Żywotlin
 Pitcairnia bifrons | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
żywotlin | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Pitcairnia L'Héritier Sertum Angl. 7. Jan (prim.) 1789 (1788')[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
P. bromeliifolia L'Héritier[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Żywotlin (Pitcairnia L'Hér.) – rodzaj roślin z rodziny bromeliowatych (Bromeliaceae). Obejmuje 285[5][6]–406[7] gatunków. Rośliny te występują w strefie międzyzwrotnikowej obu kontynentów amerykańskich (od Meksyku i Antyli po północną Argentynę[5][7]), ale jeden gatunek – Pitcairnia feliciana występuje także poza tymi kontynentami – w tropikalnej Afryce Zachodniej – na wybrzeżach Gwinei (jedyny wyjątek w obrębie całej rodziny bromeliowatych)[8][6][5]. Zasiedlają bardzo zróżnicowane siedliska, przy czym w większości są to rośliny naziemne, rzadziej należą tu epifity i litofity[5]. Większość przedstawicieli rodzaju rośnie w wilgotnych lasach równikowych[9].
Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne[6]. Mają zróżnicowane wymagania świetlne, ale wszystkie są wrażliwe na przymrozki, wymagają okresu spoczynku w okresie zimowym (wówczas bez podlewania) i gleb przepuszczalnych[10]. Liczne gatunki z powodu niszczenia siedlisk są zagrożone[9].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Bezłodygowe lub o długich łodygach, czasem z długimi (osiągającymi kilka metrów), podziemnymi rozłogami, wykształcające korzenie[5].
- Liście
- Skrętoległe, rzadko w dwóch rzędach. Blaszka dość cienka, rzadko skórzasta, od równowąskiej do szerokolancetowatej lub jajowatej i osadzonej na ogonkach. Często liście dimorficzne na tych samych okazach – początkowo rozwijają się liście równowąskie, a następnie szersze, u nasady zwężające się w ogonek. Czasem liście tak zróżnicowane rozwijają się w przemiennych cyklach na pędzie[5]. Brzeg blaszki czasem kolczasty[6], piłkowany lub gładki[5]. Większość gatunków jest zimozielona, ale są też zrzucające liście[5].
- Kwiaty
- Zebrane w kwiatostany (grona, wiechy, kłosy) nierozgałęzione lub rozgałęzione, zwykle na dobrze rozwiniętej szypule (głąbiku), często z kwiatami i przysadkami osadzonymi jednostronnie[5]. Przysadki często jaskrawo zabarwione, zwykle kontrastowo w stosunku do zielonkawych, żółtych, szkarłatnych lub jasnopomarańczowych kwiatów[9]. Kwiaty są obupłciowe. Zewnętrzne i wewnętrzne listki okwiatu są wolne, zwykle grzbieciste. Często jeden z płatków jest kapturkowato wysunięty nad pręciki. Te o równowąskich pylnikach są zwykle podobnej długości jak okwiat, czasem dłuższe lub krótsze. Zalążnia górna do całkowicie dolnej, z bardzo licznymi zalążkami. Szyjka słupka wygięta[5].
- Owoce
- Torebki, czasem niepękające, zawierające liczne nasiona z dwoma wyrostkami, czasem szerokie i oskrzydlone[5].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj z rodziny bromeliowatych Bromeliaceae, a w jej obrębie z podrodziny Pitcairnioideae Harms (1930) i plemienia Pitcairnieae K. Koch (1874)[5][4]. W różnych ujęciach włączane są do niego rośliny z rodzaju Pepinia[6][4] (około 70 gatunków) lub wyłączane[5].
- Wykaz gatunków
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Poales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-05-19] (ang.).
- ↑ a b Pitcairnia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-05-19].
- ↑ a b c Genus: Pitcairnia LʼHér.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-05-19].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m K.Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. IV. Flowering Plants. Monocotyledons. Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae). Berlin, Heidelberg: Springer, 1998, s. 88-89. ISBN 978-3-642-08378-5.
- ↑ a b c d e David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 724, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b Pitcairnia L'Hér.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-05-19].
- ↑ Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 425. ISBN 83-7079-779-2.
- ↑ a b c Janet Marinelli (red.): Wielka Encyklopedia Roślin. Warszawa: Świat Książki, 2006, s. 413. ISBN 83-7391-888-4.
- ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 685, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.