Shinrin-yoku

Shinrin-yoku

Shinrin-yoku (jap. 森林浴 - kąpiel leśna) - oparta na dowodach technika terapeutyczna polegająca na ekspozycji na środowisko leśne, wspomagająca organizm w procesie relaksacji, regeneracji po stresie oraz normalizacji parametrów życiowych związanych z pobudzeniem układu nerwowego, jak ciśnienie krwi, tętno, poziom glikemii czy procesy odpornościowe.

Wpływ lasu na zdrowie

Kąpiele leśne wpływają zarówno na fizjologiczne, jak i psychologiczne funkcje organizmu ludzkiego, co udowodniono w licznych badaniach naukowych [1]. Mechanizmy oddziaływania lasu są złożone, główną rolę przypisuje się wydzielanym przez rośliny fitoncydom, bytującym w lasach mikroorganizmom oraz indukowaniu zmysłów bodźcami, które organizm odczytuje jako bezpieczne i zapewniające warunki do przeżycia, umożliwiając zmniejszenie odczuwanego napięcia.

Układ odpornościowy

Fitoncydy znacząco zwiększają aktywność komórek biorących udział w funkcjach obronnych organizmu, tzw. naturalnych zabójców (NK) oraz wzrost poziomów substancji cytolitycznych wydzielanych przez komórki odpornościowe - perforyny, granzymy i granulizyny [2]. Podwyższona aktywność komórek NK wzrasta już po kilku godzinach kąpieli leśnych. Po dwudniowej sesji shinrin-yoku poziom i aktywność komórek NK oraz ilość komórek wydzielających wspomniane substancje cytolityczne utrzymuje się na wysokim poziomie przez kolejne 30 dni. Wystarczy raz w miesiącu przez 2 dni po kilka godzin korzystać z kąpieli leśnej, aby utrzymywały się sprawniejsze mechanizmy odpornościowe[3,4,5,6] .

Stres fizjologiczny

Hormonem, którego poziom wzrasta podczas doznawania przewlekłego stresu, jest kortyzol, a podczas ostrej nerwowej sytuacji- adrenalina. Zarówno poziom kortyzolu, jak i adrenaliny znacząco spada po stosowaniu kąpieli leśnych [7]. Efekty obserwuje się nie tylko po spacerowaniu po lesie, ale też przy zwyczajnym w nim przebywaniu- np. siedzeniu i obserwowaniu. Wystarczy 15 minut kąpieli leśnych, aby znacząco spadł poziom kortyzolu we krwi [7,8] oraz w ślinie [9, 10, 11, 12].

Układ krążenia

Kąpiel leśna powoduje zmiany w ciśnieniu krwi i tętnie w kierunku normalizowania. U osób z wysokim wyjściowym ciśnieniem krwi i tętnem shinrin-yoku powoduje spadek ich wartości, a u tych z niskimi- wzrost [13]. Efekt relaksacyjny również przekłada się na obniżanie wartości ciśnienia krwi i tętna [11]. Kąpiele leśne wpływają na organizm korzystnie w chorobie wieńcowej, a zwłaszcza na układ renina- angiotensyna-aldosteron, biorącym udział w regulacji ciśnienia tętniczego krwi. Wysokie wartości tych substancji wiążą się z większym ryzykiem chorób serca. Na skutek shinrin-yoku ich poziomy istotnie się obniżają [14].

Układ nerwowy

Pracę autonomicznego układu nerwowego mierzy się m. in za pomocą m. in. zmienności rytmu zatokowego (HRV, ang. heart rate variability). Zwiększona aktywność układu współczulnego, odpowiedzialnego za fizjologiczne reakcje stresu, powoduje obniżenie HRV. Praca układu przywspółczulnego, bardziej aktywnego w stanie odprężenia, to wyższy HRV.

Kąpiele leśne zmniejszają aktywność współczulną układu nerwowego, a zwiększają przywspółczulną, co zaobserwować można na podstawie różnic w wartościach HRV mierzonych u badanych po terapii lasem w porównaniu do osób, które z niej nie korzystały [9, 15, 16, 17] co wydaje się odgrywać istotną rolę zwłaszcza u osób z nadciśnieniem tętniczym [18].

Choroby metaboliczne

Wykazano, że kąpiele leśne obniżają poziom glikemii u osób chorych na cukrzycę insulinoniezależną, a mechanizm nie jest związany z intensywnością wysiłku ani ilością spalanych kalorii [19]. Również dehydroepiandrosteron (DHEA), czynnik przeciwdziałający otyłości i cukrzycy, osiąga znacząco wyższy poziom po dwugodzinnym spacerze shinrin-yoku w porównaniu do pokonywania takiego samego dystansu w mieście. Obserwuje się też znaczący wzrost stężenia adiponektyny zapobiegającej miażdżycy naczyń krwionośnych [20].

Badania psychologiczne

W badaniu wpływu-shinrin yoku na samopoczucie psychiczne stosowano skale i kwestionariusze oceniające natężenie stresu, poczucia depresyjności, lęku, wrogości, a także witalności, zrelaksowania, zadowolenia i spokoju. Używano najczęściej skal POMS [ 7, 11, 21, 22, 23], STAI [22, 24, 25, 26, 27] oraz metod dyferencjału semantycznego SDM [7, 24, 28, 29, 30]. Wykazano, że w lesie rośnie koncentracja uwagi, poczucie relaksu, komfortu i witalności. Spada zaś niepokój, lęk, przygnębienie i nastawienia depresyjne oraz złość i zmęczenie. [21, 24, 28, 31].

Korzystne efekty zaobserwowano w leczeniu takich chorób psychicznych, jak zespół stresu pourazowego (PTSD) [32], depresja u osób uzależnionych od alkoholu [33] czy depresyjność i lęk u osób po udarze mózgu [34].