 24 maja 2007. W ich skład weszły istniejące wówczas trzy jednostki sił specjalnych, utworzone w latach 60 ([[Jednostka Wojskowa Komandosów]]), 70 ([[Jednostka Wojskowa Formoza]]), 90 XX w. ([[Jednostka Wojskowa GROM|Jednostka Wojskowa Grom]]). Funkcje [[dowodzenie (wojsko)|dowodzenia]] Wojskami Specjalnymi przejęło [[Dowództwo Wojsk Specjalnych]]. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 24 maja 2007 roku siły wydzielane z Wojsk Specjalnych nie były podporządkowane Dowódcy Operacyjnemu Sił Zbrojnych. Dzięki temu wojska te mogły realizować operacje specjalne samodzielnie bądź z innymi rodzajami Sił Zbrojnych RP.

Samodzielność dowodzenia Wojskami Specjalnymi zlikwidowano 1 stycznia 2014. W miejsce Dowództwa Wojsk Specjalnych powołano Inspektorat Wojsk Specjalnych znajdujący się w składzie Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych oraz Dowództwo Sił Specjalnych, które podlegało Dowództwu Generalnemu RSZ. Ten drugi organ został następnie przekształcony w Centrum Operacji Specjalnych – Dowództwo Komponentu Wojsk Specjalnych, które zostało podporządkowane Dowództwu Operacyjnemu RSZ.

W maju 2015 roku Dowództwo Komponentu Wojsk Specjalnych, jako oddzielny organ, podporządkowano [[Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych|Dowództwu Generalnemu RSZ]]. Natomiast Centrum Operacji Specjalnych pozostawiono w dyspozycji [[Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych|Dowództwa Operacyjnego RSZ]].

Wojska Specjalne są prawdopodobnie jedynymi wojskowymi siłami specjalnymi na świecie, działającymi jako wyodrębniony rodzaj sił zbrojnych, niewchodzący w skład [[Marynarka wojenna|marynarki wojennej]] lub [[wojska lądowe|wojsk lądowych]].{{Potrzebny przypis|data=2024-08}}

[[śmigłowiec|Śmigłowcowe]] wsparcie transportowe i [[wsparcie ogniowe]] z powietrza prowadzi wchodząca w skład [[33 Baza Lotnictwa Transportowego|33 BLTr]] [[7 Eskadra Działań Specjalnych]] z użyciem maszyn [[Mi-8|Mi-17-1W]]. Komponent Wojsk Specjalnych od grudnia 2019 roku posiada 4 śmigłowce [[Sikorsky UH-60 Black Hawk|Sikorsky S-70i Black Hawk]]<ref>{{Cytuj |autor = Zbiam |tytuł = 8,5 mln złotych na szkolenie załóg lotniczych |data = 2020-07-17 |data dostępu = 2020-08-14 |opublikowany = Wydawnictwo militarne ZBIAM |url = http://zbiam.pl/85-mln-zlotych-na-szkolenie-zalog-lotniczych/ |język = pl-PL}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = S-70i Black Hawk dla Wojsk Specjalnych odebrane |data dostępu = 2020-08-14 |opublikowany = DziennikZbrojny.pl |url = http://dziennikzbrojny.pl/aktualnosci/news,1,11276,aktualnosci-z-polski,s-70i-black-hawk-dla-wojsk-specjalnych-odebrane |język = pl}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Załogi lotnicze Jednostki Wojskowej GROM |data = 2020-07-17 |data dostępu = 2020-08-14 |opublikowany = Silent Heroes |url = https://silentheroes.pl/zalogi-lotnicze-jednostki-wojskowej-grom/ |język = pl-PL}}</ref>.

Żołnierze Wojsk Specjalnych odbywają szkolenia w różnych warunkach klimatyczno-terenowych Polski i świata<ref>{{Cytuj | url=http://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/7177?t=Komandosi-na-lodospadach | tytuł=Komandosi na lodospadach<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.polska-zbrojna.pl | data dostępu=2017-11-27}}</ref><ref>{{Cytuj | url=http://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/6083?t=Komandosi-trenuja-w-amazonskiej-dzungli | tytuł=Komandosi trenują w amazońskiej dżungli<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.polska-zbrojna.pl | data dostępu=2017-11-27}}</ref><ref>{{Cytuj | url=http://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/6839?t=Komandosi-szkolili-sie-w-gorach-Kaukazu | tytuł=Komandosi szkolili się w górach Kaukazu<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.polska-zbrojna.pl | data dostępu=2017-11-27}}</ref>. Wojska Specjalne są certyfikowane do wystawienia kontyngentu i pełnienia dyżuru bojowego w składzie [[NATO Response Force]]<ref>{{Cytuj | url=https://web.archive.org/web/20140921164859/http://www.defence24.pl/news_koniec-cwiczen-noble-sword-14 | tytuł=Koniec ćwiczeń „Noble Sword -14” |autor=Juliusz Sabak |data=2014-09-21 | opublikowany=defence24.pl | data dostępu=2017-11-27}}</ref>. WS dysponują przenośnymi terminalami łączności [[Tactical Digital Information Link|Link 16]], umożliwia to dowodzenie w systemie sieciocentrycznym<ref>{{Cytuj | tytuł = Sieciocentryczne Wojska Specjalne | url = http://dziennikzbrojny.pl/aktualnosci/news,1,8331,aktualnosci-z-polski,sieciocentryczne-wojska-specjalne | opublikowany = dziennikzbrojny.pl | data = 2014-11-18}}</ref>. Za zadanie odpowiedzialny jest [[Inspektorat Uzbrojenia]]. Wojska Specjalne posiadają Ośrodek Szkolenia [[Poligon wojskowy|Poligonowego]] Wojsk Specjalnych – [[Strzepcz]]<ref>{{Cytuj | url=https://www.facebook.com/OsrodekSzkoleniaPoligonowegoWojskSpecjalnych/ | tytuł=Ośrodek Szkolenia Poligonowego Wojsk Specjalnych &#124; Strzepcz<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=facebook.com | język=pl | data dostępu=2024-04-26}}</ref>.

== Struktura organizacyjna WS do 31 grudnia 2013 ==
{{mapa lokalizacyjna
 |mapa        = POL
 |rozmiar     = 240
 |podpis      = Legenda<br />Wojska Specjalne: <br />[[Plik:Green 008000 pog.svg|8px]] JW Agat, JW Formoza, JW Grom, JW Komandosów, JW Nil, <br /> podległość operacyjna:<br />[[Plik:Steel  pog.svg|8px]] PJOS ([[Siły Powietrzne]])
 |punkty mapy =
{{mapa lokalizacyjna/punkt|50°18'01"N 18°38'20"E|pozycja=left|znak=Green 008000 pog.svg|opis=JW Agat}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|54°32'32"N 18°32'49"E|pozycja=left|znak=Green 008000 pog.svg|opis=JW Formoza}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|52°14'47"N 21°08'30"E|pozycja=bottom|znak=Green 008000 pog.svg|opis=JW Grom}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|54°24'24"N 18°40'03"E|pozycja=bottom|znak=Green pog.svg|opis=JW Grom}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|50°39'37"N 18°40'54"E|pozycja=right|znak=Green 008000 pog.svg|opis=JW Komandosów}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|50°02'35"N 19°54'12"E|pozycja=right|znak=Green 008000 pog.svg|opis=JW Nil}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|52°22'53"N 17°51'04"E|pozycja=right|znak=Steel pog.svg|opis=PJOS}}
}}

* [[Dowództwo Wojsk Specjalnych]] ([[Kraków]]) i podległe mu [[jednostka wojskowa|jednostki wojskowe]]:
** [[Jednostka Wojskowa AGAT|Jednostka Wojskowa Agat]] ([[Gliwice]])
** [[Jednostka Wojskowa Formoza]] ([[Gdynia]])
** [[Jednostka Wojskowa GROM|Jednostka Wojskowa Grom]] ([[Warszawa]] m.in. dowództwo, [[Gdańsk]])
** [[Jednostka Wojskowa Komandosów]] ([[Lubliniec]])
** [[Jednostka Wojskowa Nil]] (Kraków)
** ''[[7 Eskadra Działań Specjalnych|Powietrzna Jednostka Operacji Specjalnych (dawniej 7 eskadra działań specjalnych)]]'' ([[Powidz (województwo wielkopolskie)|Powidz]]) podległość operacyjna

== Symbol ==
Symbolem Wojsk Specjalnych jest [[Polski orzeł wojskowy|Orzeł Wojsk Specjalnych]]. Jego cechą wyróżniającą jest wypełniona na czarno pelta ([[tarcza Amazonek]]), na której wsparty jest orzeł<ref name="symb"/>. Czarny kolor jest kolorem wyróżniającym dla wielu jednostek specjalnych na całym świecie. Kolor ten ponadto symbolizuje tzw. „czarną taktykę” uznawaną przez żołnierzy Wojsk Specjalnych za najtrudniejszą formę szkolenia i prowadzonych działań.

== Przeznaczenie ==
Wojska Specjalne są przeznaczone do prowadzenia szeroko pojętej [[walka (wojsko)|walki]] specjalnej ([[działania specjalne]], [[antyterroryzm|kontrterroryzm]], [[działania nieregularne]], [[wojna podjazdowa|działania podjazdowe]] i inne), [[Rozpoznanie (wojsko)|rozpoznania]] a także do [[obrona|obrony]], [[działania ochronno-obronne|działań ochronno-obronnych]]. Działać mogą zarówno na terytorium Polski, jak i za granicą, oraz jako [[wojska operacyjne]] samodzielnie bądź z innymi Rodzajami Sił Zbrojnych RP, a także mogą brać udział w sojuszniczych [[operacja wojskowa|operacjach]].

== Działania zbrojne ==
Ten rodzaj sił zbrojnych wystawiał [[żołnierz]]y do [[Polski Kontyngent Wojskowy w Iraku|PKW Irak]] i do [[Polski Kontyngent Wojskowy w Afganistanie|PKW Afganistan]] oraz na [[front zewnętrzny]] w ramach [[Międzynarodowe Siły Wsparcia Bezpieczeństwa|ISAF]]. W latach 2016–2021 pełnili zadania w Afganistanie jako część ''[[Resolute Support]]'', w Iraku pełnili służbę na rzecz [[Walka (wojsko)|zwalczania]] samozwańczego [[Państwo Islamskie|Państwa Islamskiego]] wydzieleni do ''Operation Inherent Resolve'', patrolowali Morze Śródziemne, będąc zaokrętowanymi na [[ORP Gen. T. Kościuszko]] w ramach SNMG2. Na Ukrainie pełnili służbę pomocną żołnierzom [[Siły Zbrojne Ukrainy|SZU]] biorącym udział w АТО.

Większa część [[Kadra (wojsko)|kadry]] Wojsk Specjalnych jest [[weteran]]ami operacji wojskowych poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

== Dowódcy Wojsk Specjalnych ==
* gen. dyw. [[Edward Gruszka]] (1 I 2007 – 15 VIII 2007)
* gen. dyw. [[Włodzimierz Potasiński]] (15 VIII 2007 – † 10 IV 2010)
* gen. bryg. [[Marek Jerzy Olbrycht]] (p.o. 10 IV – 15 VIII 2010)
* płk / gen. bryg. [[Piotr Patalong]] (15 VIII 2010 – 31 XII 2013, rozformowanie Dowództwa WS)

Ustawa z 21 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o urzędzie Ministra Obrony Narodowej oraz niektórych innych ustaw zlikwidowała stanowisko Dowódcy Wojsk Specjalnych. Od 1 stycznia 2014 r. dowódcami rodzajów Sił Zbrojnych są Dowódca Generalny Rodzajów Sił Zbrojnych i Dowódca Operacyjny Rodzajów Sił Zbrojnych, którym podlegają poszczególne jednostki wojskowe. Dowódca Generalny Rodzajów Sił Zbrojnych jest następcą prawnym Dowódcy Wojsk Specjalnych.

== Dowodzenie od 1 stycznia 2014 r. ==
[[Centrum Operacji Specjalnych – Dowództwo Komponentu Wojsk Specjalnych]] (COS-DKWS) funkcjonuje od 3 sierpnia 2015 roku i powstało w wyniku kolejnych zmian będących następstwami reformy systemu kierowania i dowodzenia Siłami Zbrojnymi RP, wprowadzonej 1 stycznia 2014 roku. DKWS podlega bezpośrednio Dowódcy Generalnemu Rodzajów Sił Zbrojnych. W strukturze Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych (DG RSZ) znajduje się Inspektorat Wojsk Specjalnych (IWS), który stanowi komórkę wewnętrzną DG RSZ.

'''Inspektor Wojsk Specjalnych'''
* gen. dyw. Piotr Patalong (1 I 2014 – 7 IX 2016)
* gen. bryg. Wojciech Marchwica (8 IX 2016 – 14 III 2017)
* wz. płk [[Krzysztof Banaszek]] (15 III 2017 – 4 I 2018, likwidacja Inspektoratu WS)
'''Dowództwo Sił Specjalnych (DSS)'''
* gen. bryg. [[Jerzy Gut]] (1 I 2014 – 10 I 2014)
'''Dowódca Centrum Operacji Specjalnych – Dowództwo Komponentu Wojsk Specjalnych (COS-DKWS)'''
* gen. bryg. [[Jerzy Gut]] (10 I 2014 – 15 VII 2015)
'''Dowódca Komponentu Wojsk Specjalnych (DKWS)'''
* gen. bryg. [[Jerzy Gut]] (15 VII 2015 – 14 III 2017)
* gen. bryg. [[Wojciech Marchwica]] (15 III 2017 – 1 X 2018)
* gen. dyw. [[Sławomir Drumowicz]] (od 1 X 2018)<ref>{{Cytuj |tytuł = Dowództwo Komponentu Wojsk Specjalnych - Kierownictwo |data dostępu = 2020-07-05 |opublikowany = dkws.wp.mil.pl |url = https://dkws.wp.mil.pl/pl/pages/kierownictwo-2017-01-16-4/}}</ref>

== Uzbrojenie Wojsk Specjalnych ==
{{Osobny artykuł|Lista uzbrojenia i sprzętu bojowego Wojsk Specjalnych}}

== Galeria ==
<gallery widths="160" heights="130">
Plik:Polish SOF, Lisbon, NATO Trident Juncture 15 (22411086399).jpg|Żołnierze JWF na ćwiczeniach [[NATO]] Trident Juncture 15
Plik:Polands SOF (48560316046).jpg|Wojska Specjalne na defiladzie z okazji [[Święto Wojska Polskiego|Święta Wojska Polskiego]] w 2019
Plik:Defilada z okazji Święta WP - 2014 (5).jpg|Żołnierze JWK w M1165A1 Special Ops [[HMMWV]]
Plik:Defilada z okazji Święta WP - 2014 (4).jpg|Żołnierze JWG w wojskowych pojazdach [[Mercedes-Benz]] Klasy-G
Plik:GROM DN-SD-04-01612.JPEG|Żołnierze JW 2305 w [[Irak]]u
Plik:Polands SOF (48560507842).jpg|Pododdział [[Jednostka Wojskowa AGAT|Jednostki Wojskowej AGAT]]
Plik:Polish SOF, Lisbon, NATO Trident Juncture 15 (22814553211).jpg|Żołnierze JWK na ćwiczeniu [[NATO]] Trident Juncture 15
Plik:Polish SOF S-70i Black Hawk.jpg|Śmigłowce S-70i Wojsk Specjalnych
</gallery>

== Zobacz też ==
* [[Siły specjalne Sił Zbrojnych PRL|Siły Specjalne Sił Zbrojnych PRL]]
* [[Grupa Wawelberg]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Linki zewnętrzne ==
* [https://web.archive.org/web/20140701221059/http://archiwalny.mon.gov.pl/pl/strona/12/LG_14_20_25 Informacje nt. Wojsk Specjalnych]
* [http://polska-zbrojna.pl/home/articleshow/4984?t=Jak-zostac-komandosem Opis zasad naboru do Wojsk Specjalnych]
* [http://wojskaspecjalne.wp.mil.pl Dowództwo Komponentu Wojsk Specjalnych]
* [https://www.special-ops.pl/artykul/id346,task-force-49task-force-50 Artykuł o działaniach WS w Afganistanie]
{{Wojska Specjalne}}
{{Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej}}

[[Kategoria:Wojska Specjalne| ]]
[[Kategoria:Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej]]
[[Kategoria:Polskie siły specjalne]]
[[Kategoria:Siły specjalne]]
[[Kategoria:Polskie wojska rozpoznawcze]]
[[Kategoria:Wojska rozpoznawcze]]
[[Kategoria:Wojska powietrznodesantowe]]