Zbrodnia w Grabówce (powiat białostocki)

Zbrodnia w Grabówce

Pomnik „W Hołdzie Ofiarom Hitlerowskiego Ludobójstwa” odsłonięty w 1973
Państwo	Polska pod okupacją III Rzeszy
Miejsce	Grabówka
Data	1941–1944
Liczba zabitych	16 000 osób
Typ ataku	egzekucja przez rozstrzelanie
Sprawca	III Rzesza
Położenie na mapie Polski w 1939 miejsce zdarzenia
53°07′35″N 23°15′29″E

Zbrodnia w Grabówce – zbrodnia popełniona przez okupanta niemieckiego w latach 1941–1944 w Grabówce na Polakach, Białorusinach, Żydach i jeńcach sowieckich. Liczba ofiar szacowana jest na 16 000 osób. Po 1945 w miejscu zbrodni Urząd Bezpieczeństwa dokonywał mordów na żołnierzach Armii Krajowej.

Historia

Karol Usakiewicz, Grabówka 1941–1944. Masowe egzekucje w świetle relacji świadków, IPN Białystok 2016.

W świadomości historycznej mieszkańców Białegostoku i jego okolic słowo „Grabówka” jest synonimem zbrodni, których Niemcy dopuścili się tu w latach 1941–1944. Miejsce masowych egzekucji z 1943 r. przy Szosie Baranowickiej w pobliżu Kolonii Grabówka, obok którego znajduje się pomnik Ofiar Wojny, stało się tak wyraźnym symbolem męczeństwa, że niekiedy przyćmiewa pamięć o innych: Lesie Pietrasze, Nowosiółkach, Bacieczkach, getcie białostockim, więzieniu, koszarach na Nowym Mieście. Paradoksalnie jednak „Grabówka” to teren nadal nie całkiem poznany.

W I połowie 1944 roku Niemcy przystąpili do zacierania śladów zbrodni. W tym celu specjalne Komando 1005 wydobyło i spaliło zwłoki z trzech zbiorowych mogił.

Po II wojnie światowej podjęto prace ekshumacyjne, w toku których zlokalizowano w Grabówce 17 zbiorowych mogił. Tworzą one trzy odrębne pola, które obecnie otaczają pomnik ofiar zbrodni.

Upamiętnienie ofiar zbrodni odbywa się corocznie w połowie czerwca. 14 kwietnia 2021 Urząd Marszałkowski w Białymstoku i Gmina Supraśl zawarły umowę na ponowne urządzenie terenu nekropolii.

Pomnik

Pomnik powstał w 1973 r. Jego autorem był Stanisław Wakuliński, a wykonawcami kamieniarze Lech Filarski i Ryszard Kierszniewski. Posiada on postać rzeźby upadającej postaci rozstrzelanego ze związanymi rękami, umieszczonej na tle pionowej formy abstrakcyjnej. Na monumencie umieszczono napis: „W HOŁDZIE OFIAROM HITLEROWSKIEGO LUDOBÓJSTWA”. Pomnik wykonano z piaskowca. Od mogił zamordowanych oddzielają go drzewa oraz betonowe ogrodzenie. Kwatery mogił zaznaczono betonowymi krzyżami łacińskimi i prawosławnymi.

Galeria

• 
  Fragment pomnika projektu Stanisława Wakulińskiego
• 
  Wejście na teren upamiętnienia ze zbiorowymi mogiłami
• 
  Tablica przed wejściem na cmentarz: "Tu spoczywa 16 000 ofiar bestialsko pomordowanych przez faszystów hitlerowskich w latach 1941–1944"
• 
  Nagrobek-krzyż na cmentarzu

Linki zewnętrzne

• Msza święta w intencji ofiar hitlerowskiej zbrodni w Grabówce - 17 czerwca 2018 r.