Zaganiacz mały
| Iduna caligata[1] | |||
| (Lichtenstein, 1823) | |||
.jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
zaganiacz mały | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 w sezonie lęgowym zimowiska | |||
Zaganiacz mały (Iduna caligata) – gatunek małego ptaka z rodziny trzciniaków (Acrocephalidae), wcześniej zaliczany do pokrzewkowatych (Sylviidae). Zamieszkuje Eurazję, zimuje w Indiach; sporadycznie zalatuje do Polski. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1823 roku Martin Heinrich Carl Lichtenstein, nadając mu nazwę Sylvia caligata[3][5]. Miejsce typowe to rzeka Ilek w okolicach Orenburga[3]. Takson był zaliczany rodzaju Hippolais, ale w 2009 roku na podstawie analizy filogenetycznej został przeniesiony do Iduna[6]. Nie wyróżnia się podgatunków[2][7]. Dawniej za jego podgatunek bywał uznawany zaganiacz afgański (Iduna rama), klasyfikowany obecnie jako osobny gatunek[2]. Proponowany podgatunek annectens z południowo-wschodniego Ałtaju nie jest uznawany[2].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Zaganiacz mały jest podobny do gatunków z rodzaju Phylloscopus, ale jest bardziej przysadzisty[8]. Długość ciała 11–12,5 cm; masa ciała 7–11 g[2]. Obie płcie są do siebie podobne[2].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Występuje od skrajnie południowo-wschodniej Finlandii, zachodniej i południowo-zachodniej Rosji na wschód po Kazachstan, skrajnie północno-zachodnie Chiny, północno-zachodnią Mongolię i południowo-środkową Syberię. Zimuje głównie w środkowo-wschodnich i południowo-wschodnich Indiach[2].
W maju 2013 roku w Jastarni odnotowano pierwsze wystąpienie gatunku w Polsce[9]. Do końca 2021 roku odnotowano łącznie 8 stwierdzeń[10].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]
- Biotop
- Występuje głównie na stepie z niskimi zaroślami; w strefie umiarkowanej także na zarośniętych pastwiskach i łąkach[4].
- Rozród
- Sezon lęgowy trwa od maja do początku lipca. Gniazdo umieszczone jest na ziemi lub nisko nad nią (do 1 m). Ma kształt miseczki i zbudowane jest z gałązek, korzonków, łodyg i liści; wyściółkę stanowi drobniejszy materiał, w tym pióra, włosie i puszysty materiał roślinny[4].
- Pożywienie
- Żywi się głównie owadami i innymi bezkręgowcami[4].
Status i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje zaganiacza małego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, wstępnie obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy na rok 2015, zawiera się w przedziale 560 000 – 1 200 000 dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy ze względu na rozprzestrzenianie się gatunku w kierunku zachodnim[4].
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[11].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Iduna caligata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f g Svensson, L.: Booted Warbler (Iduna caligata). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-10)].
- ↑ a b c d D. Lepage: Booted Warbler Iduna caligata. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-01-14]. (ang.).
- ↑ a b c d e Iduna caligata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ M.H.C. Lichtenstein, Naturhistorischer Anhang, [w:] Eduard Eversmann, Reise von Orenburg nach Buchara, Berlin 1823, s. 128 (niem.).
- ↑ Silke Fregin, Martin Haase, Urban Olsson, Per Alström. Multi-locus phylogeny of the family Acrocephalidae (Aves: Passeriformes) – The traditional taxonomy overthrown. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 52 (3), s. 866–878, 2009. DOI: 10.1016/j.ympev.2009.04.006. (ang.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2023-01-14]. (ang.).
- ↑ Paul Sterry, Andrew Cleve, Andy Clements, Peter Godfellow: Ptaki Europy: przewodnik. Warszawa: 2007. ISBN 978-83-247-0818-5.
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raporty. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2013. „Ornis Polonica”. 55, s. 181–218, 2014.
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).