Zagon na Jodele i Kiele

Zagon na Jodele i Kiele

Konflikt polsko-litewski
Polscy ułani i wzięty do niewoli sztab Armii Litewskiej. W pierwszym rzędzie 6. stoi gen. Stasys Nastopka, 7. ppłk Mścisław Butkiewicz.
Czas	20–21 października 1920
Miejsce	Jodele i Kiele
Terytorium	Wileńszczyzna
Przyczyna	Spór o Wileńszczyznę
Wynik	Zwycięstwo Polaków (Litwy Środkowej)
Strony konfliktu
Litwa Środkowa Litwa
Dowódcy
Mścisław Butkiewicz Stasys Nastopka
Straty
Cały sztab wziety do niewoli
Położenie na mapie Polski w 1939 miejsce bitwy
55°00′53,1″N 24°58′53,0″E

Zagon na Jodele i Kiele - Rajd wojsk Litwy Środkowej wykonany podczas konfliktu polsko-litewskiego w dniu 20 października 1920. Zagon zakończył się sukcesem 13 Pułku Ułanów.

Przed bitwą

Po zajęciu Wilna przez „zbuntowane” oddziały polskie gen. Żeligowskiego Litwini nie zrezygnowali ze swoich pretensji do miasta. Przez kilka dni po zajęciu Wilna, w drugiej połowie października, również wojska Litwy Środkowej posuwały się na zachód i północ od Wilna, bez większego oporu odpychając Litwinów − dochodziło tylko do sporadycznych starć. Zajęte zostały wówczas Landwarów, Troki, Rykonty, Wielka Rzesza i Niemenczyn.

Litwini przeprowadzili kontrofensywę na Wilno 18 października 1920r. Wojska Litewskie zaatakowali Rykonty, 85 pułk strzelców wileńskich byli dowodzone przez Jerzego Wołkowickiego. Po całodziennej walc Litwini ponieśli klęske i wycofali się z Rykont. Polacy przeprowadzili Zagon przez Baranele, Podbrzezie i Geroje. Według Brochockiego Polacy ich powitali i wskazali lokalizację dowództwa litewskiego we wsiach Kiele i Jodele.

Zagon

Atak został przeprowadzny 20 Października i dowodził ją Mścisław Butkiewicz. Do wsi wbiegł pierwszy pluton pod dowództwem por. Witolda Stankiewicza, za nim pluton por. Karola Bohdanowicza, który wyszedł z drugiej ulicy, z lasu wyszedł pluton por. Kamionki. Zaskoczenie było całkowite, litewscy żołnierze nie zorientowali się, kto atakuje, ale zaczęli się bronić. Ułani wściekle zeskakiwali z koni i zdobywali poszczególne chaty. Chaotyczny opór został szybko przełamany. Dowódca litewskiej 1. Dywizji Piechoty, jednocześnie dowodzący frontem, gen. Stasys Nastopka, którego znaleziono ukrywającego się na strychu, 7 oficerów sztabowych i prawie 80 szeregowców dostało się do niewoli. Wśród trofeów znalazła się radiostacja, samochód osobowy, 3 motocykle, tabor z zapasami żywności, ponad 50 koni oraz dokumenty dotyczące lokalizacji i liczebności żołnierzy. Tymczasem 4. Szwadron Ułanów w sąsiedniej wsi Kieliai wziął z zaskoczenia głównego dowódcę artylerii dywizji, 17 żołnierzy i kilka koni.

Stanisław Brochocki barwnie opisał wydarzenia, które miały miejsce w Jodele:

Jako pierwszy wdarł się do wsi porucznik Witold Stankiewicz na czele swojego plutonu, płosząc Litwinów, którzy cicho krzątali się po kuchni. Padły pierwsze strzały. [Wybuchła gęsta, masowa strzelanina. Zupełnie zaskoczeni Litwini bronili się zaciekle w poszczególnych domach. Jedynie brawurę ataku i przerażenie zaatakowanych można przypisać temu, że zwykle celne strzały Litwinów, mimo bliskiej odległości, nie powaliły ani jednego z naszych harcerzy. W obliczu wroga ułani zeskoczyli z koni i pieszo zdobyli chaty. Niestety, widok niezwykle obfitej ofiary momentami pochłaniał moich chłopców zbyt mocno, utrudniając ogólne kierowanie akcją. Wkrótce jednak w naszych rękach znalazło się 70 rozbrojonych Litwinów z 7 oficerami. Trwały poszukiwania dowódcy dywizji, ale i on został odnaleziony – blady, prawie nieprzytomny, został wyciągnięty przez ułanów z plew na strychu. [Nasze trofea robiły wrażenie: generał [...], radiostacja, która była dla nas bezcenna, samochód, motocykl, dwie powozy, konie wierzchowe, konie towarowe i pociągowe, aparaty telefoniczne, duży zapas aksamitu a także cukier, konserwy i mąkę.

napisał Szyłkiewicz. Zagon na Jodele spowodował wielkie zamieszanie w dowództwie wroga. Zmusiło to stronę litewską do zwinięcia czcionki i wycofania się o dwadzieścia kilometrów, do linii Kernavė – Musninkai – Širvintos – Giedraičiai. Polacy weszli do Maišiagala i Paberžė. W Wilnie kawaleria ta wywołała wielkie poruszenie i przyniosła sławę ułanom. Porucznik Andrzej Brochocki, mówiąc o szczęściu żołnierzy, ogólnie cenił wroga:

Już po pierwszych starciach było jasne, że żołnierz litewski jest nieskończenie lepszy od żołnierza bolszewickiego, który nie zdezerterował z szeregów Armii Czerwonej tylko dlatego, że było to wówczas jedyne miejsce w Rosji, gdzie można było zjeść do syta. W tym pierwszym nalocie mieliśmy szczęście, tym bardziej, że generał Nastopka zlokalizował siebie i swój sztab dokładnie na naszej drodze.

Bilans Walk

W wyniku walk cały Litewski sztab został wzięty do niewoli w tym Stasys Nastopka. W walce 80 Litwinów w tym 7 officerów zostali wzięci do niewoli. Był to pierwszy udany zagon, przeprowadzony w dniach 20–21 października siłami odpowiednio 1, 2, 4 i 1 szwadronu pułków ułanów wileńskiego i grodzieńskiego. Nieliczna kawaleria polska znalazła się głęboko na tyłach wroga.