Maska antysmogowa: Różnice pomiędzy wersjami

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
następna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
utworzenie hasła
(Brak różnic)

Wersja z 01:42, 19 mar 2017

Maska antysmogowa - urządzenie stosowany do ochrony dróg oddechowych przed zagrożeniem wynikającym z występowania smogu.

Zanieczyszczenie powietrza

Parametry

Opisując zanieczyszczenie powietrza i określając jego normy Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wyróżnia[1] pięć substancji, które w określonych stężeniach są szkodliwe dla zdrowia. Są to:

  • pył zawieszony o średnicy równiej 10 mikrometrom lub mniejszej (PM10),
  • pył zawieszony o średnicy równej 2,,5 mikrometra lub mniejszej (PM2,5),
  • ozon (O3),
  • dwutlenek siarki (SO2),
  • dwutlenek azotu (NO2).

Polska i pozostali członkowie UE monitorując stan powietrza pod kątem ochrony zdrowia badają stężenia powyższych substancji oraz dodatkowo określają stężenia: tlenku węgla (CO), benzenu (C6H6) oraz występowanie metali ciężkich (kadmu, niklu, arsenu, ołowiu) i związków organicznych (benzo(a)pirenu) w pyle zawieszonym PM10. Obowiązek kontrolowania stężeń wymienionych substancji określony jest w Dyrektywach Parlamentu Europejskiego i Rady[2][3]. W Polsce realizowany jest przez Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska.

Normy

Światowa Organizacja Zdrowia określa zalecane maksymalne poziomy stężeń PM10, PM2,5, SO2, CO2, O3 w oparciu o badania wpływu tych substancji na zdrowie człowieka. Można się z nimi zapoznać w obszernym dokumencie Air Quality Guidelines Global Update 2005[4].

Z kolei Unia Europejska wprowadziła kilka norm jakości powietrza, w tym tzw. wartość dopuszczalną[2], która powinna zostać osiągnięta przez państwa członkowskie w wyznaczonym terminie (np. 2018), a następnie nie przekraczana. Na ogół wartości dopuszczalne są zbliżone lub łagodniejsze od aktualnych wytycznych WHO. Obowiązują na terenie Polski i pozostałych członków UE.

Oprócz wartości dopuszczalnych Dyrektywa Parlamentu i Rady wprowadza pojęcie progu informowania oraz progu alarmowego[2]. Próg informowania oznacza poziom substancji w powietrzu, którego przekroczenie niesie za sobą zagrożenie zdrowia szczególnie wrażliwych grup ludności (np. kobiet w ciąży) i w związku z tym, państwa członkowie mają natychmiastowy obowiązek informowania ludności o zagrożeniu. Próg alarmowy to poziom substancji, którego przekroczenie skutkuje zagrożeniem zdrowia całej ludności i w związku z tym państwa członkowskie mają obowiązek podjąć natychmiastowe działania. Wspólne dla całej UE wartości progów informowania oraz progów alarmowych określono dla NO2, SO2 oraz O3. Progi informowania oraz alarmowe dla pozostałych substancji (w tym PM10 oraz PM2,5) mogą być określane przez członków UE indywidualnie. Obowiązujący w Polsce próg alarmowy dla pyłu PM10 podniesiono w 2012 r. o połowę i obecnie jest jednym z najmniej restrykcyjnych w UE. Dla pyłu PM2,5 progu alarmowego nie określono.

Przekroczenia norm w Polsce, smog

Jakość powietrza w Polsce uległa znaczącej poprawie w porównaniu do lat 80 i 90 XX wieku, kiedy to stan środowiska był katastrofalny. Emisja dwutlenku siarki została zmniejszona o 80%, tlenków azotu o 50%, metali ciężkich – 50-80%. Udało się to w dużej mierze, dzięki działaniom podjętym wspólnie z sześcioma wierzycielami Polski (USA, Szwajcaria, Włochy, Francja, Szwecja, Norwegia) i przeznaczeniu 1/5 polskiego długu zagranicznego na ochronę środowiska w Polsce. Realizacją tej decyzji zajmował się powołany w tym celu EkoFundusz[5].

Obecnie najpoważniejszym problemem zanieczyszczenia powietrza są zbyt duże stężenia pyłów zawieszonych (PM10 i PM2,5) oraz benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym w okresie zimowym oraz ozonu w okresie letnim[6]. Przykładowo w 2015 roku stacje pomiarowe WIOŚ odnotowały przekroczenia dopuszczalnej wartości stężenia dobowego PM10 (50 µg/m3): w Warszawie (kod stacji - MzWarAlNiepo) 80 razy, w Płocku (MzPlocMiReja) – 54 razy, w Mławie (MzMlawOrdona) – 64 razy, w Otwocku (mazowieckie)(MzOtwoBrzozo) – 90 razy.

Podczas niekorzystnych warunków meteorologicznych (cisza wiatrowa, inwersja temperatury, stabilny układ wyżowy) w czasie nasilonej emisji pyłów (sezon grzewczy) dochodzi do drastycznego przekroczenia norm – powstaje smog. Mierzone wówczas stężenia pyłów przekraczające normy dobowe kilkukrotnie. Np. w Otwocku (mazowieckie) w przedziale 16:00 13.02.2017 – 06:00 17.02.2017 średnie stężenie pyłu PM10 wyniosło 181 µg/m3, a pyłu PM2,5 - 157 µg/m3. Najwyższa zanotowana wartość PM10 wyniosła 503,0 µg/m3, a PM2,5 - 439,5 µg/m3 (dane ze stacji pomiarowej WIOŚ przy ul. Brzozowej 2). Tymczasem wytyczne WHO określają maksymalne stężenie dobowe PM2,5 na poziomie 25 µg/m3, a PM10 – 50 µg/m3. Wartość dopuszczalna (UE) dobowego stężenia pyłu PM10 wynosi również 50 µg/m3, dla pyłu 2,5 nie została określona.

Szczegółowy opis stanu powietrza dostępny jest w corocznych raportach publikowanych przez Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska oraz ogólnopolskim raporcie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska.

Indywidualna ochrona przed smogiem - maska antysmogowa

Przed pyłami zawieszonymi (PM10 oraz PM2,5) skutecznie chronią certyfikowane środki ochrony indywidualnej (ang. PPE- Personal Protective Equipment) tzw. półmaski filtrujące do ochrony przed cząstkami, spełniające europejską normę EN 149:2001+A1:2009 (półmaski - bowiem zakrywają tylko część twarzy: usta i nos). Nazywane są potocznie maskami (maseczkami) przeciwpyłowymi i dzielą się na trzy klasy, w zależności od stopnia ochrony: FFP1, FFP2, FFP3[7]. Każda z nich posiada wyraźne oznakowanie składające się m.in. symboli: EN 149:2001 (lub EN 149:2001+A1:2009) oraz FFP1 (lub FFP2 lub FFP3 - w zależności od klasy)[7], a także symbolu CE[8]. Każda klasa gwarantuje skuteczną ochronę przed smogiem. Produkty nie posiadające wymienionych oznaczeń nie gwarantują wysokiej ochrony. Certyfikowane maseczki każdej klasy można kupić np. w sklepach bhp w cenie od kilku złotych wzwyż.

Skuteczność ochrony (klasa ochrony)

Skuteczność filtra

Poszczególne klasy różnią się stopniem ochrony. Najniższa klasa FFP1 oznacza skuteczność filtra na poziomie minimum 80% (zatrzymuje min. 80% wszystkich cząstek), klasa FFP2 – min. 94%, klasa FFP3 – min. 99%[7]. Są to minimalne wartości, rzeczywista skuteczność jest na ogół znacząco wyższa. Należy jednak podkreślić, że powyższy parametr (skuteczność filtra) z punktu widzenia użytkownika nie ma większego znaczenia, nie mówi bowiem nic o rzeczywistej skuteczności maski (czyli faktycznej ochronie użytkownika). Maska wyposażona w wysoce skuteczny filtr (np. zatrzymujący min. 99,97% cząstek) może oferować niską ochronę, np. powietrze którym będzie oddychał użytkownik będzie oczyszczone na poziomie 50%. Wynika to z nieszczelności maski - część powietrza, którym oddycha użytkownik, przedostaje się omijając filtr.

klasa minimalna skuteczność filtra
FFP1 80%
FFP2 94%
FFP3 99%

Skuteczność maski

Aby opisać rzeczywisty poziom oczyszczenia powietrza przez maskę (a więc powietrza, którym oddycha użytkownik), należy posłużyć się parametrem uwzględniającym zarówno skuteczność filtra, jak i możliwe przecieki powietrza (nieszczelności maski): pomiędzy maską a skórą twarzy oraz – o ile jest zamontowany - przez zawór wydechowy. Europejska Norma określa ten parametr jako tzw. całkowity przeciek wewnętrzny. Skuteczność działania masek poszczególnych klas mierzona przy użyciu powyższego parametru wygląda następująco: FFP1 – minimum 75% wszystkich cząstek, FFP2 – min. 89%, FFP3 – min. 95%[7]. Powyższe wartości są uzyskiwane w ostrych warunkach laboratoryjnych, rzeczywista skuteczność na ogół jest wyższa. Zależy ona na przykład od prędkości przepływu powietrza. W testach laboratoryjnych prędkość wynosi 95 litrów na minutę[7], co odpowiada oddychaniu podczas intensywnego wysiłku fizycznego. W warunkach normalnych przepływ powietrza u dorosłego człowieka wynosi ok. 30 l/min – skuteczność filtracji jest wówczas znacząco wyższa.

klasa minimalna skuteczność maski
FFP1 75%
FFP2 89%
FFP3 95%

Średnica filtrowanych cząstek

Powyższe wartości dotyczą całkowitej zawartości pyłów w powietrzu, bez względu na rozmiar cząstek. Średnia średnica cząstek chlorku sodu używanego w procedurze badania zgodności z normą wynosi 0,6 µm. Certyfikowany sprzęt poszczególnych klas skutecznie filtruje cząstki o średnicy 10 mikrometrów, 2,5 mikrometra, jak również cząstki kilka, kilkadziesiąt, kilkaset i kilka tysięcy razy mniejsze, nawet o średnicy 0,001 µm[9]. Badania laboratoryjne, zarówno krajowe, np. CIOP, jak i zagraniczne, wskazują, że skuteczność filtrów wykorzystywanych w omawianym sprzęcie jest najniższa dla cząstek z zakresu ok. 0,07 – 0,05 µm. (ang. MPPS - most penetrating particle size, najbardziej przenikliwe wielkości cząstek), jednakże często wciąż jest bardzo wysoka – powyżej 90%[9]. Cząstki o średnicach większych od MMPS oraz mniejszych są filtrowane skuteczniej. Wynika to z faktu, że materiały filtracyjne w omawianych maskach nie działają jak proste mechaniczne sito, przepuszczające wszystko o wielkościach mniejszych od średnicy oczek sita. Mechanizmy na których opiera się działanie filtrów to przede wszystkim: osadzanie grawitacyjne, zderzanie bezwładnościowe, przechwytywanie, dyfuzja i oddziaływanie elektrostatyczne[10][11].

Opory oddychania

Norma EN 149 określa maksymalny opór oddychania jaki może stawiać maska. To parametr istotny dla osób uprawiających sport. Im mniejszy opór, tym łatwiej w masce biegać czy jeździć na rowerze. Wartości oporu (wdech) określonego przez normę podawane są dla dwóch prędkości przepływu powietrza: 30 litrów na minutę (co odpowiada normalnej aktywności fizycznej) oraz 95 litrów na minutę (intensywna aktywność fizyczna). Dla poszczególnych klas ochrony norma EN 149 określa następujące maksymalne wartości dopuszczalnego oporu:

klasa 30 l/min wdech 95 l/min wdech 160 l/min wydech
FFP1 0,6 mbar 2,1 mbar 3,0
FFP2 0,7 mbar 2,4 mbar 3,0
FFP3 1,0 mbar 3,0 mbar 3,0

Warto zwrócić uwagę, że podane wartości to wartości maksymalne. Poszczególne modele masek tej samej klasy różnią się między sobą. Niektóre z nich mogą stawiać wyraźnie niższy opór niż maksymalnie dopuszczalny. Czołowi producenci sprzętu ochrony indywidualnej mają w swojej ofercie maski stawiające znacznie niższy opór przy oddychaniu niż wymagają tego regulacje. Przykłady: Uvex silv-Air High Performance, 3M seria 9300+

Pozostałe parametry

Prócz kwestii oczyszczania powietrza certyfikowane maseczki przeciwpyłowe (półmaski filtrujące) klas FFP1, FFP2, FFP3 badane są pod kątem m.in: nieszkodliwości dla skóry, oporów stawianych podczas oddychania, ilości dwutlenku węgla w wydychanym powietrzu, palności, zatykania etc. Regulacje obejmujące omawiany sprzęt opisane są w wielu normach europejskich, przede wszystkim normie EN 149:2001+A:2009 Sprzęt ochrony układu oddechowego - Półmaski filtrujące do ochrony przed cząstkami - Wymagania, badanie, znakowanie, mającej status Polskiej Normy (PN)[7].

Oznaczenia

Każdy produkt, który spełnia powyższą normę musi posiadać wyraźne oznakowanie składające się z:

  • numer normy EN 149
  • datę publikacji normy, np. 2001
  • klasyfikację sprzętu: FFP1 lub FFP2 lub FFP3,
  • oznaczenie (nie zawsze) informujące o możliwości używania produktu w czasie tylko jednej zmiany roboczej (NR) lub wielokrotnie (R),
  • oznaczenie (nie zawsze) potwierdzające pozytywny wynik opcjonalnego badania na zatkanie pyłem dolomitowym (D).

Przykład: EN 149:2001+A1:2009 FFP1 NR D (półmaska filtrująca spełniająca normę europejską EN nr 149 opublikowaną w 2001 roku, uzupełnioną w 2009 r., klasy FFP1, jednokrotnego użytku, przeszła pozytywnie badanie na zatkanie pyłem dolomitowym).

Środki ochrony indywidualnej sprzedawane w Polsce muszą być również oznaczone symbolem CE, co wynika z Dyrektywy Rady z dnia 21 grudnia 1989 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do wyposażenia ochrony osobistej[8], jednak samo oznaczenie CE nie oznacza, że produkt jest środkiem ochrony indywidualnej. Czasami producenci oferują produkt, który przypomina sprzęt ochronny (maskę ochronną) oznaczony symbolem CE, lecz oficjalnie sklasyfikowany jest jako zabawka dla dzieci. Wówczas znak CE potwierdza spełnianie Dyrektywy dotyczącej zabawek dla dzieci, a nie wyposażenia ochrony osobistej.

Różnice między maskami tej samej klasy

Certyfikowane maski tej samej klasy różnią się między sobą. Niektóre posiadają zawór wydechowy, inne - nie. Niektóre mogą być wygodniejsze, czy przyjemniejsze w użytkowaniu, lepiej dopasowywać się do kształtu twarzy, stawiać mniejszy opór przy oddychaniu i lepiej odprowadzać wilgoć z wydychanego powietrza (co ma znaczenie dla osób uprawiających sport). Inne - mieć dodatkowy filtr węglowy. Niektóre lepiej ograniczają parowanie okularów. Czołowi producenci półmasek filtrujących oferują wiele różnych modeli tej samej klasy ochrony. Niektóre będą lepiej chroniły od innych tej samej klasy (np. będą szczelniej przylegać do twarzy). Jednak wszystkie te produkty - niezależnie od producenta, dodatkowych udogodnień i ceny - oferują ochronę na poziomie co najmniej wymaganym przez normę.

Inne normy

Środki ochrony indywidualnej podlegają różnym normom zależnie od miejsca ich użytkowania. Poza normami europejskimi obowiązującymi w Europie ważnymi normami są normy amerykańskie. Kodeks Stanów Zjednoczonych (42 CFR part 84 § 84.170) powołuje trzy serie filtrów przeciwpyłowych: N, P, R - w zależności od występowania bądź nie cząstek oleju w powietrzu, oraz trzy klasy skuteczności filtra: 100 (skuteczność min. 99,97%), 99 (skuteczność min. 99%) oraz 95 (skuteczność min. 95%). Jedynym podmiotem uprawnionym do badania i atestowania środków ochrony indywidualnej wg powyższych norm jest amerykański National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH)[12]. Wiele certyfikowanych masek spełnia zarówno normy europejskie jak i amerykańskie, chociaż egzemplarze przeznaczone na rynek europejski nie posiadają oznaczeń zgodności z normą amerykańską i vice versa.

Neoprenowe maski antysmogowe

Istnieje wiele neoprenowych tzw. masek antysmogowych dostępnych na rynku krajowym. Ich skuteczność ochrony nie jest w żaden sposób udokumentowana bądź udokumentowana wątpliwie. Formalnie nie są w ogóle środkami ochrony indywidualnej. Centralny Instytut Ochrony Pracy określił je mianem pseudoochron i zaapelował, aby obywatele nie ponosili kosztów ich zakupu[13]. Ponieważ nie są to środki ochrony indywidualnej w znaczeniu prawnym, nie muszą spełniać wymogów stawianych takim urządzeniom. Producenci oraz sprzedawcy starając się wykazać działanie ochronne, publikują różne informacje, które tylko pozornie dowodzą skuteczności ochrony. Wiele działań podejmowanych przez producentów sugeruje, że ich produkty są zgodne z uznanymi normami, choć w istocie tak nie jest.

Produkty te prawdopodobnie chronią w pewnym stopniu przed pyłami i niebezpiecznymi substancjami w powietrzu, ale ich skuteczność jest nieokreślona. Producenci nie przedstawiają rzetelnych badań naukowych pozwalających ocenić skuteczność ich masek. Pewną wskazówką może być badanie przeprowadzone w 2009 roku w Pekinie, badające wpływ użycia masek chroniących przed smogiem na układ krążenia. Porównano wówczas skuteczność różnych masek, w tym certyfikowanej maski firmy 3M model 8812, zgodnej z EN 149:2001 FFP1 oraz 4 masek określonych jako kolarskie (neoprenowe maski antysmogowe określane są na Zachodzie właśnie w ten sposób). Badanie wykazało niższą skuteczność masek kolarskich od certyfikowanej maski 3M[14]. W 2015 roku Thomas Talhelm przeprowadził, również w Pekinie, prywatne badanie porównując skuteczność różnych form ochrony przed smogiem. Jego wyniki także wykazały gorszą skuteczność masek neoprenowych od certyfikowanych masek przeciwpyłowych[15].

Należy mocno podkreślić, że neoprenowe maski antysmogowe nie chronią lepiej przed pyłami i niebezpiecznymi związkami w powietrzu od certyfikowanych maseczek, których koszt na ogół jest kilkadziesiąt razy niższy. Niektórzy producenci (np. RESPRO) wprost przyznają, że oferowane przez nich neoprenowe maski nie spełniają europejskich wymagań wyposażenia ochrony osobistej i w przypadkach narażenia na toksyczne substancje, w których przepisy prawa wymagają użycia certyfikowanych środków ochrony osobistej, nie należy się nimi posługiwać.

Pozorne dowody skuteczności masek neoprenowych

Wybiórcze spełnianie kryteriów popularnych norm

Niektórzy producenci informują o spełnianiu wybranych wymagań popularnych norm dotyczących środków ochrony indywidualnej. Spełnienie niektórych, spośród wielu, wymagań danej normy oczywiście nie oznacza, że dany produkt jest zgodny z normą. Aby dany produkt został uznany za zgodny z normą, musi spełnić wszystkie jej kryteria (np. skuteczność filtra, skuteczność całej maski - całkowity przeciek wewnętrzny, opór stawiany przy oddychaniu, nieszkodliwość dla skóry, prawidłowe oznakowanie, weryfikacja przez upoważnione laboratorium itd.).

Postępuje tak np. amerykańska firma RZMask. Informuje o spełnianiu kryterium skuteczności (dokładniej - penetracji) filtra oraz oporów przy oddychaniu amerykańskiej normy N99 przez swoje produkty[16], co potwierdzać mają testy wykonane w niezależnym laboratorium. Produkty RZMask nie spełniają jednak amerykańskiej normy N99, a firma RZMask nie figuruje na liście producentów spełniających normy NIOSH[17]. Jak już wspomniano, wysoka skuteczność filtra nie jest potwierdzeniem wysokiej ochrony oferowanej przez maskę.

Wykorzystanie symboli popularnych norm

Niektórzy producenci umieszczają na swoich stronach internetowych czy w nazwach produktów symbole (np. N99) wykorzystywane do oznaczania sprzętu spełniającego uznane normy. Takie oznaczenia w żadnym razie nie potwierdzają zgodności z normami oferowanych przez nich produktów.

Postępuje tak np. brytyjska firma RESPRO umieszczając na swojej stronie internetowej wyraźne symbole N99 oraz P3[18]. Symbole te, widniejące na certyfikowanych środkach ochrony indywidualnej, informują o spełnianiu restrykcyjnych norm ochrony przeciwpyłowej (amerykańskiej N99 oraz europejskiej EN 143). Użycie ich na stronie internetowej jako graficznego elementu odsyłającego do oferty masek, może sugerować, że klient ma do czynienia z produktami zgodnymi ze wspomnianymi normami. Tak nie jest. Żaden z produktów RESPRO nie spełnia amerykańskiej normy N99, a producent nie figuruje na liście producentów masek zgodnych z normami NIOSH[17]. Również żaden z wymiennych filtrów[19] RESPRO nie spełnia wymagań europejskiej normy EN 143:2000+AC:2002, więc nie może być oznaczany symbolem P3[20]. Użyte symbole RESPRO odnosi do skuteczności filtrów ("RATED FILTR"), których parametry mają potwierdzać badania laboratoryjne ("LAB TESTED"). Producent jednak nie informuje, których produktów miała dotyczyć sugerowana weryfikacja laboratoryjna, ani nie przedstawia wyników badań.

Niektóre produkty zawierają symbole do złudzenia przypominając oznakowanie certyfikowanych środków ochrony indywidualnej. Np. firma RESPRO niektóre modele neoprenowych masek oznacza symbolami CE EN149 FFP1(S). Przypomina to oznakowanie certyfikowanych masek przeciwpyłowych klasy FFP1, które wygląda np. tak: CE EN 149:2001 FFP1. Europejska norma EN 149 wymaga, aby produkt zawierał szereg oznaczeń, w tym - rok publikacji normy. Produkty oznaczone symbolami CE EN149 FFP1 nie są certyfikowanymi środkami ochrony indywidualnej, zgodnymi z europejskimi wymaganiami. Producent przyznaje to wprost, podkreślając, że te produkty nie są zgodne z Dyrektywami nr 89/686 lub 89/656 (co sugeruje znak CE), i nie mogą być stosowane w przypadkach, w których prawo wymaga odpowiedniej ochrony.

Wykorzystanie nazw popularnych filtrów

Do połowy lat 90 XX wieku amerykańskie wysoko skuteczne filtry przeciwpyłowe używane w środkach ochrony indywidualnej, zatwierdzane przez NIOSH oraz MSHA (Mine Safety and Health Administration), określano jako HEPA. W 1995 wprowadzono zmianę w przepisach federalnych[12], która uczyniła NIOSH jedynym podmiotem mającym uprawnienia do atestowania masek przeciwpyłowych, a w miejsce HEPA wprowadziła klasy filtrów N100, R100 i P100 oraz HE dla systemów z wymuszonym obiegiem powietrza[21][12][22][23][24]. Obecnie nazwa HEPA odnosi się przede wszystkim do filtrów powietrza wysokiej efektywności używanych w wentylacji i klimatyzacji oraz w procesach technicznych, szczególnie w technice czystych pomieszczeń. W USA kryteria filtrów HEPA ustala Departament Energii[25], w Europie są one określone przez normę EN 1822-1:2009[26].

Brytyjska firma RESPRO oferuje do swoich produktów filtry "typu-HEPA" (ang. "HEPA-type"), co może sugerować produkt o parametrach filtru HEPA np. w zakresie skuteczności filtracji. Należy zauważyć, że filtr "typu-HEPA" nie jest filtrem HEPA[27] o ustalonych i zweryfikowanych parametrach.

Skuteczność filtrów a skuteczność maski

Wielu producentów informuje o wysokiej skuteczności filtrów w swoich produktach. Niektórzy przedstawiają też wiarygodne badania laboratoryjne potwierdzające ową skuteczność. Jednakże, jak już wspomniano, wysoka skuteczność filtra nie przekłada się bezpośrednio na skuteczność ochrony jaką oferuje maska. Może być ona wyraźnie niższa od skuteczności filtra, co spowodowane jest niezależną od użytkownika nieszczelnością maski. Aby możliwie miarodajnie zbadać skuteczność ochrony maski należy poddać ocenie całość powietrza, które trafia do układu oddechowego użytkownika. Europejska norma EN 149:2001+A1:2009 określa sposób oceny całości powietrza trafiającego do układu oddechowego użytkownika (tzw. całkowity przeciek wewnętrzny).

Filtry węglowe o niesprecyzowanej skuteczności

Wiele neoprenowych masek antysmogowych wyposażonych jest w filtr węglowy. Węgiel aktywny jest niezwykle skutecznym środkiem absorbującym wiele związków chemicznych, stąd stosowany jest na szeroką skalę w systemach oczyszczania powietrza[28]. Używa się go powszechnie również w środkach ochrony indywidualnej[29], przede wszystkim wymiennych pochłaniaczach i filtropochłaniaczach[29][30]. Kiedyś używany był w postaci granulek. Na zlecenie brytyjskiego wojska opracowano filtry HEGA, w których roztarty węgiel umieszczono na tkaninie. Dziś ta idea stosowana jest na szeroką skalę. Parametry węglowych pochłaniaczy, w tym pojemność i przeznaczenie, określają stosowne normy. W Unii Europejskiej to przede wszystkim EN 143:2000+AC:2002, wyróżniająca klasy pojemności (1, 2, 3) oraz typy (A, B, E, K, AX, SX, NOP3, HgP3)[20] charakteryzujące rodzaj pochłanianych substancji (np. A - gazy i opary organiczne o temp. wrzenia powyżej 65°C)[30]. W różnych rodzajach pochłaniaczy stosowany węgiel jest odpowiednio modyfikowany. Filtry węglowe oferowane przez RESPRO, RZMask i innych producentów podobnych produktów nie spełniają ani amerykańskich ani europejskich norm właściwych dla węglowych pochłaniaczy. Obie firmy nie powołują się na konkretne badania laboratoryjne, które pozwoliłyby ocenić zdolności absorbcyjne ich produktów. Wielu producentów środków ochrony osobistej oferuje certyfikowane półmaski przeciwpyłowe z dodatkowym niecertyfikowanym filtrem węglowym (np. 3M, Aero Pro Co), służy on jednak, ze względu na małą pojemność, do redukcji uciążliwych zapachów (np. przy sortowaniu śmieci), a nie do ochrony przed niebezpiecznymi związkami.

Nierzetelne informacje w mediach

W 2017 roku w ogólnokrajowych mediach pojawiły się artykuły poświęcone indywidualnej ochronie przed smogiem, zawierające rażąco nierzetelne informacje (m.in. Polityka[31], Gazeta Wyborcza[32], PolskieRadio.pl[33]). Autorzy tych publikacji przekonują, że tanie (ok. 10 zł) maski z marketów budowlanych używane np. przy szlifowaniu drewna nie filtrują tak drobnych cząstek, jak te w pyłach PM2,5 i PM10. Jedyną skuteczną formą ochrony mają być kosztowne maski (ok 200 zł) w wymiennymi filtrami HEPA (o standardzie HEPA) czasem uzupełniane o filtry węglowe, dostępne np. w sklepach sportowych. To oczywista nieprawda. Fakt, że podawana charakterystyka polecanych masek odpowiada produktom przede wszystkim jednej firmy budzi zastrzeżenia.

  1. ↑ Ambient (outdoor) air quality and health [online], World Health Organization [dostęp 2017-03-14] (ang.).
  2. ↑ a b c Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 roku w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy, „Dz. Urz. UE L 152 z 11.06.2008”.
  3. ↑ Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/107/WE z dnia 15 grudnia 2004 r. w sprawie arsenu, kadmu, niklu, rtęci i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w otaczającym powietrzu, „(Dz. Urz. UE L 23 z 26.01.2005”.
  4. ↑ WHO | Air quality guidelines - global update 2005 [online], www.who.int [dostęp 2017-03-14].
  5. ↑ Maciej Nowicki, Marek Józefiak, Przemiana truciciela, „Tygodnik Powszechny”, www.tygodnikpowszechny.pl, 13 grudnia 2014 [dostęp 2017-03-14].
  6. ↑ GIOŚ, Stan środowiska w Polsce Raport 2014, Barbara Albiniak, Lucyna Dygas-Ciołkowska (red.), Warszawa.
  7. ↑ a b c d e f PKN, Polska Norma PN-EN 149+A1:2010.
  8. ↑ a b DYREKTYWA RADY z dnia 21 grudnia 1989 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do wyposażenia ochrony osobistej (89/686/EWG), „Dz.U. L 399 z 30.12.1989”, s. 18.
  9. ↑ a b Respiratory Protection for Airborne Exposures to Biohazards, „3M Technical Data Bulletin”, 174, 3M Occupational Health and Environmental Safety Division, październik 2009.
  10. ↑ William C. Hinds, Aerosol Technology: Properties, Behavior, and Measurement of Airborne Particles, ISBN 978-0-471-19410-1.
  11. ↑ NIOSH, N95 Respirators and Surgical Masks [online].
  12. ↑ a b c CDC - 42 CFR Part 84 Respiratory Protective Devices [online], www.cdc.gov [dostęp 2017-03-15] (ang.).
  13. ↑ CIOP, Smog a ochrony dróg oddechowych [online].
  14. ↑ Jeremy P Langrish i inni, Beneficial cardiovascular effects of reducing exposure to particulate air pollution with a simple facemask, „Particle and Fibre Toxicology”, 6, 2009, s. 8, DOI: 10.1186/1743-8977-6-8, ISSN 1743-8977, PMID: 19284642, PMCID: PMC2662779 [dostęp 2017-03-17].
  15. ↑ Are there any anti-pollution masks that work? - Quora [online], www.quora.com [dostęp 2017-03-17] (ang.).
  16. ↑ Filter Test Results [online], RZ Industries [dostęp 2017-03-15].
  17. ↑ a b CDC-NIOSH-NPPTL: Certified Equipment List Search [online], wwwn.cdc.gov [dostęp 2017-03-15] (ang.).
  18. ↑ Pollution Masks | [online], Respro® [dostęp 2017-03-15] (ang.).
  19. ↑ Pollution Masks | [online], Respro® [dostęp 2017-03-15] (ang.).
  20. ↑ a b PKN, Polska Norma PN-EN 143:2004P.
  21. ↑ 3M Regulation Update – 42 CFR 84 [online].
  22. ↑ LIST OF NIOSH STANDARD PROTECTIONS, CAUTIONS AND LIMITATIONS FOR APPROVAL LABELS [online].
  23. ↑ RESPIRATORY PROTECTION Frequently Asked Question, OSHA Office of Training and Education.
  24. ↑ CDC - NIOSH Publications and Products - NIOSH Guide to the Selection and Use of Particulate Respirators Certified Under 42 CFR 84 (96-101) [online], www.cdc.gov [dostęp 2017-03-15] (ang.).
  25. ↑ Specification for HEPA Filters Used by DOE Contractors, U.S. Department of Energy.
  26. ↑ PKN, Polska Norma PN-EN 1822-1:2009.
  27. ↑ HEPA-type filter: The Great Pretender [online] [dostęp 2017-03-16].
  28. ↑ Guidance for Filtration and Air-Cleaning Systems to Protect Building Environments from Airborne Chemical, Biological, or Radiological Attacks, t. 2003-136, National Institute for Occupational Safety and Health, kwiecień 2003, s. 57-60.
  29. ↑ a b How an Organic Vapor Respirator Cartridge Works, 3M, 2012.
  30. ↑ a b BHP info - Sprzęt ochrony układu oddechowego wobec jednoczesnego działania aerozoli i par substancji organicznej [online], archiwum.ciop.pl [dostęp 2017-03-15].
  31. ↑ Wszystko, co trzeba wiedzieć o maskach antysmogowych. Poradnik w trzech krokach, „Polityka” [dostęp 2017-03-17] (pol.).
  32. ↑ Sebastian Klauziński, Smog w Warszawie. Sprawdzamy, czy maseczki przed nim chronią [online], warszawa.wyborcza.pl [dostęp 2017-03-17].
  33. ↑ "Co roku 48 tys. Polaków umiera przedwcześnie z powodu zanieczyszczenia powietrza". Ekspert: smog to podstępny zabójca, „PolskieRadio.pl” [dostęp 2017-03-17].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Maska_antysmogowa&oldid=48843048”