Przejdź do zawartości

Zagorzałek

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zagorzałek
Ilustracja
Zagorzałek późny
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

zarazowate

Rodzaj

zagorzałek

Nazwa systematyczna
Odontites Ludw.
Inst. Reg. Veg., ed. 2: 120 (1757)[3]
Typ nomenklatoryczny

Odontites vulgaris Moench[4]

Synonimy
  • Bartsiella Bolliger
  • Bornmuellerantha Rothm.
  • Dispermotheca Beauverd
  • Macrosyringion Rothm.
  • Orthantha A.Kern.
  • Orthanthella Rauschert[3]
Homonimy

Odontites Spreng. = Bupleurum L.[5]

Zagorzałek (Odontites Ludw.) – rodzaj roślin z rodziny zarazowatych (Orobanchaceae). Obejmuje 36 gatunków[3]. Rośliny te występują od Madery i północno-zachodniej Afryki, poprzez całą Europę po zachodnie Himalaje, środkowe i północne Chiny oraz wschodnią Syberię[3]. W Europie rośnie 14 gatunków[6], spośród których cztery występują w Polsce: zagorzałek nadbrzeżny O. litoralis, zagorzałek późny O. vulgaris, zagorzałek wiosenny O. verna i zagorzałek żółty O. luteus[7]. Są to jednoroczne półpasożyty[8].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Rośliny zielne[9], jednoroczne[8][10].
Liście
Naprzeciwległe[9], całobrzegie lub ząbkowane[10].
Kwiaty
Zebrane w jednostronne grona w górnych częściach pędów, przy czym z kątów przysadek wyrastają pojedynczo[8]. Przysadki są mniejsze od liści[9]. Kielich nie jest rozdęty[10], ma kształt rurkowaty lub dzwonkowaty[8], składa się z czterech działek[10][9]. Korona żółta, różowopurpurowa lub rzadziej biała, dwuwargowa, z otwartą gardzielą[10]. Dolna warga trójłatkowa, z bocznymi łatkami całobrzegimi i środkową wyciętą. Górna warga lekko łukowato wygięta, niepodzielona lub słabo wycięta[9]. Pręciki cztery, dwusilne. Pylniki ustawione prostopadle do osi rurki korony, na dolnych końcach z krótkimi, ostrymi dzióbkami. Słupek z szyjką zakończoną główkowatym znamieniem[9].
Owoce
Jajowate, dwukomorowe torebki[8]. Nasiona liczne, podługowate, podłużnie bruzdowane, czasem oskrzydlone[9][8], ale bez ciałek tłuszczowych[10].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny zarazowatych Orobanchaceae, w której obrębie klasyfikowany jest do plemienia Rhinantheae Lamarck & de Candolle[2]. W tradycyjnych ujęciach systematycznych z XX wieku rodzaj ten zwykle zaliczany był do szeroko wówczas ujmowanej rodziny trędownikowatych Scrophulariaceae. W niektórych ujęciach zagorzałek żółty wyodrębniany jest do rodzaju Orthanta jako O. lutea[7].

Wykaz gatunków[3]

Zagrożenia

[edytuj | edytuj kod]

Ocenie stanu zagrożenia na czerwonej liście gatunków zagrożonych IUCN poddano trzy gatunki z tego rodzaju. W skali globalnej gatunkiem krytycznie zagrożonym jest Odontites granatensis, a gatunkiem zagrożonymOdontites hispidulus. W przypadku Odontites hollianus status zagrożenia nie został ustalony z powodu braku dostatecznie dokładnych danych[11].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
  3. a b c d e Odontites Ludw.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-11-25].
  4. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-10].
  5. Odontites Spreng.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-11-25].
  6. David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 641, DOI10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 121, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. a b c d e f Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom X. Warszawa, Kraków: PAN, PWN, 1963, s. 353-354.
  9. a b c d e f g Odontites Ludwig. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-11-25].
  10. a b c d e f Clive A. Stace: New Flora of the British Isles. Wyd. 4th. Middlewood Green, Suffolk: C & M Floristics, 2019, s. 655. ISBN 978-1-5272-2630-2. (ang.).
  11. Odontites. [w:] The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1 [on-line]. IUCN. [dostęp 2022-11-26].