Androny
Androny (z grec. andronitis – dom, mieszkanie mężczyzn i łac. andron) – brednie, głupstwa, w szczególności w zwrotach: pleść androny – opowiadać głupstwa.
W starożytnej Grecji andronitis (także ksenon, ksenones lub oikos) było pomieszczeniem dla mężczyzn, bogato udekorowanym i umeblowanym, gdzie spożywano posiłki i przyjmowano gości. Wchodziło się do niego z dziedzińca, lecz położone było zwykle w izolowanej części domu blisko drzwi wychodzących na ulicę[1]. Pomieszczenie to było przeciwieństwem pokoi przeznaczonych dla kobiet – gynaikonitis, gynaikon. Antystenes w IV wieku p.n.e. twierdził żartobliwie, iż podróż z Aten do Sparty to jak przejście z gynaikonitis do andronitis[2].
Po raz pierwszy wyraz pojawił się u pisarzy polskich w XVII wieku. Według Karłowicza, znaczenie zaułków, zakrętów, ciasnych korytarzy przeniesione zostało na prawienie bredni, bajanie. Biskup Krasiński w Słowniku synonimów polskich wyraził przypuszczenie, iż androny wzięły początek od nazwiska Andronika, którego dziełko Ad optimates polonos admonitio, wydane w XVI wieku, zaczęto nazywać andronami[3][4].
Słowo androny stanowi tytuł jednego z tomików wierszy Jana Brzechwy. Według pisarza andron był przedmiotem podobnym do koszyka, tak jak on wykonanym z łyka. Prawdopodobnie jest to nawiązanie do wyrażeń "koszałki-opałki" i "koszyczki-opałeczki", które mają to samo znaczenie, co androny – bzdury, brednie. Andron u Brzechwy odznaczał się niezwykłymi właściwościami i zdolnością do psot: potrafił nastraszyć psa, wrzucić stary gwóźdź do kaszy, wysmarować stryja miodem i wywołać opad śniegu w lecie. W wierszu Brzechwa pomieszał elementy realne z nieprawdopodobnymi.
We fragmencie:
Pan Marcin plecie androny.
Z czego plecie? Ano z łyka.
Taki andron upleciony
Jest podobny do koszyka ...
wspomniany Marcin to przyjaciel Brzechwy, ilustrator bajek dla dzieci Jan Marcin Szancer[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Andrzej Wypustek: Życie rodzinne starożytnych Greków. Wrocław: Ossolineum, 2007, s. 129.; zob. wyjątek na witrynie wydawnictwa. [dostęp 2009-02-01].
- ↑ Theon, Progymnasmata 215
- ↑ Encyklopedia staropolska, Tom I Zygmunt Gloger
- ↑ za Encyklopedia staropolska – Androny
- ↑ Jan Marcin Szancer - pan co rysował androny [online], www.bibliotekawszkole.pl [dostęp 2017-11-21] (pol.).
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Wiersz Brzechwy Androny. andreadoria.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-06)].